آستارا: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
برچسب‌ها: خنثی‌سازی برگردانده‌شده |
برچسب: واگردانی |
||
خط ۳۶:
== نام ==
نام آستارا همواره همچون یک معما مورد توجه بوده‌است و تفسیرهای متفاوتی از ریشه‌های لغوی و معنای آن صورت می‌گیرد. قدیمی‌ترین مأخذ شناخته‌شده که در آن، نام آستارا یاد شده، کتاب ''[[حدود العالم]]'' (تألیف ۳۷۲ ه.ق/۹۸۲ م) است که آن را به صورت «استراب» ضبط کرده و یکی از ناحیه‌های یازده‌گانهٔ گیلان دانسته‌است. [[رشیدالدین فضل‌الله همدانی]] (۷۱۸–۶۴۸ ه.ق) در ''مکاتبات رشیدی''، [[حافظ ابرو]] (۸۳۳–۷۶۰ ه.ق) در ''ذیل جامع‌التواریخ رشیدی''، [[ابوبکر طهرانی]] (قرن ۹ ه.ق) در ''[[دیار بکریه]]'' و [[حسن‌بیگ روملو]] (۹۸۵–۹۳۷ ه.ق) در ''[[احسن‌التواریخ]]'' نام این محل را به صورت «آستاره»{{یاد|در منبع اصلی که توسط [[:az:Seyidağa Onullahi|سید آقا عون‌اللهی]] (۱۳۸۳–۱۳۰۴) نگارش یافته، «آستاره» ذکر شده اما ''دانشنامهٔ ایران'' به صورت «استاره» بازنشر نموده‌است.}} ذکر کرده‌اند. [[ظهیرالدین مرعشی]] (۸۹۲–۸۱۵ ه.ق) در ''[[تاریخ گیلان و دیلمستان]]'' سه بار نام این محل را به صورت «آستارا» و یک بار هم به صورت «استاره» آورده‌است. همچنین [[عبدی بیگ شیرازی]] (درگذشتهٔ ۹۹۸ ه.ق) در ''صریح‌الملک'' این نام را به شکل‌های «اصطاراب»، «اصطراب» و «استاره» یاد کرده که دو تای اول، مشابه شکل مذکور در ''حدود العالم'' است. بیشتر مؤلفان بعدی مانند [[میرخواند]] (۹۰۳–۸۳۷ ه.ق) در ''[[روضةالصفا]]''، [[حافظ حسین کربلایی]] (درگذشتهٔ ۹۹۷ ه.ق) در ''[[روضات الجنان و جنات الجنان]]''، [[علی بن شمس الدین لاهیجی|علی بن شمس‌الدین لاهیجی]] (قرن ۱۰ ه.ق) در ''[[تاریخ خانی]]''، [[عبدالفتاح فومنی]] (قرن ۱۱ ه.ق) در ''[[تاریخ گیلان (کتاب)|تاریخ گیلان]]''، [[اسکندر بیگ ترکمان]] (۱۰۴۳–۹۶۸ ه.ق) در ''[[عالم‌آرای عباسی]]'' و [[میرزا مهدی استرآبادی]] (قرن ۱۲ ه.ق) در ''[[جهانگشای نادری]]'' نام این شهر را به صورت «آستارا» آورده‌اند. نام آستارا به صورت‌های «آستاراباد»{{یاد|در منبع اصلی که توسط [[:az:Seyidağa Onullahi|سید آقا عون‌اللهی]] (۱۳۸۳–۱۳۰۴) نگارش یافته، «آستاراباد» ذکر شده اما ''دانشنامهٔ ایران'' به صورت «استارآباد» بازنشر نموده‌است.