|flag_p2=Derafsh Kaviani flag of the late Sassanid Empire.svg|flag_s2=Göktürk Empire example flag.png}}
{{تاریخ افغانستان}}
'''هپتالیان''' یا '''هفتالیان''' (هیاطله)، مردمانی [[مردم ترک|ترک‌نژاد]] بودند که از ایالت [[گانسو]]ی [[چین]] به حدود [[تخارستان]] حمله کردند.
'''هپتالیان''' یا '''هفتالیان''' مردمانی ترک تبار بودند که شاخه ایرانی هون‌ها را تشکیل می‌دادند و با نام '''هون‌های سفید''' نیز شناخته می‌شدند. آغاز قدرت هفتالیانهپتالیان از سال ۴۲۰ میلادی بود و به تدریج جانشین [[کیداریان]] شدند و در سال ۵۶۷ میلادی به دست قوای مشترک [[شاهنشاهی ایرانخسروانوشیروان]] ([[شاهنشاهی ساسانی|ایران ساسانی]])و امپراطوری [[گوک‌ترک‌ها]] از بین رفتند.<ref>ویکی‌پدیای انگلیسی، Hephthalite</ref> پس از ۵۶۷ میلادی، آنها [[شاهزاده‌نشین]]ی را در منطقهٔ تخارستان تشکیل دادند که در مناطق شمالی [[آمودریا]] تحت نظارت [[خاقانات غربی ترک]] و در مناطق جنوبی آمودریا تحت نظارت [[شاهنشاهی ساسانی]] بود. دربارهٔ منشأ، زبان، تاریخ و فرهنگ و حدود دولت هپتالیان فرضیات و دیدگاه‌های متفاوتی بین دانشمندان وجود دارد.<ref>تاجیکان، ص ۳۱۰</ref> هپتالیان حکومتی کنفدراسیونی و شامل قبایل متحد بودند که طبق منابع چینی در قلمرو [[آسیای مرکزی|آسیاس میانه]] و مابین قلمرو خاقانات چین و امپراطوری ایران زندگی می‌کردند و به هوا یا هوادون و در برخی منابع به هون‌های سفید معروف بودند. آنها در ابتدا و اوایل تشکیل حکومت مستقل خود عشایر بودند و در چادرهای نمدی (اوبا) زندگی می‌کردند. این قوم در طی قرن‌های پنج و شش میلادی بارها به قلمروهای تحت حمایت ایران و مرزهای هندوستان حمله کردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Hephthalite {{!}} people {{!}} Britannica|نشانی=https://www.britannica.com/topic/Hephthalite|وبگاه=www.britannica.com|بازبینی=2023-06-18|کد زبان=en}}</ref> هفتالیان به احتمال قوی بخشی از قوم [[هون]] بودند،<ref>Bailey, H.W. (1979) [https://archive.org/details/soshyans51_yahoo_Saka ''Dictionary of Khotan Saka'']. Cambridge: Cambridge University Press. p. 482</ref> با این وجود به اعتقاد برخی از پژوهشگران غربی هپتالیان قومی از نژاد [[مردم ترک|ترک]] یا از [[مردمان ایرانی‌تبار|ایرانیان شرقی]] بودند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Welcome to Encyclopaedia Iranica|نشانی=https://iranicaonline.org/|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2023-06-22|کد زبان=en-US|نام=Encyclopaedia Iranica|نام خانوادگی=Foundation}}</ref>{{sfn|Enoki|1959}}<ref name="Sinor">{{cite book|chapter=The establishment and dissolution of the Türk empire|page=[https://books.google.com/books?id=ST6TRNuWmHsC&pg=PA300 300]|title=The Cambridge History of Early Inner Asia, volume 1|first=Denis|last=Sinor|date=1990|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-24304-9|url=https://books.google.com/books?id=ST6TRNuWmHsC|access-date=2017-08-19}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=dwUWAQAAMAAJ|title=Asia Major, volume 4, part 1|date=1954|publisher=Institute of History and Philology of the Academia Sinica, University of Indiana|access-date=2017-08-19}}</ref><ref>{{cite book|first=David|last=Christian|title=A History of Russia, Inner Asia and Mongolia|place=Oxford|publisher=Basil Blackwell|year=1998|page=248}}</ref>{{sfn|Kurbanov|2010|p=14}}<ref>{{cite book|last1=Adas|first1=Michael|title=Agricultural and Pastoral Societies in Ancient and Classical History|year=2001|publisher=Temple University Press|isbn=978-1-56639-832-9|page=90|url=https://books.google.com/books?id=qcSsoJ0IXawC&pg=PA90}}</ref><ref name="CB">{{harvnb|Baumer|2018|pp=[https://books.google.com/books?id=DhiWDwAAQBAJ&pg=RA1-PA97 97–99]}}</ref><ref>{{cite book|last1=Talbot|first1=Tamara Abelson Rice (Mrs David|title=Ancient arts of Central Asia|year=1965|publisher=Thames and Hudson|page=93|isbn=978-0-19-520001-0|url=https://books.google.com/books?id=Ha9RAQAAIAAJ}}</ref><ref>{{Cite journal|date=2024-03-18|title=Hephthalites|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hephthalites&oldid=1214335933|journal=Wikipedia|language=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.researchgate.net/publication/314658474_Hephthalite_Khanate|عنوان=}}</ref>
