زبان فارسی باستان: تفاوت میان نسخه‌ها

زبان فارسی باستان که در دوران پیش از حملهٔ [[اسکندر مقدونی|اسکندر]] به ایران، زبان دربار [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشی]] بوده، از [[زبان‌های ایرانی جنوب غربی]] می‌باشد. این زبان با [[زبان مادی]]، نسبت بسیار نزدیک داشته که شاید دو گویش از یک زبان بوده‌اند. زبان فارسی باستان از [[زبان‌های هندواروپایی]] شمرده می‌شود که گمان می‌رود در پدیدهٔ کوچ‌نشینی [[آریایی]]‌ها به‌همراه زبان‌های مادی و [[زبان اوستایی|اوستایی]] وارد [[فلات ایران]] شده‌است. این زبان، پیش از وارد شدن به [[پارس|سرزمین پارس]] در جنوب باختری ایران، بر پایهٔ آنچه از سنگ‌نبشتهٔ [[شلمنسر سوم]]، پادشاه آشوری، به‌دست آمده در نزدیکی [[دریاچه ارومیه|دریاچهٔ ارومیه]]، روایی داشته‌است. در این کتیبه — که به سدهٔ نهم پیش از میلاد بازمی‌گردد — برای نخستین بار، نام پارس در زبان آشوری به‌گونهٔ [[پارسوآش|پارسوا]] گفته شده‌است. واژهٔ پارسوَ (pārćwa)، شکل دیرینه‌تر واژهٔ پارسَ (pārsa) دانسته شده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.cais-soas.com/CAIS/Religions/non-iranian/Judaism/Persian_Judaism/book2/pt6.htm |عنوان=PERSIA & CREATION OF JUDAISM |تاریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۱۱ |اثر=The Circle of Ancient Iranian Studies|}}</ref> نخستین سند رسمیِ زبانِ فارسی باستان [[سنگ‌نوشته بیستون]] در اطراف [[کرمانشاه]] است که به‌فرمان [[داریوش بزرگ]] نوشته شده‌است. داریوش که این سنگ‌نوشته از زبان او نقل شده، زبان به‌کاررفته در آن را ''زبان آریایی'' معرفی می‌کند.<ref>راهنمای زبان‌های ایرانی باستان، صفحهٔ ۱۱۰</ref> به‌همین دلیل، این احتمال هست که زبان مادی و فارسی باستان نیز مانند زبان‌های شرقی ایرانی، همگی در نزد مردم با نام آریا شناخته می‌شده و گویش‌هایی جداگانه در هر منطقه داشته‌اند. دورهٔ آغاز سخن گفتن به زبان فارسی باستان در میان پارسیان، مشخص نیست؛ ولی از شواهد و قرائن [[زبان‌شناسی|زبان‌شناختی]]، و مقایسه با زبان‌های اوستایی و [[زبان سانسکریت|سانسکریت]] — که هم‌دورهٔ زبان فارسی باستان هستند — به‌نظر می‌رسد که به زبان فارسی باستان، مدت‌ها پیش از دورهٔ هخامنشی نیز سخن گفته می‌شده و نادرستی‌های نگارشی و دستوری در کتیبه‌های متأخر دورهٔ هخامنشی، نشان می‌دهد که فارسی باستان در دهه‌های پایانی حکومت پیش‌گفته، احتمالاً زبانی خاموش بوده‌است. زبان فارسی باستان، جزو یکی از چند زبان هندواروپایی دورهٔ باستان است که در زمان رواجش به‌گونهٔ نوشتاری به کار رفته و سندهای مطالعهٔ زبانی برای امروز به جای گذاشته و از این رو در بسیاری از پژوهش‌های زبان‌شناختی به‌عنوان ثابت به کار می‌رود.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/iran-vi-iranian-languages-and-scripts |عنوان=IRAN vi. IRANIAN LANGUAGES AND SCRIPTS |تاریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۱۱ |اثر=Encyclopædia Iranica |}}</ref> [[زبان فارسی میانه]] یا پهلوی ساسانی که زبان رسمی ایران در [[شاهنشاهی ساسانی|دورهٔ ساسانی]] بوده از فارسی باستان منشعب شده‌است. [[زبان فارسی]] و دیگر [[زبان‌های ایرانی جنوب غربی]] که از زیرمجموعه‌های زبان پهلوی ساسانی هستند همگی از فارسی باستان ریشه گرفته‌اند.<ref>محسن ابوالقاسمی، تاریخ زبان فارسی. صفحهٔ ۱۳۲</ref>در کتاب فرهنگ و واژه‌نامه لکی کیان به نقل از کتاب جغرافیای نظامی ایران آمده: «[[زبان لکی]]لری از زبان‌های فارسی قدیم ایران می‌باشد که به علت کوهستانی بودن جایگاه آن مردم، از نفوذ واژه‌های بیگانه محفوظ مانده‌است.»<ref>[http://www.lib.ir/fa/library/557/کتابخانه-مرکزی-و-مرکز-اطلاع-رسانی-شهرداری-اصفهان/shelf/53723529 فرهنگ و واژه‌نامه لکی]، صفحهٔ ۱۴ کتاب</ref> راولینسون نیز، زبان لکی را مشتق شده از فارسی باستان می‌داند.<ref>[https://jostarnameh.yazd.iau.ir/article_682446_73252986f543f10b91fde44e4a59e70f.pdf تحلیل تطبیقی ساختاری، مفهومی و کاربردی مثلهای زبان لکی و فارسی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230727025941/https://jostarnameh.yazd.iau.ir/article_682446_73252986f543f10b91fde44e4a59e70f.pdf |date=۲۷ ژوئیه ۲۰۲۳ }}، صفحهٔ ۱۳۵ کتاب</ref>