امپراتوری تیموری: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
علی خورشیدی (بحث | مشارکتها) واگردانی به نسخه 39784799 از Htofighi87: نسخه پیش از خرابکاری برچسبها: واگردانی دستی ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
FarhadParsi (بحث | مشارکتها) برگردانی ۱ ویرایش از علی خورشیدی (بحث): بار آخرتان باشد ویرایشی که پیشتر دربارهاش توضیح داده شده را خرابکاری معرفی کنید |
||
خط ۱:
{{ویراستاری}}{{ویکیسازی}}{{Infobox Former Country
| national_motto ={{سخ}}به [[زبان فارسی|فارسی]]: {{Lang|fa|{{نستعلیق|راستی رستی}}}}
| conventional_long_name = امپراتوری تیموری
| era = [[قرون وسطای متأخر]]
| status = [[امپراتوری]]
| government_type = [[پادشاهی
| area_km2 =۴٬۴۰۰٬۰۰۰
| year_start = ۱۳۷۰
| year_end = ۱۵۰۷
| event_pre =
| date_pre = ۱۳۶۳
| event_start = تأسیس امپراتوری تیموریان
سطر ۲۳ ⟵ ۲۰:
| event_post = تأسیس [[امپراتوری گورکانی]]
| date_post = ۱۵۲۶
| image_coat = <!-- DO NOT REPLACE this documented "Three annulets" symbol with false, conjectural or original research flags of the Timurids, such as this one: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/archive/6/6c/20230329042531!Timurid.svg , which is falsely claimed to be from the Catalan Atlas. See paragraph "Symbols of the state" hereunder for details -->Three
| coa_size = 100
| coat_alt = نماد سه حفره
| symbol_type = <!-- DO NOT ADD false, conjectural or original research flags to this infobox. See paragraph "Symbols of the state" hereunder for details -->«سه حفره» [[تمغا]] نماد [[تیمور]]<ref>Coinage of Timur with "Three annulets" symbol (1393-1405): [[File:Coinage of Timur with 3 annulets symbol. Shaykh abu-Ishaq (Kazirun) mint. Undated, circa AH 795-807 AD 1393-1405.jpg|70px]]</ref><ref>{{cite book |last1=Bloom |first1=Jonathan |last2=Blair |first2=Sheila S. |title=Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-Volume Set |date=14 May 2009 |publisher=OUP USA |isbn=978-0-19-530991-1 |page=426 |url=https://books.google.com/books?id=un4WcfEASZwC&pg=PA426 |language=en| quote="Coinage issued by the Timurid dynasty (r. 1370-1506) comprised various silver coins and several coppers, most often anonymous, although some coppers struck in the name of Timur 1370–1405; here called amīr) have a tamghā of three annulets prominently on the reverse."}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Kadoi |first1=Yuka |title=On the Timurid flag |journal=Beiträge zur islamischen Kunst und Archäologie |date=2010 |volume=2 |pages=144, 149, 159 Fig.5 |url=https://www.academia.edu/17410816}}</ref>
| image_map = {{switcher|[[File: Timurid Empire (greatest extent).svg |upright=1.15|frameless]]|نمایش نقشه جهانی|[[File: Timur Empire.jpg |upright=1.15|frameless]]|نمایش
| image_map_caption = اوج گستره امپراتوری تیموری در زمان [[تیمور لنگ]] در سال ۱۴۰۵ میلادی<ref>{{cite journal |last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D | title = East-West Orientation of Historical Empires | journal = Journal of World-Systems Research|date=December 2006 |volume=12|issue=2 |page=222 |url =http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381|access-date=2016-09-14 |issn= 1076-156X}}</ref>
| demonym =
| p1 = خانات جغتای
سطر ۳۶ ⟵ ۳۲:
| p4 = کرتیان
| p5 = آل مظفر
| p6 =مرعشیان
| p7 =
| p8 =
| p9 =
| s1 = ایران صفوی
| s2 = خانات ازبک
سطر ۵۳ ⟵ ۴۸:
* David J. Roxburgh. ''The Persian Album, 1400–1600: From Dispersal to Collection''. Yale University Press, 2005. pg 130: "Persian literature, especially poetry, occupied a central in the process of assimilation of Timurid elite to the Perso-Islamicate courtly culture, and so it is not surprising to find Baysanghur commissioned a new edition of Firdawsi's Shanama."</ref>{{سخ}}[[زبان جغتایی|جغتایی]] (خاندانی و ادبیات){{سخ}}[[زبان عربی|عربی]] (دینی)
| religion = [[اسلام سنی]] (دین رسمی) و ادیان دیگر شامل:
[[شیعه]]، [[اسماعیلیه]]، [[مزدیسنا]]، [[هندوئیسم]]، [[حروفیه]]، [[کلیسای مشرق]] و...
