علی‌مردان‌خان بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
Sir Curnari (بحث | مشارکت‌ها) همچیز کاملا بر اساس منبع نوشته شده هواداری صورت نگرفته مطالب منبع دار را حذف نکنید برچسب‌ها: واگردانی دستی ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
خط ۶۲:
}}
'''علی‌مردان‌خان بختیاری''' (زاده ۱۲۷۱ [[بارده (بن)|بارده]] -درگذشته ۱۳۱۳ [[باغ‌موزه قصر|زندان قصر]])، از سرداران بختیاری که با حکومت [[رضاشاه|پهلوی اول]] از سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۳ به مدت ۵ سال جنگید و به دستور [[رضاشاه]] در زندان قصر به جرم شورش در مقابل دولت مرکزی اعدام شد.<ref>در تاریخ ایل بختیاری علی‌مردان‌خان دیگری هم مشهور شده که پس از مرگ نادرشاه، نایب السلطنه ایران بود و پس از نزاع‌های با کریم خان زند، در چهارمحال بختیاری ترور شد.</ref>
== زندگی ==
=== دوران جوانی و فعالیت سیاسی ===
پدرش در جوانی در اثر توطئه‌ای فامیلی وفات یافت. علیمردان خان، کودکی خود را نزد مادربزرگ مادری‌اش بی‌بی فاطمه چهارلنگ کیانرثی (دختر علیرضاخان کیانرثی) و همچنین دایی‌های خود علیقلی خان سردار اسعد و خسروخان سردار ظفر گذراند و به مکتب رفت. در جوانی، از سواران بختیاری در قیام مشروطه بود. در سال ۱۳۰۲ خورشیدی بعد از مجزا شدن طوایف چهارلنگ از هفت لنگ به همراه برادر خود محمد علی خان به عنوان رؤسای این طایفه تعیین گردیدند. علیمردان خان پس از چندی علیه دولت رضاشاه شورید و بختیاری و شمال خوزستان را تصرف کرد، اما نهایتاً با تهاجم ارتش و پا در میانی دیگر خوانینِ بختیاری پس از یکسال جنگ در قهفرخ ([[فرخ شهر]] کنونی) حاضر به صلح و تسلیم شد و به زندان قصر منتقل گردید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=در مورد علیمردان خان بختیاری در ویکی تابناک بیشتر بخوانید|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/tags/108490/1/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C|وبگاه=www.tabnak.ir|بازبینی=2024-04-21}}</ref>
در دوره [[پهلوی اول]] اقدامات ایذایی فراوانی از سوی [[رضاشاه]] بر علیه [[مردم بختیاری|ایل بختیاری]] صورت گرفت از جمله دریافت مالیات‌های سنگین،
در چنین شرایطی نارضایتی فراوانی در میان بختیاری ها بر علیه اقدامات دولت رضا شاه شکل گرفت در بهار سال ۱۳۰۸ اقدامات رضا شاه بر علیه بختیاری ها به اوج خود رسید و باعث نارضایتی فراوانی شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
خان آزادی خواه علی مردان خان بزرگان طوایف را در [[قشلاق]] گرمسیر برای مشورت فرا میخواند تا ببیند آیا در صورت قیام وی را حمایت میکنند؟ بزرگان بختیاری که از شرایط ظالمانه ای که حکومت برایشان ایجاد کرده ناراضی هستند، با سوگند به [[قرآن]] هم قسم شدند که تا پای جان او را همراهی کنند به سرعت دیگر طوایف ناراضی از ظلم و تعدی پهلوی اول به علیمردان خان پیوستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
قیام بختیاری ها بر علیه رضاشاه آغار میگردد؛ ابتدا مجاهدین بختیاری راههای ارتباطی را قطع کردند تا در صورت حمله قوای دولتی غافلگیر نشوند.
خشم مردم از رضاشاه و اعمالش سبب گردید تا علی مردان خان همه جا با استقبال گسترده عموم مردم مواجه شود.