}} توسط [[ابن بزاز اردبیلی]] (قرن ۸ ه.ق) در ''[[صفوةالصفا]]''، و «آستره» توسط [[میرزا محمدکاظم مروی]] (قرن ۱۲ ه.ق) در ''[[عالم‌آرای نادری]]'' نیز ضبط شده‌است.<ref>{{پک|عون‌اللهی|۱۳۷۳|ف=آستارا|ک=گیله‌وا|ص=۱۲–۱۳}}</ref><ref>{{پک|ستوده|۱۳۶۷|ف=آستارا|ک=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی}}</ref><ref>{{پک|آرین‌نیا|۱۳۸۹|ف=آستارا|ک=دانشنامه ایران|ص=۸۸}}</ref> فرضیه‌های پیرامون معنای نام آستارا به شرح زیر هستند:<ref>{{پک|نعمت‌اللهی|۱۳۸۰|ک=تاریخ جامع آستارا|ص=۳۱–۳۲}}</ref>
# نام آستارا در ارتباط با واژهٔ [[ستاره]] است. [[محمدابراهیم باستانی پاریزی]] (۱۳۹۳–۱۳۰۴) این فرضیه را مطرح کرده که آستارا از نام [[ناهید|اِسْتِراب]]، ستارهٔ آب و آبادانی، منسوب به [[آناهیتا]]، [[ایزدبانو]]ی آب‌ها در ایران باستان اخذ شده‌است. آناهیتا معادل [[ایشتار]] یا ایستار در [[تمدن بابل|تمدن بابِل]] می‌باشد. یک استدلال دیگر، به این صورت است که به علت پوشیدگی مداوم آسمان منطقه از ابر و مه، اغلب شب‌ها، مردم قادر به مشاهده ستارگان در آسمان نبودند و هر زمان که ستاره‌ای در آسمان می‌دیدند، فریادِ «آی! ستاره» برمی‌آوردند که در اثر کثرت تلفظ، به «آستارا» تبدیل شده‌است. در زبان تالشی، ستاره به صورت‌های «سارَه» ({{Lang-tly|sāra}})، «آسْتورَه» ({{Lang-tly|āstora}})، «اِسْتارَه» ({{Lang-tly|ēstāra}})، «اوسْتووَه» ({{Lang-tly|ostova}})، و «آسْتووَه» ({{Lang-tly|āstova}}) گفته می‌شود.
# نام آستارا دارای منشأ تالشی و شکل تغییریافتهٔ «اُستورو» ({{Lang-tly|ostoro}}) با جزءهای «اُ» + «ستو» + «رو» است. در زبان تالشیِ گویشِ آستارا، به‌ترتیب واژهٔ «اُ» ({{Lang-tly|o}}) یا «اُوْ» ({{Lang-tly|ov}}) به معنی آب؛ واژهٔ «سْتو» ({{Lang-tly|sto}}) یا «سِتو» ({{Lang-tly|sēto}}) به معنی کناره، کرانه، لبه، و بلندای کنار رودخانه یا دریا؛ و واژهٔ «رُو» ({{Lang-tly|ro}}) به معنی راه است و معنای کلی آن، راه کنار آب است. علت نامگذاری آن، ساحلی بودن مسیری بود که در گذشته از [[لنکران]] آغاز شده و با عبور از آستارا، به سمت [[بندر انزلی|انزلی]] می‌رفت.
