زندیان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
خط ۲۳:
== ریشه ==
{{اصلی|طایفه زند}}
[[دانشنامه ایرانیکا]] زندها را [[مردمان ایرانی‌تبار|ایرانی‌تبار]] و طایفه ای شبانی از شاخهٔ لک و در ادامه لکها را گروهی از «لرهای شمالی» می‌داند که در زاگرس داخلی و دشت همدان سکوت داشته‌اند.<ref name=ToolAutoGenRef2>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/karim-khan-zand |عنوان =KARIM KHAN ZAND | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |تاریخ = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵|تاریخ بازدید = ۲ مارس ۲۰۱۶}}</ref> [[علیمرادخان زند|علیمراد خان زند]] ششمین حاکم زند، جد خود ایناق خان زند را لر می‌داند و در ادامه خود را لر توصیف می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کوچه هفت پیچ باستانی پاریزی (ص۴۲۱)}}</ref> [[دانشنامه بریتانیکا]] که به زندگینامه کریم خان زند (سر سلسلهٔ این خاندان) پرداخته، کریم خان زند را حاکمی ایرانی از قبیله ای فروتن معرفی کرده اما مستقیماً به قومیت یا تعلق ایلیاتی زندیان اشاره ای نکرده‌است.<ref>[https://www.britannica.com/biography/Karim-Khan-Zand-Mohammad کریم خان زند (محمد)]، دانشنامه بریتانیکا</ref>
دودمان زند به رهبری کریمخان زند در سال ۱۱۶۳ هجری شمسی در ایران به قدرت رسیدند.
شرفنامه بدلیسی آورده که خوانین زند خود را از قوم [[لر]] معرفی می‌کردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شرفنامه بدلیسی، قاموس اعلام الترکی}}</ref>
دانشنامهٔ جهان اسلام زندها را از طوایف لک می‌داند که به گفتهٔ این منبع «شاخه ای از ایل لر» بوده‌اند.<ref>[https://rch.ac.ir/article/Details/14735 دانشنامه جهان اسلام]، زندیان</ref>
ویلیام فرانکلین در کتاب «از بنگال به ایران» ایل زند را یکی از طوایف لک معرفی کرده‌است.<ref>[https://library.art.ac.ir/inventory/405/12086.htmاز بنگال به ایران]، ویلیام فرانکلین، مشاهدات سفر از بنگال به ایران (در سال‌های ۱۷۸۷–۱۷۸۶ میلادی)</ref>
در کتاب «پیشینهٔ ایرانیان» تألیف [[عبدالعظیم رضایی]] زندیان از ایل لک و از طوایف لر معرفی شده‌اند.<ref>[https://eliteraturebook.com/books/pdf/17650/پیشینه+ایرانیان+-+جلد+دوم+(از+ظهور+اسلام+تا+انقراض+قاجاریه) پیشینه ایرانیان]، تألیف عبدالعظیم رضایی، صفحهٔ ۹۰۷ کتاب</ref> در کتاب «تهران به روایت تاریخ» اثر مسعود نوربخش از زندها به عنوان طایفه ای لک از ایل زند یاد شده‌است که در روستای دیه پری در ملایر به شغل گله داری اشتغال داشتند.<ref>[https://eliteraturebook.com/books/pdf/14994/تهران+به+روایت+تاریخ+(جلد+اول)%3A+تهران+از+عهد+باستان+تا+عصر+ناصری تهران به روایت تاریخ]، تألیف مسعود نوربخش، فصل چهارم، صفحهٔ ۱۴۹ کتاب</ref>
[[شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری|دائرةالمعارف شرح حال رجال ایران]] که به تاریخ زندگی رجال ایران در قرن‌های ۱۲، ۱۳ و ۱۴ هجری می‌پردازد، زندیه را شعبه ای از طایفهٔ لک می‌داند و به نقل از [[جان ملکم|سر جان ملکم]] راجع به وجه تسمیه زند چنین می‌آورد: «برخی بر آنند که این طایفه را زند به جهت آن خواندند که [[زرتشت]] محافظت از کتاب [[زند اوستا]] را به ایشان محول کرده بود.»<ref>[//fa.wikisource.org/w/index.php?title=برگه:شرح_حال_رجال_ایران_در_قرن_۱۲_و۱۳_و_۱۴_هجری،_جلد_۳.pdf/۱۶۸&action=edit&redlink=1 شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و۱۳ و ۱۴ هجری]، جلد ۳، صفحهٔ ۱۶۸</ref>
در کتاب ایران نامک نوشته شده کریم خان زند معمولاً به زبان لری یا فارسی سخن می‌گفت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کتاب ایران نامک، امان الهی قریشی، نسخهٔ چاپی، ص(۲۹۱)}}</ref>
کتاب «تاریخ مفصل اسلام» که بخشی از آن به تاریخ ایران پس از اسلام اختصاص یافته، با اشاره به نام کریم خان، طایفهٔ زند را شعبهٔ کوچکی از طایفهٔ لک می‌داند.<ref>تاریخ مفصل اسلام، سلسلهٔ زندیه، ۱۱۹۳−۱۱۶۳ه</ref>