به درخواست دولت؛ که از قیام بختیاری ها وحشت زده شده بود گروهی از خوانین از طرف دولت وارد مذاکره با علی مردان خان شدند اما خوانین مسن نتوانستند خان جوان را قانع و از تصمیمش منصرف نمایند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
در حوالی منطقه [[پیرغار|پیر غار]] در [[فارسان]] [[استان چهارمحال و بختیاری|چهارمحال بختیاری]] علی مردان خان در جمع بزرگان مجاهدین رزمنده انگیزه و هدف قیام خود را توضیح داد و حاضران در این اردوی نظامی عهد بستند که تا آخرین نفس و تا جان در بدن دارند؛ برای نابودی رضا شاه بجنگند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
دز این اردوی نظامی «هیات اجتماعیه بختیاری» متشکل از ۱۲ تن از سران و کلانتران بختیاری تشکیل گردید.
این هیات در حکم شورای فرماندهی جنگ بود سپس علی مردان خان رهسپار فریدن و [[ییلاق]] عشایر [[چهارلنگ]] شد تا طوایف مذکور را برای همراهی در قیام فرا بخواند.
در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۰۸ شمسی علی مردان خان با نیروهایش که تعداد آنها ۲۰۰۰ نفر بود و بر پرچم آنان عبارت«لا اله الا [[الله]] [[محمد]] رسول الله و [[علی]] ولی الله» نقش بسته بود و شعار میدادند « ایما ای خایم دینون راست کنیم، جون ز ایما مال ز ایسا » ( ما میخواهیم دین را اصلاح کنیم جان از ما مال از شما ) وارد شهرکرد شده و شهر را به تصرف خود در آوردند.حاکم نظامی شهرکرد به ماموران دستور سنگر بندی شهر را داد اما چون موج خروشان رزمندگان بختیاری را دید از بیم جان شهر را رها و به بروجن عقب نشینی کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
اماکن دولتی در اختیار رزمندگان قرار گرفت علی مردان خان تمام قوانین دولتی که موجب تحقیر فشار و ستم به مردم بود ملغی اعلام کرد مالیاتها لغو گردید لباس و کلاه بختیاری رواج پیدا کرد و هرکس کلاه پهلوی بر سر میگذاشت جریمه یا حیس میشد. سواحل زاینده رود اصفهان به تصرف بختیاری ها در آمد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
دولت از این اقدام شجاعانه سواران بختیاری به وحشت افتاد نیروهایی را به فرماندهی سرهنگ محمد میمند از راه تنگبیدکان جهت مقابله با بختیاریها اعزام نمود. سواران بختیاری با تصرف [[تنگ انجیر]] و ارتفاعات مشرف بر دشت، قوای مزبور را در سفید دشت به محاصره کامل در آوردند.
سروان «عبدالله هدایت» فرمانده قشون دولتی مامور میشود حلقه ی محاصره را بشکند ولی رشادت رزمندگان بختیاری باعث میشود تا پس از برجا گذاشتن تلفات سنگین وادار به عقب نشینی شود.
در حین درگیری و همزمان مذاکرات صلح و اتش بس در قفهرخ ([[فرخ‌شهر|فرخ شهر]] کنونی) در چهارمحال بختیاری ادامه داشت که ناگهان حمله ی بی رحمانه نظامیان از زمین به استعداد پیاده نظام مسلح و آتشباری توپخانه و هواپیماهای نظامی آغاز گردید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
در واقع نظامیان با مطرح کردن مذاکره و توافق به دنبال کسب فرصت لازم برای آشنایی با منطقه و طراحی نقشه حمله بودند ؛ و تنگ انجیزه را مورد حمله قرار دادند پس از سه روز مقاومت نیروهای بختیاری، تنگه مذکوز به اشغال قوای دولتی افتاد با تصرف تنگه هجوم به ارتفاعات اطراف تنگه برای قوای متخاصم دولتی آسان گردید، جنگ در منطقه دیگر بنام [[سیاه‌کوه|سیاهه کوه]] شدت گرفت اما نیروهای دولتی توانستند ارتفاعات را به تصرف خود در آوردند و زمینه برای شکستن حلقه محاصره نیروهای نظامی محصور بوجود آمد و سرانجام محاصره نظامیان شکسته شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