▲# نام آستارا در ارتباط با واژهٔ [[ستاره]] است. [[محمدابراهیم باستانی پاریزی]] (۱۳۹۳–۱۳۰۴) این فرضیه را مطرح کرده که آستارا از نام [[ناهید|اِسْتِراب]]، ستارهٔ آب و آبادانی، منسوب به [[آناهیتا]]، [[ایزدبانو]]ی آب‌ها در ایران باستان اخذ شده‌است. آناهیتا معادل [[ایشتار]] یا ایستار در [[تمدن بابل|تمدن بابِل]] می‌باشد. یک استدلال دیگر، به این صورت است که به علت پوشیدگی مداوم آسمان منطقه از ابر و مه، اغلب شب‌ها، مردم قادر به مشاهده ستارگان در آسمان نبودند و هر زمان که ستاره‌ای در آسمان می‌دیدند، فریادِ «آی! ستاره» برمی‌آوردند که در اثر کثرت تلفظ، به «آستارا» تبدیل شده‌است. در زبان تالشی، ستاره به صورت‌های «سارَه» ({{Lang-tly|sāra}})، «آسْتورَه» ({{Lang-tly|āstora}})، «اِسْتارَه» ({{Lang-tly|ēstāra}})، «اوسْتووَه» ({{Lang-tly|ostova}})، و «آسْتووَه» ({{Lang-tly|āstova}}) گفته می‌شود.{{نیازمند منبع}}
# نام آستارا دارای منشأ تالشی و شکل تغییریافتهٔ «
# به دلیل صعب‌العبور بودن راه‌های ارتباطی آستارا با مناطق مجاور و نیاز به استفاده از [[قاطر]] جهت حرکت، نام «اَسْتَرْ رو» (به معنای راهی که با قاطر قابل پیمودن است) خطاب شده که در گذر زمان، ابتدا به «اَسْتَرو» و سپس به «آستارا» تغییر یافته‌است.
# نام آستارا دارای منشأ ترکی با جزءهای «آس» + «تا» + «آرا» است.
▲# به دلیل صعب‌العبور بودن راه‌های ارتباطی آستارا با مناطق مجاور و نیاز به استفاده از [[قاطر]] جهت حرکت، نام «اَسْتَرْ رو» (به معنای راهی که با قاطر قابل پیمودن است) خطاب شده که در گذر زمان، ابتدا به «اَسْتَرو» و سپس به «آستارا» تغییر یافته‌است.{{نیازمند منبع}}
[[اشرف‌آقا حریری|اشرف حریری]] (۱۳۹۳–۱۳۰۴) در خصوص ریشهٔ لغوی نام آستارا، بر فرضیهٔ نخست تأکید دارد. حریری با اشاره به نگارش نام آستارا در ''صفوةالصفا'' به صورت «استارآباد»، توجه به ''[[فرهنگ انجمن‌آرای ناصری]]'' (۱۲۸۸ ه.ق/۱۸۷۱ م) که آستارا را «شهر ستاره» معنا کرده، و نیز استناد به [[ابراهیم پورداوود]] (۱۳۴۷–۱۲۶۴) که «آستارا» را یک واژهٔ [[زبان اوستایی|اَوِسْتایی]] به معنای «گسترهٔ آب» دانسته، معتقد است که این واژه ابتدا به نام ایزدبانوی عشق و شادی (ایستار) بوده و سپس نام شاهزادگان، و در نهایت نام شهرها و بنادر شده‌است. به نوشتهٔ حریری، نام شهرهای «[[آستراخان]]» (یا آستاراخان) و «اِسْتارْباد» (نام قدیمیِ استرآباد=[[گرگان]]) هم‌ریشه با آستارا هستند.<ref>{{پک|حریری|۱۳۸۵|ک=آستارا در گذرگاه تاریخ|ص=۲۱–۲۴}}</ref> نعمت‌اللهی نیز شباهت نام‌های آستارا و استارباد را مورد توجه قرار داده‌است. [[یزید بن مهلب]]، [[فهرست حاکمان اموی عراق|حاکم عراق]] ({{کوته‌نوشت|ح.|دوران حکومت}} ۹۹–۹۶ ه.ق) که همزمان به امارت خراسان نیز منصوب شده و مأمور فتح طبرستان شده بود، شهر استارباد را در جای [[قصبه|قصبه‌ای]] به نام «اَسْتَرَکْ»{{یادچپ|Astarak<ref dir=ltr>{{پک|Bosworth|1987|ف=ASTARĀBĀD|ک=EIr|ص=839|زبان=en}}</ref>}} بنا کرد که نام استارباد نیز از همان گرفته شده‌است.<ref>{{پک|نعمت‌اللهی|۱۳۸۰|ک=تاریخ جامع آستارا|ص=۳۴–۳۵}}</ref>
| |||