خیزش ۱۴۰۱ ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

{{تاریخ جمهوری اسلامی ایران}}

'''خیزش ۱۴۰۱ ایران'''، که همچنین با نام‌های '''انقلاب مهسا'''<ref>{{یادکرد وب|عنوان=انقلاب مهسا؛ پادزهر شرنگ کشنده جمهوری اسلامی – DW – ۱۴۰۱/۱۲/۱۷|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/انقلاب-مهسا-پادزهر-شرنگ-کشنده-جمهوری-اسلامی/a-64918183|وبگاه=dw.com|بازبینی=2023-08-22|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|عنوان=چرا «انقلاب مهسا» همین حالا هم «پیروز» شده است؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-65143854|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2023-08-22|زبان=fa}}</ref> یا '''انقلاب زن، زندگی، آزادی'''<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=از افول اخلاقیِ انقلاب ۵۷ تا زیربنای اخلاقی «انقلاب زن زندگی آزادی»|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/32258544.html|کوشش=رادیو فردا|تاریخ=2023-02-10|تاریخ بازبینی=2023-08-22|زبان=fa|نام=رامین|نام خانوادگی=جهانبگلو|نام۲=مهرداد|نام خانوادگی۲=لقمانی}}</ref> نیز شناخته می‌شود، [[خیزش|خیزشی]] در ایران بود که در پی [[کشته‌شدن مهسا امینی|کشته‌شدن]] [[مهسا امینی|مهسا (ژینا) امینی]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اختصاصی ایران‌اینترنشنال: سی‌تی‌اسکن مهسا نشانگر شکستگی جمجمه، خونریزی و اِدِم مغزی است|نشانی=https://www.iranintl.com/202209198308|ناشر=ایران اینترنشنال|بازبینی=۲۸ شهریور ۱۴۰۱|کد زبان=fa|archive-date=۱۹ سپتامبر ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220919092411/https://www.iranintl.com/202209198308|url-status=live}}{{سخ}}{{یادکرد وب|عنوان= «مهسا امینی در کما»؛ پلیس می‌گوید «ناگهانی دچار عارضه قلبی شد»|نشانی=https://www.bbc.com/persian/articles/c13jpgpznx5o|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ=۲۴ شهریور ۱۴۰۱|بازبینی=2022-09-16|کد زبان=fa|archive-date=۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220915142106/https://www.bbc.com/persian/articles/c13jpgpznx5o|url-status=live}}</ref><ref name="رادیو فردا ۱">{{یادکرد وب|عنوان=سکوت پلیس دربارهٔ مرگ مغزی مهسا امینی «بر اثر ضرب‌وجرح به‌دست مأموران گشت ارشاد»|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/brain-death-of-a-young-woman-in-tehran-beaten-by-police/32034606.html|ناشر=رادیو فردا|بازبینی=2022-09-16|کد زبان=fa|archive-date=۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220915142557/https://www.radiofarda.com/a/brain-death-of-a-young-woman-in-tehran-beaten-by-police/32034606.html|url-status=live}}{{سخ}}{{یادکرد وب|عنوان=مرگ مغزی مهسا ۲۲ ساله بر اثر ضربات مأموران گشت ارشاد اسلامی؛ جوّ امنیتی در بیمارستان «کسری» و ممنوعیت ملاقات خانواده|نشانی=https://kayhan.london/fa/1401/06/24/298784/|بازبینی=2022-09-15|کد زبان=fa-IR|نام=|ناشر=کیهان لندن|archive-date=۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20220915214355/https://kayhan.london/fa/1401/06/24/298784/|url-status=live}}</ref> به دلیل [[تنبیه بدنی|ضرب و شتم]] در بازداشتگاه [[گشت ارشاد]]، آغاز شد. نخستین تجمع‌های اعتراضی این خیزش ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در مقابل بیمارستان محل درگذشت مهسا امینی (بیمارستان کسری) در [[تهران]] شکل گرفت و روزهای بعد به همهٔ ۳۱ استان‌<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پانزدهمین روز تظاهرات سرتاسری در ایران؛ دانشجویان در بیش از ۱۱۰ دانشگاه اعتصاب کردند|نشانی=https://www.afintl.com/202210011119|وبگاه=افغانستان اینترنشنال|بازبینی=2022-10-02|کد زبان=fa|archive-date=۲ اکتبر ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20221002101902/https://www.afintl.com/202210011119|url-status=live}}</ref> ایران گسترش یافت و بیش از چهار ماه تداوم داشت.

 

در این خیزش، ایران شاهد گسترده‌ترین و طولانی‌ترین تظاهرات علیه جمهوری اسلامی بود که از حمایت وسیع ایرانیان خارج از کشور و همبستگی دولت‌ها و شخصیت‌های برجسته سیاسی، اجتماعی، علمی و هنری سراسر جهان برخوردار شد.<ref name="bbc64088632"/> به گفتهٔ ''[[گاردین]]''، این اعتراضات بزرگ‌ترین تهدید برای حکومت از زمان [[انقلاب ۱۳۵۷]] بوده است.<ref name="Guardian6November">{{cite news |title=Fresh protests erupt in Iran's universities and Kurdish region |url=https://www.theguardian.com/world/2022/nov/06/iran-fresh-protests-universities-kurdish-region |access-date=7 November 2022 |agency=The Guardian |date=6 November 2022}}</ref> سرکوب خیزش توسط حکومت ایران — که از آن به‌عنوان «اغتشاش» یاد می‌کند — باعث محکومیت و اقدامات مجامع بین‌المللی از جمله نشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل، [[کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل در مورد سرکوب معترضان در ایران|تشکیل هیئت حقیقت یاب شورای حقوق بشر سازمان ملل]] برای بررسی نقض حقوق معترضان و [[اخراج ایران از کمیسیون مقام زن ملل متحد|لغو عضویت جمهوری اسلامی ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل]] شد.<ref name="bbc64088632"/> معترضان در خارج از کشور در بیش از ۱۵۰ شهر جهان تجمع‌های اعتراضی برگزار کردند.<ref>{{یادکرد خبر|پیوند=https://www.bbc.com/persian/iran-63100572|عنوان=مهسا امینی؛ آلبوم عکس از تجمعات اعتراضی گسترده ایرانیان در بیش از ۱۵۰ شهر جهان|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|صفحه=|تاریخ=۱ اکتبر ۲۰۲۲|بازیابی=۱ اکتبر ۲۰۲۲|archive-date=۱ اکتبر ۲۰۲۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20221001162708/https://www.bbc.com/persian/iran-63100572|url-status=live}}</ref>