ولایت بدخشان: تفاوت میان نسخه‌ها

|settlement_type=[[استان‌هایاستان های افغانستان|استان]]

|subdivision_name=[[افغانستان]]{{flag|Afghanistan}}

|seat=[[فیض‌آباد (افغانستان)|فیض‌آباد]]

|leader_title=استاندار (والی)

استان '''بَدَخشان''' ([[ساسانی]]: '''بَدَخش'''؛ [[پهلوی]]: '''bythš'''؛ [[اشکانی]]: '''bthšy'''؛ [[پارسی میانه]]: '''bizhoo''')<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/badaksan W. Eilers, 1988, 'BADAḴŠĀN', Encyclopædia Iranica.]</ref> یکی از ۳۴ [[استان‌هایاستان های افغانستان|استان افغانستان]] است که در شمال‌شرقی آن واقع شده استشده‌است. بدخشان از سطح دریا ۱٬۸۰۰ متر بلندی دارد و مرکز آن شهر [[فیض‌آباد (افغانستان)|فیض‌آباد]] است. این استان دارای مرز بین‌المللی از شمال با [[تاجیکستان]]، از شرق با [[چین]] و از جنوب با [[پاکستان]] است. استان بدخشان با ۲۸ [[شهرستان‌هایشهرستان های افغانستان|'''شهرستان''']]، پر شهرستان‌ترینشهرستان ترین استان افغانستان می‌باشد.

این استان در ۴۷۰ کیلومتری [[کابل]] واقع است. بدخشان از جنوب با استان‌هایاستان های [[نورستان|پنجشیر]]، و [[ کاپیسا|کاپیسا]] و از غرب با [[استان تخار]] هم‌مرز است. مساحت بدخشان بیش از ۴۷٬۴۰۳ [[کیلومتر مربع]] می‌باشد و شمارشمار‌ باشندگان آن بیش از یک میلیون نفر برآورد شده استشده‌است.

نفوس این شهر بالغ بر یک میلیون و پنجاه و پنج هزار نفر می‌باشدمی‌‌باشد.<ref>https://euaa.europa.eu/country-guidance-afghanistan-2020/badakhshan</ref>

باشندگان این ولایت را اکثراً [[تاجیک‌ها]] تشکیل می‌دهدمی دهد. همچنینتاجیک‌ها تعداد قابل‌توجهیمتشکل از دو گروه ([[پامیری‌هازبان‌های پامیری|پامیری]]، زبان و پارسی زبان هستند). همچنین اندکی از [[ازبک‌ها|ازبیک‌ها]]، [[هزاره‌ها]] و [[قرقیزها|قیرقیزها]] در بدخشان زندگی می‌کنند. زبان‌های رایج در این ولایت عبارتند از زبان‌های [[فارسی افغانستان|فارسی دریفارسی‌دری]]، [[زبان‌های پامیری|پامیری]]، [[ازبکی جنوبی|ازبیکی]] و [[قرقیزی]] می‌باشند.<ref name="World Gazetteer">{{cite web|url=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=600&geo=-272|title=World Gazetteer|archiveurl=https://archive.today/20130105104925/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=600&geo=-272|archivedate=۵ ژانویه ۲۰۱۳|accessdate=۱۲ مارس ۲۰۱۰|dead-url=no}}</ref>

همچنین عده اندکی از [[پشتون‌ها]] و ازبک‌های [[کوچی‌های افغانستان|کوچ‌نشین]] و نیمه‌کوچ‌نشین نیز که به این ولایت مهاجرت کرده‌اند در این ولایت ساکن هستند. عدهٔ کمی از مسلمانان روسی نیز پس از جنگ شوروی و افغانستان در دههٔ ۱۹۸۰ نیز در این ولایت ساکن شده‌اند.<ref>[http://www.rkabuli.20m.com/index_3.html 1 Badakhshan<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> بیشتر مردم، پیرو مذهب [[سنی|اهل سنت]] هستند و عده‌ای از پامیری‌ها نیز پیرو مذهب تشیع [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] هستند.

