سیزده‌بدر: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
برچسب: خنثی‌سازی |
||
خط ۱۸:
|date2015 =
|date2014 =
|celebrations = سپری‌کردن روز در [[طبیعت]]{{سخ}}
|observances =
|relatedto = [[نوروز]]
}}
'''سیزدَه‌بدَر''' سیزدهمین روزِ [[فروردین]]ماه و از جشن‌های [[نوروز|نوروزیِ]] ایران است. در [[گاهشمار]]های رسمیِ [[ایران]]، پس‌از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب]]، این روز '''روز طبیعت''' نامگذاری شده‌است و از تعطیلات رسمی است.
== پیشینه ==▼
در کتاب‌های تاریخی پیش از [[قاجار]] اشارهٔ مستقیم و دقیقی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما [[مهرداد بهار]] در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» خود اشاره‌ای کوتاه به جشن و پایکوبی مردم در اماکن عمومی و حتی بی‌روپوش و روبنده در خیابان آمدن زنان در دوران [[صفویان|صفوی]] می‌کند<ref>مهراد بهار، ص ۲۴۳</ref> که این موضوع نزدیک به آیین‌های سیزده‌بدر می‌باشد.▼
[[پرونده:Sabzeh, displayed during Nowruz.jpg|بندانگشتی|سبزه که در روزهای نوروز رویانده شده‌است.]]▼
=== دورهٔ قاجار ===▼
[[عبدالله مستوفی]] در کتاب ''[[شرح زندگانی من]]'' چگونگی انجام این مراسم در [[دورهٔ قاجار]] را با جزئیات شرح داده‌است.<ref>عبدالله مستوفی، ص ۳۶۴–۳۶۶</ref> [[ادوارد یاکوب پولاک]] هم دربارهٔ مراسم سیزده‌بدر چنین می‌نویسد:▼
{{نقل قول بزرگ}}▼
سرانجام روز سیزدهم، یعنی آخرین روز عید فرامی‌رسد. مطابق با یک رسم کهن، گویا تمام خانه‌ها در چنین روزی معروض خطر ویرانی هستند. به همین دلیل همه از دروازهٔ شهر خارج می‌شوند و به باغ‌ها روی می‌آورند.<ref>ادوارد یاکوب پولاک، ص ۲۶۵.</ref>▼
{{پایان نقل قول بزرگ}}▼
[[File:سفرنامه عراق عجم.jpg|بندانگشتی|ناصرالدین شاه قاجار در سفرنامه‌اش به تَرکِ شهر در سیزدهمین روز نوروز، اشاره می‌کند.]]▼
'''تعطیلی'''▼
سیزده نوروز در ایران تعطیل رسمی است. در بخشنامهٔ ۱۰۱۶ مورخ اول آبان ۱۳۴۷ نیز این روز تعطیل رسمی اعلام شده بود.<ref>مجموعه قوانین و مقررات مالی نوشته روح‌الله وهمن ۱۳۴۶ خورشیدی - ثبت در کتابخانه ملی 2 اردیبهشت 1347 شماره ۵۲۲</ref>▼
== فلسفهٔ سیزده‌بدر ==
سطر ۵۱ ⟵ ۳۳:
[[کوروش نیکنام]] نیز در این باره به این مسئله اشاره کرده که در [[ایران باستان]] پس از برگزاری مراسم نوروزی سیزدهم که به ایزد باران تعلق داشت، مردم به دشت و صحرا و کنار جویبارها می‌رفتند و به شادی و پایکوبی می‌پرداختند و آرزوی بارش باران را از خداوند می‌نمودند. به‌گفتهٔ او اکنون هم زرتشتیان از بامدادِ روزِ تِشتَر، سفرهٔ نوروزی را برمی‌چینند، خوردنی‌ها و مقداری آجیل و شیرینی‌های باقی‌مانده در سفرهٔ نوروز را با خود به طبیعت می‌برند، و شیشه سبزه‌های موجود در سفره را با خود برمی‌دارند و به دشت و صحرا و کنار چشمه‌ها یا آب‌های روان می‌روند، سبزهٔ خود را در کنار جویبارها به آب روان می‌سپارند و آرزو می‌کنند که سالی پربرکت و خرم داشته‌باشند. تا پسین آن روز را بیرون از خانه هستند و در طبیعت و میان سبزه و صحرا به شادمانی می‌پردازند.<ref>کتاب ''از نوروز تا نوروز''، پژوهش و نگارش کوروش نیکنام، مؤسسهٔ انتشاراتی فرهنگی فروهر، ۱۳۷۹، ص۴۱–۴۲</ref>
سیزده نوروز در ایران تعطیل رسمی است.
▲
== واژهٔ سیزده‌بدر ==
سطر ۶۴ ⟵ ۵۱:
پس با نگاهی کلی می‌توان گفت شاید واژهٔ «سیزده‌بدر» به‌معنای «سیزدهم به‌سوی در و دشت شدن» باشد که همان معنی بیرون‌رفتن و در دامان طبیعت و سرکردن را می‌دهد. البته در مورد درستی معنی این واژه همچنان اختلاف نظر وجود دارد.{{مدرک}}
▲== پیشینه ==
▲در کتاب‌های تاریخی پیش از [[قاجار]] اشارهٔ مستقیم و دقیقی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما [[مهرداد بهار]] در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» خود اشاره‌ای کوتاه به جشن و پایکوبی مردم در اماکن عمومی و حتی بی‌روپوش و روبنده در خیابان آمدن زنان در دوران [[صفویان|صفوی]] می‌کند<ref>مهراد بهار، ص ۲۴۳</ref> که این موضوع نزدیک به آیین‌های سیزده‌بدر می‌باشد.
