ایالت بلوچستان: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
Paniranic696 (بحث | مشارکتها) خنثیسازی نسخهٔ 39767630 از Balash-Vologases (بحث) برچسبها: خنثیسازی ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: واگردانی دستی |
||
خط ۱:
{{Infobox settlement
| name = بلوچستان
| native_name=بلوچستان
| native_name_lang=ur
| settlement_type = تقسیمات کشوری پاکستان
| image =
| image_skyline =
سطر ۱۶ ⟵ ۱۵:
| shield_alt =
| nickname =Baluchestan
| motto =کرباں پَ
| image_map =Balochistan in Pakistan (claims hatched).svg| mapsize = 190px
| map_alt =
سطر ۲۸ ⟵ ۲۷:
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption =
| latd =
| longd =
| coor_pinpoint =
| coordinates_type =
سطر ۴۰ ⟵ ۳۹:
| subdivision_type2 = شهرها
| subdivision_name2 = -
| subdivision_type3 = [[فهرست شهرهای بلوچستان|
| subdivision_name3 = [[کویته]]
| established_title =
| established_date = [[۱ ژوئیه]] [[۱۹۷۰ (میلادی)|۱۹۷۰]]
| founder =
سطر ۸۰ ⟵ ۷۹:
| iso_code =
| blank_name_sec1 = زبانهای رسمی
| blank_info_sec1 = [[زبان بلوچی]]، [[زبان
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
سطر ۱۱۴ ⟵ ۱۱۳:
|
|}
'''ایالت بَلوچستان''' بزرگترین ایالت [[پاکستان]] است و حدود ۳۵٪ از خاک این کشور را دربرمیگیرد. مرکز این ایالت، شهر [[کویته]] است. بلوچستان با وجود گستردگی، کمجمعیتترین ایالت پاکستان است. این ایالت به دو بخش قومی اداره
این ایالت تا سال ۱۸۷۱ بخشی از [[ایران]] بود که بر اساس [[قرارداد گلدسمید]] در دوره [[ناصرالدینشاه قاجار]] از ایران جدا شده و تا پیش از استقلال [[پاکستان]] به [[بلوچستان انگلیس]] شناخته میشد.
بلوچستان از سوی جنوب به [[دریای مکران]] محدود میشود و بندر مهم این ایالت در کنار این دریا بندر [[گوادر]] است.
اقوام اصلی و بومی ساکن بلوچستان [[مردم بلوچ|بلوچها]] هستند که با ۷۵٪ جمعیت بخش میانه و جنوبی آن را
مناطق جنوبی بلوچستان [[مکران]] نامیده میشوند. امروزه مناطق مرکزی بلوچستان پاکستان را سنتاً کلات مینامند.
با وجود برخورداری از منابع طبیعی زیاد، بلوچستان فقیرترین منطقه پاکستان است.<ref>Kemp, Geoffrey (2010). The East Moves West: India, China, and Asia's Growing Presence in the Middle East (1st ed.). Brookings Institution. p. 116. {{ISBN|978-0-8157-0388-4|en}}.</ref> منابع گازی و نفتی در ایالت بلوچستان نزدیک به مرز ایران کشف
== جغرافیا ==
بلوچستان در جنوب غرب پاکستان واقع شده و مساحت آن ۳۴۷ هزار و ۱۹۰ مترمربع است. بلوچستان
این ایالت از غرب با ایران، از شمال با [[افغانستان]] و مناطق ایلی پاکستان، از شرق با [[ایالت پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] و [[ایالت سند|سند]] و از جنوب با دریای مکران (عمان) هممرز است.
سطر ۱۳۳ ⟵ ۱۳۲:
بلوچستان پاکستان در جنوب شرق [[فلات ایران]] قرار گرفته و جزئی از این فلات است. این ایالت با چند منطقه مهم [[ژئوپلیتیک|ژئوپلیتیکی]] یعنی [[خاورمیانه]]، [[جنوب غرب آسیا]]، و [[جنوب آسیا]] هممرز است.