<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اثرات ناقلین پشتون بالای مالداری - کوچی گری در افغانستان شمالشرقی|نشانی=https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=3786|وبگاه=www.khorasanzameen.net|بازبینی=2021-02-27}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کوچی‌ها مصیبت بزرگ برای بدخشان|نشانی=https://www.kabulpress.org/article2148.html|وبگاه=Kabul Press کابل پرس|بازبینی=2021-02-27|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=پیدایش قبایل افغان (پشتون) در خراسان (افغانستان)|نشانی=https://ns6.afghanpaper.com/nbody.php?id=151254|وبگاه=ns6.afghanpaper.com|بازبینی=2021-02-27}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=orozgani,tarikh, ariaye|نشانی=http://www.ariaye.com/dari4/tarikh/orozgani.html|وبگاه=www.ariaye.com|بازبینی=2021-02-27}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جنگ و صلح در افغانستان: دیدگاهی از غیر پشتون‌ها - بخش اول|نشانی=https://www.etilaatroz.com/62043/جنگ-و-صلح-در-افغانستان-دیدگاهی-از-غیر-پ/|وبگاه=روزنامه اطلاعات روز|تاریخ=2018-06-20|بازبینی=2021-02-27|کد زبان=fa-IR|نام خانوادگی=dailyetilaatroz}}</ref>

[[پرونده:AncientLapisLazuli.jpg|راست|150px|بندانگشتی|نگارهٔ ۴: [[لاجورد|سنگ لاجوَرد]] ([[زبان لاتین|لاتین]]: Lapis lazuli) نوعی سنگ قیمتی آبی‌رنگ است که تنها در افغانستان یافت می‌شود<ref>{{یادکرد وب |url=http://blog.britishmuseum.org/category/exhibitions/afghanistan-crossroads-of-the-ancient-world/ |title=وِب‌نِوِشت آثارخانهٔ بریتانیا، نمایش گنجینه‌های باستانی افغانستان در نمایشگاهی تحت عنوان 'افغانستان، چهارراه دنیای کُهَن' |accessdate=۵ آوریل ۲۰۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110318063127/http://blog.britishmuseum.org/category/exhibitions/afghanistan-crossroads-of-the-ancient-world/ |archivedate=۱۸ مارس ۲۰۱۱ |dead-url=yes}}</ref> ولی از هزاران سال پیش در جهان خواهان زیادی داشته استداشته‌است. این سنگ در جواهرات [[فرعون|فراعنهٔ]] [[مصر باستان]]، هنر [[خاور نزدیک]] باستان و تا هنر [[رنسانس|رنسانسِ]] [[ایتالیا]] به چشم می‌خورد. وجود ده‌ها تُن سنگ لاجورد به‌کاررفته در گنجینه‌های شاهان [[میان‌رودان]] (بین‌النهرین) و فراعنهٔ مصر باستان نشان‌دهندهٔ این واقعیت است که این سنگ قیمتی در آن عصر در اوج مُد بوده و نیاکان باشندگان افغانستان در تجارت و بازرگانی در [[عصر برنز|عصر بُرُنز]] نقش پویایی داشتند. همچنین ضرورت انتقال این همه سنگ لاجورد از افغانستان به خاور نزدیک و مصر گواه بر موجودیت امکانات و تأسیسات پیشرفتهٔ میان‌راهی در آن عصر است.

در نتیجهٔ کاوش‌های باستان‌شناسی صدها ابزار سنگی در ساحه‌های متعدد افغانستان و همچنان بدخشان - ابزاری چون ابزار [[کوارتز|کوارتزی]] متعلق به [[پارینه‌سنگی زیرین|دورهٔ پارینه‌سنگی زیرین]] (تبرهای دستی، چاقوهای دسته‌دار و تراشه‌ها) با قدمتی بیش از ۱۰۰٬۰۰۰ ساله - گواهی این است که بدخشان از دوران پارینه‌سنگی منطقه‌ای مسکون بوده استبوده‌است.