▲=== دورهٔ قاجار ===
▲[[عبدالله مستوفی]] در کتاب ''[[شرح زندگانی من]]'' چگونگی انجام این مراسم در [[دورهٔ قاجار]] را با جزئیات شرح داده‌است.<ref>عبدالله مستوفی، ص ۳۶۴–۳۶۶</ref> [[ادوارد یاکوب پولاک]] هم دربارهٔ مراسم سیزده‌بدر چنین می‌نویسد:
▲{{نقل قول بزرگ}}
▲سرانجام روز سیزدهم، یعنی آخرین روز عید فرامی‌رسد. مطابق با یک رسم کهن، گویا تمام خانه‌ها در چنین روزی معروض خطر ویرانی هستند. به همین دلیل همه از دروازهٔ شهر خارج می‌شوند و به باغ‌ها روی می‌آورند.<ref>ادوارد یاکوب پولاک، ص ۲۶۵.</ref>
▲{{پایان نقل قول بزرگ}}
▲[[File:سفرنامه عراق عجم.jpg|بندانگشتی|ناصرالدین شاه قاجار در سفرنامه‌اش به تَرکِ شهر در سیزدهمین روز نوروز، اشاره می‌کند.]]
== آیین‌های سیزده‌بدر ==
سطر ۷۱ ⟵ ۶۷:
[[پرونده:13NouRouz.JPG|بندانگشتی|ایرانیان مقیم هند سبزهٔ سیزده‌بدر را در رود [[گنگ (رود)|گنگ]] و یمونا [[جمنا (رود)|جمنا]] می‌اندازند.]]
این رویداد دارای آیین‌های ویژه‌ای است که در درازای تاریخ پدید آمده و اندک‌اندک چهرهٔ [[سنت]] به خود گرفته‌است. از آن جمله می‌توان آیین‌های زیر را برشمرد:
*
* سبزه به رود سپردن
* خوردن [[کاهو]] و [[سکنجبین]]
* پختن خوراک‌های گوناگون به‌ویژه [[آش رشته]]
* پرتاب ۱۳ عدد سنگ (به‌ویژه مناطق کردنشین بدین معنا که آرزو می‌کنند بلایا و شومی‌ها از شخص دور شود و به‌ازای هر سنگ یک آرزوی نیک می‌کنند)
سطر ۸۳ ⟵ ۷۸:
==== فلسفهٔ سبزه گره‌زدن ====
افسانهٔ آفرینش در ایران و مسئلهٔ نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی دربارهٔ کیومرث حائز اهمیت زیادی است. در اوستا چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را اولین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده‌است. گفته‌های [[حمزه اصفهانی]] در کتاب ''[[سنی ملوک الارض و الانبیا]]'' صفحات ۲۹–۲۳ و گفته‌های [[آثار الباقیه|''آثارالباقیه'']] بر پایهٔ همان آگاهی است که در منابع پهلوی وجود دارد. مشیه و مشیانه که دختر و پسر دوقلوی کیومرث بودند، روز سیزدهم فروردین برای اولین بار در جهان با هم ازدواج نمودند. در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته‌شده نبود آن دو به وسیلهٔ گره زدن دو شاخهٔ مورد، پایهٔ ازدواج خود را بنا نهادند و چون ایرانیان باستان از این راز به‌خوبی آگاهی داشتند، آن مراسم را — به‌ویژه دختران و پسران دم بخت — انجام می‌دادند و امروز هم دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی نیت می‌کنند و علف گره می‌زنند.<ref>عبدالعظیم رضایی</ref>
== چهارده بدر ==
[[رسم]] چهارده بدر، یکی از رسومی است که در برخی از نقاط [[ایران]] پس از سیزدهم [[فروردین]] و در چهاردهمین روز این [[ماه]] برگزار می‌شود.<ref>
▲[[رسم]] چهارده بدر، یکی از رسومی است که در برخی از نقاط [[ایران]] پس از سیزدهم [[فروردین]] و در چهاردهمین روز این [[ماه]] برگزار می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آئین سنتی چهارده بدر در گرگان|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/6885149/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86|وبگاه=fa|تاریخ=|بازبینی=2024-03-29|کد زبان=fa|نام=خبرگزاری باشگاه خبرنگاران {{!}} آخرین اخبار ایران و جهان {{!}}|نام خانوادگی=YJC}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ایران خبر - تصاویر/چهارده بدر در امامزاده روشن آباد گلستان|نشانی=https://www.irankhabar.ir/fa/doc/gallery/57803/1/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86|وبگاه=پایگاه خبری ایران خبر|تاریخ=2016-04-03|بازبینی=2024-03-29|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=چهارده بدر آیینی به قدمت اسفراین / رقابت چوخه کاران در گود زینل خان|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/1565260/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%DA%86%D9%88%D8%AE%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D9%88%D8%AF-%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%84|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2012-03-28|بازبینی=2024-03-29|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیین چهارده بدر در امامزاده روشن آباد - گرگان|نشانی=https://www.mizanonline.ir/fa/news/506798/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86|وبگاه=خبرگزاری میزان|تاریخ=|بازبینی=2024-03-29|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=}}</ref>
== پیوند به بیرون ==
سطر ۱۱۰ ⟵ ۹۹:
* [[سیزده‌هراسی]]
* [[شم‌النسیم]]
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
== منابع ==
| |||