بسیاری از منابع، زندها را از [[مردم لک]] می‌دانند.<ref>[https://www.magiran.com/article/3269208 جلوس آخرین فرمانروای زندیه بر تخت سلطنت]، روزنامهٔ صبح ایران، دنیای اقتصاد</ref><ref>[https://sobhesahel.com/news/59441/13-صفر؛-سالروز-درگذشت-%C2«ÙرÙÙ
-خاÙ-زÙد%C2»Ø-Ù
ؤسس-Ù-ÙرÙ
اÙرÙاÙ-سÙسÙÙâ-زÙدÙÙ13 صفر؛ سالروز درگذشت «کریم خان زند»، مؤسس و فرمانروای سلسله زندیه]، صبح ساحل</ref><ref>[https://avalfars.ir/گذری-بر-تاریخ-زندگی-کریمخان-زند-وکیل/ نگاهی به تاریخ زندگی کریمخان زند وکیل الرعایای ایران در شیراز]، اول فارس</ref><ref>[https://www.aftabir.com/government/iran/history/duration/zand_sketch_base.php اصل و نسب طایفه زند]، آفتاب آنلاین</ref><ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/231298/1/کریم-خان-زند در مورد کریم خان زند]، تابناک</ref><ref>[http://kashkan.ir/1391/11/22/عکس-ماکت-دربار-کریم-خان-زند-لک-تبار/ عکس/ ماکت دربار کریم خان زند لک تبار]، کشکان</ref><ref>[https://palizbook.ir/کریم-خان-زند/ کریم خان زند]، پالیز بوک</ref><ref>[https://lamtakam.com/dictionaries/dehkhoda/400647/ کریم خان زند لام تا کام]</ref><ref>[https://www.sarpoosh.com/biography/celebrities-historical/biography-karimkhanzand-32.htmlزندگینامه کریم خان زند ملقب به وکیل الرعایا]، سرپوش</ref>
سلسلهٔ زندیه به دست [[کریمخان زند]]، رئیس [[طایفه زند]] بنیان نهاده‌شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.iranicaonline.org/articles/lak-tribe|عنوان =LAK TRIBE|ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |تاریخ = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵|تاریخ بازدید = ۲ مارس ۲۰۱۶}}</ref> به عقیده برخی، از دوران حکومت [[آل بویه]] از قرن دهم میلادی به این سو خاندان زند نخستین خاندان ایرانی بود که بر ایران حکم‌رانی کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=IRAN ii. IRANIAN HISTORY (2) Islamic period (p – Encyclopaedia Iranica|نشانی=https://iranicaonline.org/articles/iran-ii2-islamic-period-page-4|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2020-07-22}}</ref>
طایفهٔ زند گروهی بودند با معیشت شبانی که در اراضی دامنهٔ زاگرس دهستان [[پری (ملایر)|پری]] و کمازان در نزدیکی [[ملایر]] امروزی زندگی می‌کردند و به وسیله [[نادرشاه]] به خراسان کوچ اجباری شده و در [[دره گز]] اسکان داده شدند. در برخی منابع نیز زند و لک جدا از هم ذکر شده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نسخه خطی عساکر فیروزی. تألیف: میرزامحمد حسین مستوفی. . ص. ۳۱}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان= جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. تألیف: گای لسترنج ترجمه: محمود عرفان ص. ۳۳}}</ref> در کتاب «کریم خان زند نیکوترین زمامدار تاریخ ایران» تألیف پناهی سمنانی آمده که زندها به دلیل عدم شهرت به لک معروف شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان= کریم خان زند نیکوترین زمامدار تاریخ ایران. تألیف: پناهی سمنانی ص. ۲۵و ۲۶}}</ref> ولی به‌طور کلی همهٔ منابع کریمخان و جانشینان او را از طایفهٔ زند می‌دانند. برخی نیز معتقدند زندها ممکن است [[مردم کرد|کرد]] باشند.{{sfn|Perry|2010}}<ref name="Cambridge">''...the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur or Lak tribes, who may originally have been immigrants of Kurdish origin.'', Peter Avery, William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville (ed.), ''The Cambridge History of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic'', Cambridge University Press, 1991, {{ISBN|978-0-521-20095-0}}, [https://books.google.com/books?id=H20Xt157iYUC&pg=PA64 p. 64.]</ref>
== پیروزی کریمخان زند ==
| |||