در هزارهٔ یکم پیش از میلاد این منطقه به‌دستبدست [[هخامنشیان]] افتاد و پس از سقوط آن‌ها توسط [[اسکندر مقدونی]]، تحت فرمانروایی [[دولت یونانی بلخ]] درآمد. در سال‌های پیش از اسلام این منطقه توسط سلسله‌های مختلفی مانند [[شاهنشاهی کوشانی|کوشانیان]] و [[هپتالیان|یفتلیان]] کنترل می‌شد. در دوران اسلامی هم بخشی از امپراتوری [[سامانیان]] و سپس [[غزنویان]]، [[دودمان سلجوق|سلجوقیان]]، [[غوریان]]، [[خوارزمشاهیان]]، [[مغول|مغولان]] و [[امپراتوری تیموری|تیموریان]] بود.

این منطقه در سال ۱۸۹۶ میان دو امپراتوری بزرگ ([[روسیه تزاری|روسیهٔ تزاری]] و [[بریتانیا]]) به دو بخش تقسیم گردید. یک بخش این استان تحت نام بدخشان روسیه و بعداً منطقهٔ خودگردان کوهستانی بدخشان شوروی با مرکزیت شهر [[خاروغ]] به [[روسیه]] تعلق گرفت، و بخش دوم با مرکزیت شهر [[فیض‌آباد (افغانستان)|فیض‌آباد]] به امارت افغانستان پیوست. مردم ولایت بدخشان حساسیت زیادی به نام «"قادر»" از خود نشان می‌دهند،میدهند، گویا در دوران هوتکیان کسیکسی‌ به نام قادر از هرات آمده و بیشتر مردم بدخشان را قتل‌عامقتل عام کرده است. از این رو امروزه در بدخشان، نام قادر هم‌معنیهم‌معنی‌ با حسود بودن و سطح هوش پایین داشتن است. روسیه و [[انگلیس]] [[آمودریا]] (جیحون) را به عنوان مرز طبیعی پذیرفته و توسط ستون‌های مرزی نشانه‌گذاری شد. در سال ۱۹۱۷ بعد از پیروزی انقلاب [[بلشویکی]] در روسیه بدخشان روسیه به شوروی در تشکیل [[جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان]] تعلق گرفت.

در طول دههٔ ۱۹۹۰، بیشتر مناطق شمال‌شرقی تحت کنترل نیروهای وفادار به [[برهان‌الدین ربانی|برهان الدین ربانی]] و [[احمد شاه مسعود]] بود،<ref>[http://www.cmi.no/pdf/?file=/afghanistan/doc/ACF280.pdf تحلیل‌های جنگ: شهرستان بهارک، ولایت بدخشان]</ref> تا سال ۱۹۹۶ که [[طالبان]] رسماً تشکیل دولت داده بودند، بدخشان تنها ولایتی بود که طالبان آن را فتح نتوانستند و الی ۲۰۰۱ میلادی و سقوط طالبان به‌دستبدست نیروهای احمدشاه مسعود و برهان‌الدین ربانی بود.

بدخشان بدین ترتیب یکی از معدود ولایات کشور بود که در جنگ‌های افغانستان شاهد شورش‌های کمی بود اما در طی سال‌های ۲۰۱۰ شورشیان طالبان موفق به حمله و کنترل چندین شهرستان در این ولایت شدند.<ref>[https://www.afghanistan-analysts.org/the-2015-insurgency-in-the-north-2-badakhshans-jurm-district-under-siege/ شورش در شمال افغانستان: شهرستان جرم در محاصره]</ref>

در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۵، [[زمین‌لرزه ۱۳۹۴ هندوکش|زمین‌لرزهٔ هندوکش]] با ۷٫۵ [[مقیاس بزرگای گشتاوری]]، شمال افغانستان را با حداکثر چهار [[مقیاس شدت مرکالی]] (شدید) لرزاند. این زمین لرزه تقریباً ۳۰٬۰۰۰ خانه را ویران نمود، چند صد کشته برجا گذاشت و بیش از ۱٬۷۰۰ زخمی به‌دنبالبدنبال داشت.<ref>{{یادکرد وب|title=٧. ٥ مقیاس بزرگای گشتاوری – در ۴٥&nbsp;کیلومتری شرق فرخار، افغانستان|url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us10003re5#general_region|author=یو. اِس. جی. اِس|publisher=[[سازمان زمین‌شناسی آمریکا]]}}</ref>

[[File:Naw shakh.jpg|250px|thumb|left|[[نوشاخ]] دومین قله مرتفع [[هندوکش]] با ۷٬۴۹۲ متر (۲۴٬۵۸۰ فوت) بعد از [[ترچ میر|تراجمیر]] است که در ولایت بدخشان افغانستان واقع شده استشده‌است.]]

