{{جعبه اطلاعات حمله به غیرنظامی|عنوان=اعدام زندانیان عقیدتی-سیاسی در تابستان ۱۳۶۷|تاریخ=تابستان ۱۳۶۷|نوع=[[اعدام فراقانونی]]، [[خشونت جنسی]]، [[کشتار]]، [[جنایت علیه بشریت]]،،، [[توهین]]|محکومیت=[[دادگاه حمید نوری|حمید نوری]]|موقعیت=[[ایران]]|هدف=[[زندانی سیاسی|زندانیان سیاسی]] و عقیدتی، عمدتاً اعضای [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]|مرتکبان=[[نظام جمهوری اسلامی ایران]]|تلفات=۱٬۷۰۰–۳۰٬۰۰۰<ref name="smith-atlas-1999">{{cite book|last=Smith|first=Dan|title=The State of the Middle East, Revised and Updated: An Atlas of Conflict and Resolution |year=1999|publisher=University of California Press|isbn=978-1-134-03922-7 |url=https://books.google.com/books?id=MehRAwAAQBAJ&dq=iran+1988+executions+%2230%2C000%22&pg=PA82}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/1321090/Khomeini-fatwa-led-to-killing-of-30000-in-Iran.html|title=Khomeini fatwa 'led to killing of 30,000 in Iran'|website=The Telegraph}}</ref><ref name=Stickings2022>{{Cite web |url=https://www.thenationalnews.com/world/europe/2022/07/13/iran-war-crimes-verdict-looms-as-opposition-seeks-justice-for-1988-killings/ |title=Iran war crimes verdict looms as opposition seeks justice for 1988 killings |website=[[The National (Abu Dhabi)|The National News]] |date=13 July 2022}}</ref><ref name=Ehteshami2017>{{cite book |last=Ehteshami |first=Anoushiravan |title=Iran: Stuck in Transition (The Contemporary Middle East) |year=2017 |publisher=Routledge |isbn=978-1-351-98545-1 |page=108 |url=https://books.google.com/books?id=tzUlDwAAQBAJ&dq=iran+1988+executions+%2230%2C000%22&pg=PA108 |quote=It is estimated that as many as 30,000 individuals may have been executed at that time, in response to a religious edict issued by Ayatollah Khomeini that there was no room for apostates in his Islamic republic. Ayatollah Montazeri also alluded to this tragedy in his memoirs (published in 2001) and the Iran Human Rights Documentation Center's detailed report on the executions notes that estimates of those killed range from 1,000 to 30,000. See IHRDC, Deadly Fatwa: Iran's 1988 Prison Massacre (New Haven, CT: IHRDC, 2009). The insider's account is provided by Ayatollah Hossein-Ali Montazeri, Khatirat-i Ayatollah Montazeri, Majmu'iyyih Payvastha va Dastnivisha [Memoir of Ayatollah Montazeri, the Collection of Appendices and Handwritten Notes] (2001).}}</ref>}}{{تاریخ جمهوری اسلامی ایران}}
