ایران قاجاری: تفاوت میان نسخه‌ها

 

'''ایران قاجاری''' یا '''شاهنشاهی قاجار''' با نام رسمی '''دولت عَلیّهٔ ایران'''، یک دولت ایرانی<ref name="Abbas">Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3</ref> بود که میان سال‌های ۱۱۷۵ تا ۱۳۰۴ خورشیدی به‌دست [[دودمان قاجار]] اداره می‌شد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =نفیسی | نام =سعید | پیوند نویسنده =سعید نفیسی | عنوان =تاریخ معاصر ایران از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ تا ۲۴ شهریور ۱۳۲۰ (تاریخ شهریاری شاهنشاه رضاشاه پهلوی) | ترجمه =ثبت در [[کتابخانه ملی |کتابخانه ملی]] به شماره ۳۸۶۶–۱۳۴۵/۰۸/۱۱ | جلد = | سال =۱۳۴۵ | ناشر =کتاب فروشی فروغی |مکان =تهران | شابک = | صفحه =6 | پیوند =}}</ref> ایران در این دوره با نام [[ممالک محروسه ایران]] نیز شناخته می‌شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://ensani.ir/fa/article/274544/پژوهشی-در-باب-اصطلاح-ممالک-محروسه-ایران |عنوان = پژوهشی در باب اصطلاح ممالک محروسه ایران| ناشر = پرتال جامع علوم انسانی|تاریخ =|تاریخ بازدید =}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=محمد امینی|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://asre-nou.net/php/view.php?objnr=2990|عنوان=سفر از ممالک محروسه به فدرالیسم قومی-محمد امینی، پژوهشگر تاریخ}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jNuRDwAAQBAJ|title=Persian Historiography: A History of Persian Literature|date=27 January 2012|isbn=978-0-85772-359-8|editor=Charles Melville|editor-link=|pages=358, 361}}</ref> ایران قاجاری توسط [[آقامحمدخان قاجار]] بنیان‌گذاشته شد و در زمان [[مظفرالدین‌شاه|مظفرالدین شاه]] و پس از [[جنبش مشروطه ایران|جنبش مشروطه]]، نوع حکومت ایران تبدیل به [[پادشاهی مشروطه]] گردید. آخرین شاه این سلسله [[احمدشاه]] بود که در روز نهم آبان ۱۳۰۴ و با تصویب [[مجلس شورای ملی|مجلس شورای ملی ایران]]، از پادشاهی برکنار و انحلال [[قاجاریان|سلسله قاجار]] اعلام شد.

 

قاجارها دودمانی [[مردم ترک|ترک‌تبار]]<ref name="ghani1">Cyrus Ghani. ''Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power'', I. B. Tauris, 2000, {{ISBN|1-86064-629-8}}, p. 1</ref><ref name="William Bayne Fisher 1993, p. 344">William Bayne Fisher. ''Cambridge History of Iran'', Cambridge University Press, 1993, p. 344, {{ISBN|0-521-20094-6}}</ref><ref name="online edition">Dr [[Parviz Kambin]], ''A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire'', Universe, 2011, p.36, [https://books.google.com/books?id=tZkSLozhXxAC online edition].</ref> از [[ایل قاجار]] بودند<ref name="autogenerated1">Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3; "In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty."</ref><ref>Choueiri, Youssef M. , ''A companion to the history of the Middle East'', (Blackwell Ltd. , 2005), 231,516.</ref> که طوایف [[قزلباش]] را شکل می‌دادند<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و در به پادشاهی رساندن [[شاه اسماعیل یکم]] در سال ۱۵۰۱ میلادی اثرگذار بودند. تاریخ نویسانی که تاریخ قاجارها را نوشته‌اند ایشان را مغول دانسته‌اند، اما چون هیچگونه سند کتبی بکار نبرده‌اند این خود می‌رساند که تنها به گفته و مدل سر کردگان این طایفه بسنده کرده‌اند. دلیل بسیار قوی براینکه قاجارها از نژاد مغول و حتی از ترکان شرقی نبوده‌اند اینست که در همه اسناد نسب خود را به طایفه «سالور» رسانده‌اند و سالور قطعاً از همان ترکان ماورای قفقاز بوده و در میان طوایف ماورای قفقاز همه جا نام آنها را با خزرها و قبچاتها و بلغارها و بجناکها و دیگران با هم برده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=قاجارها از چه نژادی بودند / فاطمه قاضیها|نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/news/216750|وبگاه=www.cgie.org.ir|بازبینی=2020-05-31}}</ref> با [[سقوط اصفهان]] در سال ۱۷۲۲ میلادی، نقش قاجارها در مناسبات سیاسی ایران افزایش پیدا کرد<ref dir="ltr">{{پک|Bosworth|1996|ک=The new Islamic dynasties}}</ref> و [[محمدحسن‌خان قاجار]] در آشوب‌های پس از قتل [[نادرشاه]] بر بخش‌های بزرگی از کشور چیره شد و سپس توسط [[کریم‌خان زند]] سرکوب شدند. پس از محمدحسن‌خان قاجار، فرزندش [[آقامحمدخان قاجار|آقامحمدخان]] در سال ۱۷۹۴ میلادی کنترل کامل ایران را به دست گرفت، [[زندیان|دولت زندی]] را سرنگون و بخش‌های وسیعی از [[قفقاز]] را مجدداً تابع ایران کرد. آقامحمدخان در سال ۱۷۹۶ میلادی، شهر [[مشهد]] را به آسانی تصرف کرد<ref>{{cite book |title=Muslim World|last1=H. Scheel|last2=Jaschke|first2=Gerhard|last3=H. Braun|last4= Spuler|first4=Bertold|last5=T. Koszinowski|last6=Bagley|first6=Frank|year=1981|publisher=Brill Archive|isbn=978-90-04-06196-5 |pages=65, 370|access-date=28 September 2012|url=https://books.google.com/books?id=VNgUAAAAIAAJ}}</ref> و به [[دودمان افشاری]] نیز که در این شهر حاکم بود، پایان داد. پس از این رویدادها و نیز پیروزی در [[نبرد کرتسانیسی]] با [[پادشاهی کارتلی-کاختی|گرجی‌ها]]، رسماً به‌عنوان شاه ایران تاج‌گذاری کرد.<ref name="books.google.nl">[[Michael Axworthy]]. [https://books.google.com/books?id=k9HyyYrPIGgC&dq=agha+mohammad+khan+conquer+georgia&pg=PT192 ''Iran: Empire of the Mind: A History from Zoroaster to the Present Day''], Penguin UK, 6 November 2008. {{ISBN|0141903414}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاجگذاری آقامحمدخان قاجار|نشانی=https://www.isna.ir/amp/99122821458/|وبگاه=[[ایسنا]]|بازبینی=2024-02-04|تاریخ=2021-03-18}}</ref>