بدخشان در ناحیهٔ شمال‌شرق افغانستان قرار داشته، یکی از ولایت‌های کوهستانی، زلزله‌خیز و سرسبز بوده و دارای منابع سرشار طبیعی از جمله معادن لعل و لاجورد می‌باشد که از پنج هزار سال پیش استخراج آن آغاز گردیده‌بود. این ولایت از شمال با [[ولایت مختار کوهستان بدخشان]] و [[ولایت ختلان]] [[تاجیکستان]]، از شرق و از طریق [[دالان واخان]] ۹۱ کیلومتر با [[چین]]، از جنوب با [[پاکستان]] و ولایت‌های [[ولایت نورستان]]، کنر، لغمان و کاپیسا، از جنوب غرب با [[ولایت پنجشیر]] و از غرب با [[ولایت تخار]] محدود است. این ولایت ۴۴٬۰۵۹ کیلومتر مربع (۱۷٬۰۱۱ مایل مربع) پهناوری دارد که بیشتر آن توسط رشته‌کوه‌های هندوکش و پامیر اشغال شده استشده‌است. از نظر موقعیت جغرافیایی، بدخشان بین خطوط طول جغرافیایی شرقی ۷۰ درجه ۴ دقیقه و ۳۶ ثانیه و [[عرض جغرافیایی]] شمالی ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه و ۱۶ ثانیه واقع است.

طبق [[صندوق جهانی طبیعت|صندوق جهانی حیات‌وحش]]، زمستان‌های بدخشان آب و هوای سرد و تابستان‌های آن اقلیم معتدل و گوارا دارد؛ متوسط میزان دما در زمستان ۲۰- درجهٔ سانتی‌گراد و در تابستان میان ۱۵ الی ۲۵ درجه می‌باشد. مقدار بارندگی این ولایت بین ۸۰۰ الی ۱٬۰۰۰ میلی‌متر ثبت شده استشده‌است که بیشتر به‌شکل برف می‌باشد.

ولایت بدخشان دارای کوه‌های بلند و رودخانه‌های خروشان است. سه رشته‌کوه مهمی که این ولایت را اشغال کرده است،کرده‌است، رشته‌کوه‌های [[پامیر]] (مرتفع‌ترین قله، تغارمه با ۷٬۸۹۹ متر ارتفاع)، [[هندوکش]] (مرتفع‌ترین قله، [[نوشاخ]] با ۷٬۴۹۲ متر ارتفاع) و [[رشته‌کوه خواجه‌محمد|خواجه‌محمد]] (مرتفع‌ترین قله، اَخوی با ۵٬۶۸۰ متر ارتفاع) می‌باشند؛ کوه‌های کمالنگ، جلغر، هزارچشمه (مرتفع‌ترین قله، بیاک‌چشمه با ۴٬۷۴۱ متر ارتفاع)، [[کلات (خواهان)|کلات]] (مرتفع‌ترین قله، کلات با ۴٬۰۹۰ متر ارتفاع) و [[سفیدخرس]] (مرتفع‌ترین قله، سفیدخرس با ۵٬۳۲۶ متر ارتفاع) از دیگر ارتفاعات بدخشان به‌شمار می‌روند.

ولایت بدخشان ۵۳ درصد منابع آبی افغانستان را داراست که به‌صورت یخچال‌های طبیعی در [[پامیر|بام دنیا]] ذخیره شده استشده‌است و یخچال‌های پارک ملی درهٔ واخان با طول ۷۵ کیلومتر و عرض ۶۰۰ متر، از بزرگ‌ترین یخچال‌های طبیعی دنیا به‌شمار می‌رود. رودخانه‌های مهم این ولایت عبارت‌اند از [[آمودریا]]، [[رود کوکچه]]، [[واخان|رود واخان]]، [[انجمن|رود انجمن]]، [[تگاب|رود تگاب]]، [[پامیر|رود پامیر]]، یفتل‌آب، کوف‌آب، آیش‌آب، جیروآب، رونج‌آب، زریچ‌آب، رود وردوج، رود شیوا، رود جرم، رود خستک، رود جوخان، رود درواز و رود راغ. دریاچه‌های بدخشان که در سرحد افغانستان و تاجیکستان قرار دارند عبارتند از: جهیل شیوا، زرکول و چقمقین، دیگر دریاچه‌های این ولایت عبارتند از: دریاچهٔ سبز، دریاچهٔ چاهیلِ سرغیلان، دریاچهٔ آغردهٔ غارسپان و دریاچهٔ غوری‌سنگ.