'''اعدام زندانیان عقیدتی-سیاسی در تابستان ۱۳۶۷''' یا '''کشتار ۶۷'''، یک رخداد بود که در آن، به فرمان [[سید روح‌الله خمینی]]، چند هزار نفر از [[زندانی سیاسی|زندانیان سیاسی]] و عقیدتی در زندان‌های [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] و در ماه‌های مرداد و شهریور ۱۳۶۷ به گونهٔ مخفیانه، اعدام شده و در [[گور دسته‌جمعی|گورهای دسته‌جمعی]] دفن شدند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f14-iran-assembly-of-clerics-defends-mass-execution-of-political-prisoners/27950627.html|عنوان=دفاع مجلس خبرگان رهبری از اعدامهای سال ۶۷|کد زبان=fa|تاریخ=۷ شهریور ۱۳۹۵|وبگاه=[[رادیو فردا]]|تاریخ بازدید=۲۰ خرداد ۱۴۰۰}}</ref> بیشتر کسانی که اعدام شدند، از اعضای [[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین خلق]] بودند و گرچه اعضای دیگر گروه‌های چپ‌گرا مانند [[سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت)]] و [[حزب توده ایران|حزب توده]] نیز در میان آنها وجود داشت<ref>.{{یادکرد وب|نشانی=https://peoplesworld.org/article/view/5754/1/231/|عنوان=Iranian party demands end to repression|نویسنده=World Combined Sources|کد زبان=en|تاریخ=۱۱ سپتامبر ۲۰۰۴|وبگاه=People's Weekly World|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20050924060950/http://www.pww.org/article/view/5754/1/231/|تاریخ بایگانی=۲۴ سپتامبر ۲۰۰۵|تاریخ بازدید=۱۰ ژوئن ۲۰۲۱}}</ref><ref>Abrahamian, Ervand, ''Tortured Confessions'', University of California Press, 1999, 209-228</ref> نهادها و سازمان‌های مدافع حقوق بشر، جرم زندانیان را همکاری با سازمان‌های مخالف نظام به‌ویژه [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و همچنین طیف‌های گوناگونی از گروه‌های چپ، [[کمونیسم|کمونیست]] و [[مارکسیسم|مارکسیست]] ذکر کرده‌اند.<ref>[http://www.holycrime.com/Images/Listof1367Massacre.pdf فهرست ۱۴۳۲ نفر از قربانیان کشتار سال ١٣۶٧ در زندان‌های جمهوری اسلامی] (جنایت مقدس)</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/09/050902_mf_cemetery.shtml گورستان خاوران؛ مدفن بی‌نام و نشان اعدامیان]، ''بی‌بی‌سی فارسی''</ref> اما مقامات جمهوری اسلامی، اعدام آنها را به دلایلی همچون کشف تشکیلات مرتبط با سازمان مجاهدین خلق در زندان،<ref name=":1"/> نتیجه ادامه محاکمه<ref name=":2"/> به علت ترور مقامات جمهوری اسلامی<ref name=":3"/> توسط آنها ذکر کرده‌اند. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع گوناگون، متفاوت و بین ۱٬۸۷۹<ref name="ToolAutoGenRef1">[http://www.radiofarda.com/a/f7-reyshahri-over-executions-of-67-and-montazeri/27949834.html انتشار فایل اظهارات آیت‌الله منتظری درباره اعدامهای تابستان ۶۷ در دیدار با مسئولان قضایی]، ''رادیو فردا''</ref> نفر ([[گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران|گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد]]) تا ۳٬۰۰۰<ref name=ToolAutoGenRef3>[http://www.radiofarda.com/a/f8-montazeri/27955582.html پس‌لرزه‌های انتشار فایل صوتی آیت‌الله منتظری]، ''رادیو فردا''</ref> یا ۴٬۴۸۲<ref name=ToolAutoGenRef2>[http://www.bbc.com/persian/iran/2016/09/160907_u04_khomeini_executions صد فعال و دانشگاهی خواستار شناسایی اعدامهای ۶۷ به عنوان جنایت علیه بشریت شدند]، ''بی‌بی‌سی فارسی''</ref> نفر تخمین زده شده‌است.