با وجود دورافتادگی و خشکی بلوچستان این موقعیت جغرافیایی باعث رقابتهای جهانی برای عبور دادن مسیرهای مهم [[راهگذر شمال-جنوب]] از طریق این منطقه
مرکز ایالت بلوچستان پاکستان یعنی شهر کویته در پرجمعیتترین بخش [[رشتهکوه سلیمان]] در شمال شرقی این ایالت قرار
== جداییطلبی ==
بلوچستان منابع زیرزمینی و تجدیدپذیر مختلفی دارد و دومین تأمینکننده مهم [[گاز طبیعی]] در پاکستان است. اما این ایالت همواره با بهرهکشی گسترده از منابع خود روبرو بوده و همین دلیل اصلی شورش و ناآرامی در این منطقه بوده است. مردم محلی، به ویژه مردم بلوچ دولت مرکزی در اسلامآباد را دلیل اصلی بهرهکشی و سودجویی از منابع بلوچستان، بدون تلاش برای توسعه این منطقه میدانند. به خاطر مسائل سیاسی و فعالیت گروههای [[جداییطلب]] در این منطقه، منابع طبیعی آن هنوز بهطور کافی شناسایی و بهرهبرداری نشدهاند.<ref name=":0" />
مقاومت در برابر دولت پاکستان و شورشهای گروههای مسلح با هدف تشکیل یک کشور مستقل برای مردم بلوچ از سال ۱۹۴۸ و پس از استقلال پاکستان آغاز شد. این جنبش، دورههایی گوناگونی را پشت سر گذاشته است. اما جنگ مسلحانه در سال ۲۰۰۳ با روی کار آمدن [[پرویز مشرف]] به شدت افزایش یافته است. پرویز مشرف دستور چندین عملیات ضد شورش در بلوچستان را داد که نواب اکبر خان بوگتی (از رهبران بلوچ) در یکی از این عملیاتها کشته شد. گفته میشود در جریان این درگیریها دهها هزار نفر ناپدید شدند که بیشتر آنها را
مهمترین گروه جداییطلب [[ارتش آزادیبخش بلوچستان]] است. این گروه در سالهای اخیر بر شدت حملات خود افزوده و
== تاریخ ==
در سده شانزدهم میلادی [[مردم براهویی|براهوییها]] حکومتی را در کلات تشکیل داده و میر احمد خان را حکمفرمای آزاد آن سامان تلقی کردند. او با گشودن نواحی [[ناحیه مستونگ|مستونگ]]، [[سبی]]، کچی، شلکوت (کویته کنونی) و کرخ، حکمرانی خود را گسترش داد. جانشین وی میر عبداللّه خان [[خانات کلات]] را گسترش بیشتری داد.<ref>یوسف عطا، م. بلوچهای غیور و بلوچستان. مترجم: ملک، اشرف. در نشریه: «هلال» آذر ۱۳۴۸ - شماره ۹۵. (در مالکیت عمومی به خاطر قدمت).</ref> او حکام کلهاری سند را شکست داد و مکران و شوروک را تحت سلطهٔ خود آورد. در نتیجه حمله [[نادرشاه]] افشار پادشاه ایران در سال ۱۷۴۸ به [[شبهقاره هند]] و جنگ او با [[محمدشاه گورکانی]] این ناحیه نیز به ایران ملحق شد. میر محبت خان پسر میر عبدالله خان در جریان حمله نادر به هندوستان با لشکریان بلوچ به سرداری برادرش امیر نصیر خان نوری به او کمک کرد و نادرشاه به او لقب [[بیگلربیگی]] داد. اما او در جریان کودتای برادرش میر نصیرخان که از سوی نادر شاه افشار حمایت میشد از حکومت خلع شد. نادرشاه حکومت میرنصیر خان بر بلوچستان را تأیید کرد و دست او را در تصرف مناطق مجاور و توسعه قلمرو خانات کلات باز گذاشت. میر نصیر خان در دوره حکومت خود کلیه مناطق بلوچستان شرقی و غربی و بمپور را تا حدود گمبرون و سرحدات کرمان به تصرف خود درآورده و کلیه امرای بلوچ را به اطاعت خود واداشت. میر نصیر خان پس از مرگ نادر شاه با [[احمدشاه درانی]] وارد جنگی شدید و خونین شد که به صلح طرفین انجامید. پس این این جنگ ضمن اتحاد با احمدشاه درانی با بیست هزار سپاهی جنگجو و کارآزموده بلوچ با احمدشاه درانی در نبرد پانی پت با پادشاهی سیکهای مرهته وارد جنگ شد که به شکست قطعی مرهته انجامید.<ref name="ReferenceA">یوسف عطا، م. بلوچهای غیور و بلوچستان.</ref>
پیش از تأسیس [[پاکستان]]، بلوچستان کنونی این کشور دو قسمت داشت. واحدی را ریاستهای کلات (قلات)، خاران، لسبیله و مکران شامل بود و قسمت کویته و نواحی آن «بلوچستان انگلیسی» نامیده میشد. بلوچستان انگلیسی تحت نظارت امپراتوری بریتانیا بود و ریاستهای مزبور
یکی از دلایل تلاش مضاعف [[اسلامآباد]] برای برقراری امنیت در بلوچستان از سال ۲۰۱۶ میلادی به بعد، هشدار [[چین]] به این کشور به دلیل سرمایهگذاری گستردهای است که [[پکن]] در زمینه جادهسازی و راهآهن بین دو کشور کرده که از منطقه بلوچستان میگذرد. از رهگذر این تلاشها در آذر ۱۳۹۶ خورشیدی ۳۱۳ شبهنظامی از سه گروه جداییطلب مختلف، در مراسمی در فرمانداری ایالت بلوچستان در شهر کویته، سلاحهای خود را به نواب ثناءالله زهری، [[سروزیر]] این ایالت تحویل دادند.<ref>"تسلیم ۳۰۰ شبهنظامی جداییطلب بلوچ در پاکستان". 2017. رادیو فردا. Accessed December 16 2017. [https://www.radiofarda.com/a/pakistan-baluch-surrender/28914051.html].</ref>
سطر ۱۵۴ ⟵ ۱۵۳:
== زبانها ==
زبانهای رایج در این ایالت به ترتیب [[زبان بلوچی]]، [[زبان پشتو]] [[زبان براهویی|براهوئی]]، و هستند. [[زبان فارسی]] زبان مادری قوم [[دهوار]] است که بیشتر ساکن قلعه [[لادگشت]] هستند.