این ولایت انواع مختلف حیوانات را دارا می‌باشد چنان‌که وقتی مارکوپولو در قرن سیزدهم میلادی از بدشان بازدید نمود از یک نوع گوسفند خاص نام می‌برد که بعداً به‌نام وی به‌نام گوسفند مارکوپولو شهرت یافت، وی بدخشان را مکان تربیه اسپ‌های اصیل و قوی نوشته استنوشته‌است که در بزکشی‌های محلی شاهد آن بوده و را خان‌آباد-بدخشان را به‌خاطر پلنگ‌ها راه پرخطر توصیف کرده استکرده‌است. هم‌اکنون بدخشان زیستگاه گونه‌های خاصی از حیوانات، مانند [[گوسفند مارکوپولو]]، [[گوسفند وحشی اوریال]]، [[پلنگ برفی]]، [[گربه پالاس|گربهٔ پالاس]]، [[خرس قهوه‌ای]]، [[گرگ خاکستری]]، [[سمور سنگی]]، [[روباه سرخ]]، [[وشق]]، [[سیاه‌گوش]] [[آهوی ختن]] و [[بز مارخور]] می‌باشد.

در بدخشان در مجموع ۲۱ مکان باستانی راجستر شده توسط [[وزارت اطلاعات]] و فرهنگ وجود دارد که در شهر فیض آباد و هشت شهرستان دیگر واقع می‌باشند. از بعضی مکان‌های معروف آن: پلخشتی دریای کوکچه، خرقه مبارک، آرامگاه‌های میریاری بیگ، میرغیاث‌الدین و حکیم ناصرخسرو بلخی، ۵۷ مناره شهرستان بهارک، توپخانه شهرستان زیباک، بالاحصار اشکاشم و قلعه پنج نام برد.

بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان در سال ۱۳۹۹، این ولایت انواع مختلف لوبیا مانند سرخ، ژاله، سفید و سفید ژاله دارد که بیش‌تر این نژادها، در شهرستان‌هایشهرستان های بهارک، کشم، شهدا، وردوج، جرم و فیض‌آباد کشت و تولید می‌شود. سالانه حدود ۷۰۰ هکتار زمین در این ولایت تحت کشت لوبیا است که حدود ۱٬۲۴۰ تُن لوبیا از آن حاصل می‌شود و هر سیر آن (معادل ۷ کیلوگرام) ۵۶۰ افغانی فروخته می‌شود.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=نوری|نام=شفیق‌الله|عنوان=حاصلات لوبیا در بدخشان به یک هزار و ۲۴۰ تُن رسیده استرسیده‌است|نشانی=https://www.mail.gov.af/index.php/dr/حاصلات-لوبیا-در-بدخشان-به-یک‌هزار-و-۲۴۰-تن-رسیده-است|بازبینی= ۲ ژوئیه ٢۰٢١|تاریخ=۱۹ سپتامبر ٢۰٢١|ناشر=وزارت زراعت افغانستان}}</ref>

بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان در سال ۱۳۹۹، چهارمغز در شهرستان شهدا پرورش داده می‌شود. بدخشان ۱۸۰۰ هکتار باغ چهارمغز دارد که از همین مقدار سالانه حدود ۵۳۰ تُن چهارمغز برداشت می‌شود و هر سیر آن (معادل ۷ کیلوگرام) ۲۰۰۰ افغانی فروخته می‌شود.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=قاضی‌زاده|نام=حجت‌الله|عنوان=در بدخشان یک‌هزار و ۸۰۰ هکتار باغ چهارمغز وجود دارد|نشانی=https://www.mail.gov.af/index.php/dr/در-بدخشان-یک‌هزار-‌و-۸۰۰-هکتار-باغ-چهارمغز-وجود-دارد|بازبینی= ۲ ژوئیه ٢۰٢١|تاریخ=۱۹ سپتامبر ٢۰٢١|ناشر=وزارت زراعت افغانستان}}</ref>