مقامات بلندپایه [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] انجام اعدام‌ها را انکار نمی‌کنند، بلکه در قریب به اتفاق موارد از آن دفاع کرده‌اند و آن اعدام‌ها را برای حفظ نظام، لازم و ضروری شمرده‌اند.<ref>[http://www.dw.com/fa-ir/احمد-خاتمی-امام-خمینی-با-اعدامهای-۶۷-خدمت-بزرگی-به-ملت-کرد/a-19487720 احمد خاتمی: امام خمینی با اعدامهای ۶۷ خدمت بزرگی به ملت کرد]، ''دویچه وله''</ref><ref name=":9">{{یادکرد وب|عنوان=عضو «هیئت مرگ» اعدامهای۶۷: شاید نظام نمی‌ماند، نمی‌شد با «فدایت بشوم» کشور را اداره کرد|نشانی=https://ir.voanews.com/a/execution-political-prisoners-iran-nayyeri-gilani/6652805.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2022-07-11|کد زبان=fa|تاریخ=۱۹ تیر ۱۴۰۱}}</ref> به گفته خانواده برخی از اعدام شدگان و افرادی که از اعدام‌ها جان سالم به در برده‌اند، بسیاری از بازداشت‌شدگان در دهه ۶۰ جوانانی در دهه ۲۰ زندگی خود بودند که به گفته خود زندانیان عمدتاً به دلیل «داشتن اعلامیه و نه فعالیت مسلحانه بازداشت شده بودند» و در تابستان ۶۷ در حال گذراندن محکومیت خود بودند یا حتی محکومیتشان تمام شده بود.<ref name=":7">{{یادکرد خبر|عنوان=۳۰ سالگی اعدامهای تابستان ۶۷؛ سکوت حاکمان، چشم انتظاری بازماندگان|نشانی=https://www.bbc.com/persian/45744972|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2021-05-20|زبان=fa}}</ref> فرایند اعدام‌ها در بی‌خبری مطلق زندانیان صورت می‌گرفت و هیئت اعدام در تهران به زندانیان اطمینان می‌دادند که چند سؤال برای «اعطای عفو عمومی» می‌پرسند. در صورت عدم رضایت از پاسخ‌ها، هیئت اعدام فوراً دستور انتقال به اتاقی برای نوشتن وصیت‌نامه می‌دادند و سپس زندانیان در دسته‌های شش نفری و با چشمان بسته به دار آویخته می‌شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=آبراهامیان، اعتراف شکنجه شدگان، مترجم رضا شریفها، نشر باران، 1382، سوئد، ص 329-30.}}</ref> در نهایت، اعدام شدگان بدون اطلاع به خانواده‌ها، در گورهای دسته‌جمعی به خاک سپرده می‌شدند. بیشتر خانواده‌ها نیز پس از چند ماه خبردار شدند که فرزندانشان اعدام شده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=آبراهامیان، اعتراف شکنجه شدگان، مترجم رضا شریفها، نشر باران، 1382، سوئد، ص 336-7.}}</ref> [[حسینعلی منتظری]]، بلندپایه‌ترین مخالف اعدام‌ها بود که پس از اعتراض‌های کتبی، در یک جلسه حضوری به تاریخ مرداد ۱۳۶۷ با حضور هیئت اعدام‌ها، یعنی [[حسینعلی نیری]] (حاکم شرع وقت)، [[مرتضی اشراقی]] (دادستان وقت)، [[سید ابراهیم رئیسی|ابراهیم رئیسی]] (معاون وقت دادستان) و [[مصطفی پورمحمدی]] (نماینده وقت [[وزارت اطلاعات]] در [[زندان اوین]]) به آنها می‌گوید که «شما را در آینده جزء جنایتکاران درتاریخ می‌نویسند.» این موضع و اعتراض‌های منتظری به قیمت برکناری‌اش از جانشینی [[سید روح‌الله خمینی]] برای رهبری ایران و به [[حبس خانگی]] طولانی مدت وی انجامید.<ref>[http://www.dw.com/fa-ir/اعدامهای-۶۷-یک-فایل-صوتی-چندین-صدا-و-یک-نام-ماندگار/a-19463504 اعدامهای ۶۷؛ یک فایل صوتی، چندین صدا و یک نام ماندگار]، ''دویچه وله''</ref><ref>{{یادکرد خبر|عنوان=روایتی منتشر نشده از جلسه دی ۶۷ آیت‌الله منتظری با 'هیئت مرگ'|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-50879329|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2021-05-20|زبان=fa}}</ref><ref name=":7"/>