== جمعیتشناسی ==
سطر ۱۷۸ ⟵ ۱۷۷:
|}
تراکم جمعیت جمعیت [[بلوچستان]] به علت کوهستانی بودن و کمبود آب، کم است و تنها ۶٪ جمعیت پاکستان را در بر میگیرد.<ref name=":0" /> ارقام اولیه سرشماری مارس ۲۰۱۲ نشان داد که جمعیت بلوچستان بدون نظر گرفتن [[ناحیههای پاکستان|ناحیههای]] [[ناحیه خضدار|خضدار]]، [[ناحیه کچهی|کچهی]] و [[ناحیه پنجگور|پنجگور]] ۱۵٬۱۶۲٬۲۲۲ نفر است. این رقم یک افزایش ۱۴۰٫۳ درصدی از ۵٬۵۰۱٬۱۶۴ سال ۱۹۹۸ را نشان میدهد و ۶٫۸۵ درصد از کل جمعیت [[پاکستان]] را تشکیل میدهد.<ref name=census1998>{{cite web|url=http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/publications/yearbook2008/Population/16-5.pdf |title=Population, Area and Density by Region/Province |year=1998 |publisher=Federal Bureau of Statistics, Government of Pakistan |access-date=20 July 2009 |url-status = dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081118145343/http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/publications/yearbook2008/Population/16-5.pdf |archive-date=18 November 2008}}</ref><ref name="2012Census1">{{cite web |url=http://www.thenews.com.pk/Todays-News-13-13514-Population-shoots-up-by-47-percent-since-1998 |title=Population shoots up by 47 percent since 1998 |publisher=Thenews.com.pk |date=29 March 2012 |access-date=14 August 2012 |url-status = live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120701193658/http://www.thenews.com.pk/Todays-News-13-13514-Population-shoots-up-by-47-percent-since-1998 |archive-date=1 July 2012}}</ref> در این بازه زمانی این افزایش بزرگترین افزایش در میان همه استانهای پاکستان است. برآورد رسمی جمعیت بلوچستان نشان داده که جمعیت آن از حدود ۷٫۴۵ میلیون در سال ۲۰۰۳ به ۷٫۸ میلیون در سال ۲۰۰۵
=== زبان ===
سطر ۲۶۹ ⟵ ۲۶۸:
== فرهنگ ==
بلوچستان از دو منطقه وسیع تشکیل
این منطقه یعنی بلوچستان در ایران و پاکستان متناسب با محیط طبیعی و جغرافیایی از تنوع آبوهوا برخوردارند. منطقه بلوچستان ایران شامل شهرستانهای [[شهرستان زاهدان|زاهدان]]، [[شهرستان سراوان|سراوان]]، [[شهرستان سیب و سوران|سیب و سوران]]، [[شهرستان مهرستان|مهرستان]]، [[شهرستان ایرانشهر|ایرانشهر]]، [[شهرستان دلگان|دلگان]]، [[شهرستان نیکشهر|نیکشهر]]، [[شهرستان سرباز|سرباز]]، [[شهرستان چابهار|چابهار]]، [[شهرستان کنارک|کنارک]]، [[شهرستان فنوج|فنوج]]، و [[شهرستان خاش|خاش]] هستند. وجود آثار تاریخی و باستانی همچون [[کوه مهرگان]] در سراوان، [[قلعه سیب سوران]] در سیب و سوران، و نیز آثار بجا مانده از تمدنهای باستانی دامن و اسپیدژ [[ایرانشهر (سیستان و بلوچستان)|ایرانشهر]]، و سایر کاوشهای باستانشناسی و نظریه بسیاری از
== روز فرهنگ بلوچ ==
روز فرهنگ بلوچ (بلوچ دودءربیدگی روچ): روز دوم مارس هرسال بلوچها در گوشه و کنار نقاط مختلف بلوچستان روز فرهنگ قوم خود را جشن میگیرند. در این روز خاص برای قوم بلوچ، مردم بلوچ به اجرای رقصهای محلی نظیر رقص
== کتابخانههای مهم ==
کتابخانههای مهم بلوچستان:<ref>[http://quetta.icro.ir/?c=documentShow&DocumentId=18621&t=4 رایزنی فرهنگی ایران، کویته] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081231055407/http://quetta.icro.ir/?c=documentShow&DocumentId=18621&t=4 |date=۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ }}، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.</ref>
{|
سطر ۳۳۹ ⟵ ۳۳۸:
[[رده:مناطق تقسیمشده|بلوچستان پاکستان]]
[http://www.sibidistrict.com/ بلوچستان پاکستان] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190111184752/http://www.sibidistrict.com/ |date=۱۱ ژانویه ۲۰۱۹ }}
|