بدخشان بیش از ۵۹۰ فارم تولید عسل دارد که در سال ۱۳۹۹، از آن ۲۸۳ تُن عسل به‌دست آورده استآورده‌است. هر کیلوگرام عسل در بدخشان بین ۴۵۰ الی ۱۲۰۰ افغانی فروخته می‌شود<ref>{{یادکرد خبر|نشانی=https://www.mail.gov.af/dr/تولید-عسل-در-بدخشان-۶۰-درصد-افزایش-یافت|بازبینی= ۲ ژوئیه ٢۰٢١|ناشر=وزارت زراعت افغانستان}}</ref>

بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان گیاه زیره به شکل طبیعی در تمام کوهستان‌های این ولایت وجود دارد و در شهرستان‌هایشهرستان های شغنان، اشکاشم و شهدا نیز کشت و تولید می‌شود. سالانه حدود ۴۰۰ هکتار زمین در این ولایت تحت کشت زیره است که حدود ۱۰۰ تُن از آن حاصل می‌شود و هر سیر آن (معادل ۷ کیلوگرام) در بازارهای داخلی به دو هزار و ۵۰۰ افغانی فروخته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی=صدیقی |نام=محمد تمیم |عنوان=زیره وطن، هم دارو هم غذا بررسی وضعیت تولید و اهمیت یک گیاه پرارزش|نشانی=https://www.mail.gov.af/dr/node/4629|بازبینی= ٢٥ آوریل ٢۰٢١|اثر= |تاریخ=٢ ژانویه ٢۰٢١ |ناشر=وزارت زراعت افغانستان |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=}}</ref>

بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان گیاه هینگ در شهرستان‌هایشهرستان های درایم و تیشکان کشت و تولید می‌شود. سالانه حدود ۲۵۹ هکتار زمین در این ولایت تحت کشت هینگ است که حدود ۳۵ تُن از آن حاصل می‌شود.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=حاصلات هینگ در بدخشان به بیش از ۳۵ تُن رسید|نشانی=https://www.mail.gov.af/dr/حاصلات-هینگ-در-بدخشان-به-بیش-از-۳۵-تُن-رسید|بازبینی= ۲ ژوئیه ٢۰٢١|تاریخ=۱۹ سپتامبر ٢۰٢١ |ناشر=وزارت زراعت افغانستان}}</ref>

بر اساس آمار ریاست زراعت ولایت بدخشان در سال ۱۳۹۹، حدود ۵۵۰ تن پسته از پسته‌زارهای بدخشان حاصل شده استشده‌است و نسبت به‌سال ۱۳۹۸ که ۲۰۰ تُن پسته به‌دست آمده‌بود، ۶۴٪ افزایش را نشان می‌دهد. ریاست زراعت ولایت بدخشان عامل افزایش تولیدات پسته را جلوگیری از قطع جنگلات پسته این ولایت اعلان می‌کند.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=حاصلات پستهٔ بدخشان ۶۴ درصد افزایش یافته استیافته‌است|نشانی=https://www.mail.gov.af/dr/حاصلات-پسته‌ی-بدخشان-۶۴-درصد-افزایش-یافته-است|بازبینی= ۲ ژوئیه ٢۰٢١|تاریخ=۱۹ سپتامبر ٢۰٢١ |ناشر=وزارت زراعت افغانستان}}</ref>