== پیشینه ==
علیمردان خان از [[محمودصالح|باب محمود صالح]] و شاخه [[چهارلنگ]] بود. مادرش، [[بی‌بی مریم بختیاری|سردار بی بی مریم]] در [[جنگ اول جهانی]] علیه نیروهای اشغالگر روس و انگلیس قیام کرد.علیمردان خان در [[قلعه بارده]] چشم به جهان گشود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سردار بی بی مریم بختیاری.پریچهر سلطانی}}</ref>
پدرش در جوانی در اثر توطئه‌ای فامیلی کشته شد. علیمردان خان، کودکی خود را نزد مادربزرگ مادری‌اش،
در جوانی، از سواران بختیاری در قیام مشروطه بود. در سال ۱۳۰۲ خورشیدی بعد از مجزا شدن طوایف [[چهارلنگ]] از [[هفت لنگ]] به همراه برادر خود محمد علی خان، به عنوان رؤسای این طایفه تعیین گردیدند. علیمردان خان پس از چندی علیه دولت [[رضاشاه]] شورید که باعث تصرف شهرکرد و شمال خوزستان گردید اما نهایتاً با تهاجم ارتش و دخالت دیگر خوانینِ بختیاری پس از یکسال جنگ در [[فرخ شهر]]، حاضر به تسلیم شد و به زندان قصر منتقل گردید. سرانجام در سپیده دم سال ۱۳۱۳ خورشیدی و برخلافِ امان نامه‌ای که رضاشاه صادر کرده بود، در برابر جوخه اعدام قرارگرفت.
▲=== شورش بختیاریها با رهبری علیمردان خان ===
▲در دوره [[پهلوی اول]] اقدامات ایذایی فراوانی از سوی [[رضاشاه]] بر علیه [[مردم بختیاری|ایل بختیاری]] صورت گرفت از جمله دریافت مالیات‌های سنگین، نظام وظیفه اجباری، خلع سلاح، اجبار عشایر به تخته قاپو ؛[[یکجانشینی|یکجانشینی]] و مجبور کردن مردان بختیاری به کنار گذاشتن [[پوشاک بختیاری|لباس محلی ایل بختیاری]] و پوشیدن کلاه پهلوی از جمله دلایل نارضایتی مردم در عرصه حکومت پهلوی بود<ref>{{یادکرد وب|عنوان=حماسه زاگرس؛تابلوی شجاعت وظلم ستیزی بختیاری ها|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/1092116|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۹/۱۷ - ۲۱:۱۷|بازبینی=2024-04-21|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref>
== در کلام نویسندگان ==
سطر ۱۴۶ ⟵ ۱۷۶:
کُجه تیپ کُجه سپاه کُجه فراشُم ره بدین دام و ددوم بیان سر لاشم
== نشست تخصصی «بررسی و بازخوانی نقش علیمردان خان بختیاری» ==
همزمان با سال‌روز کشته‌شدن علی‌مردان‌خان بختیاری، مشهور به شیرعلیمردان، در سه‌شنبه ۱۶ دی ماه ۱۴۰۰، به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری، نشست تخصصی «بررسی و بازخوانی نقش علیمردان خان بختیاری» با حضور جمعی از محققان تاریخ، در شهر کرد برگزار شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://anjom.ir/بازخواني-نقش-عليمردان-خان-بختياري/|عنوان=نشست تخصصی}}{{پیوند مرده}}</ref>
== پانویس ==
در تاریخ بختیاری علی مردان خان (اول) دیگری هم وجود داشته که جد شیرعلیمردان (دوم) محمودصالح می‌باشد. علی مردان خان اول بعد از افشاریه با تصرف خوزستان و لرستان و اصفهان و فارس و دیگر نواحی مدعی تاج و تخت سلطنت بود و به نیابت از ابوتراب صفوی (شاه اسمائیل سوم) نایب السلطنه ایران شد، اما پس از کشمکشهایی با کریم خان زند و طی نبردهایی با وی، در چهار محال توسط گماشتگان کریم خان زند ترور شد.{{مدرک}}
== منابع ==
{{پانویس
* حماسه زاگرس، مصطفی علیزاده گل سفیدی
| |||