لاجورد بیش از ۶۰۰۰ سال است که در معادن سر سنگ واقع در منطقه کران و منجان بدخشان استخراج می‌شود. این معادن بزرگ‌ترین و شناخته شده‌ترین منابع دوران باستان بودند.<ref>دیر، ویلیام اِ. ; هووی، رابرت اِ، و زوسمن، جوزف (١٩۶٣) "لاجورد" ''سنگ‌های قیمتی'' لانگمن، لندن، {{OCLC|61975619}}</ref> بیشتر فعالیتهای معدنی اخیر بر روی سنگ لاجورد متمرکز بوده است،بوده‌است، درآمد حاصل از معادن سنگ معدن برای تأمین بودجه نیروهای اتحاد شمال و قبل از آن، مجاهدان ضد شوروی استفاده می‌شده استمی‌شده‌است.<ref>{{یادکرد وب | url=http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav101502a.shtml | last=انتخابی-فرد | first=کامیلیا | date=15 October 2002 | title=امید اتحادیه شمال به معادن لاجورد بدخشان | publisher=اوراسیا | access-date=۲۰ اوت ۲۰۰۷| archive-url= https://web.archive.org/web/20070708132142/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav101502a.shtml| archive-date= ۸ ژوئیه ۲۰۰۷}}</ref>

در نتیجه بررسی‌های که اخیراً در مورد نفت در افغانستان صورت گرفته است،گرفته‌است، این ولایت را دارای ذخایر بزرگ نفتی تثبیت کرده‌اند.

بررسی‌های زمین‌شناسی اخیر، محل سایر ذخایر سنگ قیمتی، به ویژه یاقوت و زمرد را نشان داده استداده‌است. بهره‌برداری از این ثروت معدنی می‌تواند کلید شکوفایی بدخشان باشد.<ref name="PLE">{{cite web | url=http://www.nerc.ac.uk/publications/planetearth/2006/winter/win06-afganistan.pdf | title=Afghanistan's gemstones | publisher=Planet Earth | date=Winter 2006 | access-date=20 August 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080911075028/http://www.nerc.ac.uk/publications/planetearth/2006/winter/win06-afganistan.pdf | archive-date=11 September 2008 | url-status=dead}}</ref> در ۵ اکتبر ۲۰۱۸ در واشینگتن دی سی، مقامات افغان قراردادی ۳۰ ساله با ۲۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری توسط گروه سرمایه‌گذاری سنتر و شرکت بهره‌بردار آن با شرکت طلا و مواد معدنی افغانستان، برای اکتشاف استخراج طلا و توسعه منطقه ای بدخشان امضا کردند.<ref>{{cite web |last1=Mackenzie |first1=James |last2=Qadir Sediqi |first2=Abdul |title=Afghanistan signs major mining deals in development push|date=2018-10-07 |url=https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-mining/afghanistan-signs-major-mining-deals-in-development-push-idUSKCN1MH0FM |agency=Reuters|access-date=30 June 2020}}</ref> بر اساس آمار [[وزارت معادن و پترولیم]] افغانستان، ذخایر آهن در ساحه ساجر و فارماره، مس در گلیک، سرب و جست در بایقره، لاجورد و قلعی ده گال، تورمالین در رباط، طلا در ویکادور، کوارتز در مندوقول، تراورتین در سرجنگل، زغال در اندمین و بیروج در کفتر خانه ولایت بدخشان می‌باشند.<ref>[https://momp.gov.af/ظواهر-معدنی-ولایت-بدخشان ظواهر معدنی ولایت بدخشان]، [[وزارت معادن و پترولیم]]، دریافت شده در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰</ref>

== شهرستان‌هاشهرستان ها ==

{{بیشتر|فهرست شهرستان‌هایشهرستان های افغانستان}}

ولایت بدخشان به ۲۸ شهرستان تقسیم شدهتقسیم استشده‌است:

! شهرستان <ref name=":بدخشان۲">{{یادکرد وب|نشانی=https://idlg.gov.af/badakhshan/|عنوان=ولایت بدخشان|website=www.idlg.gov.af|publisher=اداره مستقل ارگان‌های محلی افغانستان|date=۵ اوت ۲۰۲۱|بازبینی=۳۱ ژوئیه ۲۰۲۱|archive-date=۳۱ ژوئیه ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20210731203221/https://idlg.gov.af/badakhshan/|url-status=dead}}</ref>

! فرماندار <ref name=":بدخشان۲"/>

{{شهرستان‌هایشهرستان های ولایت بدخشان}}

{{شهرستان‌هایشهرستان های افغانستان}}