| currency = [[تانکا (سکه)|تانکا]]
| title_leader = [[دودمان تیمور|
| leader1 = [[تیمور]] <Small>(اولین)<Small/>
| leader2 = [[بدیعالزمان میرزا]] <Small>(آخرین)<Small/>
| year_leader1 = ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۵
| year_leader2 = ۱۵۰۶ تا ۱۵۰۷
| stat_year1 = ۱۴۰۵<ref>{{cite journal |last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D | title = East-West Orientation of Historical Empires | journal = Journal of World-Systems Research|date=December 2006 |volume=12|issue=2 |page=222 |url =http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381|access-date=2016-09-14 |issn= 1076-156X}}</ref><ref>{{cite journal|date=September 1997|title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia|journal=[[International Studies Quarterly]]|volume=41|issue=3|at=p. 500|doi=10.1111/0020-8833.00053|author=Rein Taagepera|author-link=Rein Taagepera|jstor=2600793|url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref>
|image_flag=File:BackgroundEraser ۲۰۲۳۰۵۲۷ ۱۱۰۳۰۰۹۰۲.png|flag_type=نشان نظامی در زمان [[شاهرخ تیموری]] برپایه نگاره نسخهای از [[شهنامه چنگیزی]]<ref>{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Shahbazi|نام=A. Shapur|پیوند نویسنده=علیرضا شاپور شهبازی|مقاله=FLAGS i. Of Persia|دانشنامه=Encyclopædia Iranica|ویرایش=Last Updated: January 31, 2012|جلد=X, Fasc. 1|سال=1999|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=12-27|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/flags-i|تاریخ بازبینی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=en}}</ref>|native_name=تیموریان{{
▲|image_flag=File:BackgroundEraser ۲۰۲۳۰۵۲۷ ۱۱۰۳۰۰۹۰۲.png|flag_type=نشان نظامی در زمان [[شاهرخ تیموری]] برپایه نگاره نسخهای از [[شهنامه چنگیزی]]<ref>{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Shahbazi|نام=A. Shapur|پیوند نویسنده=علیرضا شاپور شهبازی|مقاله=FLAGS i. Of Persia|دانشنامه=Encyclopædia Iranica|ویرایش=Last Updated: January 31, 2012|جلد=X, Fasc. 1|سال=1999|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=12-27|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/flags-i|تاریخ بازبینی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بایگانی=|زبان=en}}</ref>|native_name={{نستعلیق|ایران و توران}}<ref>{{cite book |last1=Fragner |first1=Bert |title=Studies on Central Asian history in honor of Yuri Bregel |date=2001 |publisher=Bloomington, Ind. |pages=350–351 |language=en|chapter=The concept of regionalism in historical research on Central Asia and Iran :a macro - historical interpretation}}</ref><ref>{{Encyclopaedia Iranica | title = IRANIAN IDENTITY iii. MEDIEVAL ISLAMIC PERIOD | last = Ashraf | first = Ahmad | authorlink = | url = https://iranicaonline.org/articles/iranian-identity-iii-medieval-islamic-period | volume = 13 | fascicle = 5 | pages = 507–522 | location = | publisher = | quote = (...) the Mongol and Timurid phase, during which the name “Iran” was used for the dynastic realm and a pre-modern ethno-national history of Iranian dynasties was arranged. }}</ref>|s5=آققویونلو}}
'''امپراتوری تیموری''' (۸۸۵–۷۴۹ ش/ ۱۵۰۶–۱۳۷۰م) یک [[امپراتوری]] [[سنت ترکی-مغولی|ترکی-مغولی]]<ref>Green, Nile (2019-04-09). ''The Persianate World: The Frontiers of a Eurasian Lingua Franca''. Univ of California Press. {{ISBN|978-0-520-97210-0}}.</ref><ref>Spengler, Robert N. (2020-09-22). ''Fruit from the Sands: The Silk Road Origins of the Foods We Eat''. Univ of California Press. {{ISBN|978-0-520-37926-8}}.</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Timurid dynasty {{!}} History, Architecture, & Meaning {{!}} Britannica|نشانی=https://www.britannica.com/topic/Timurid-dynasty|وبگاه=www.britannica.com|بازبینی=2023-10-26|کد زبان=en}}</ref> با [[فرهنگ ترکی-ایرانی]] بود.<ref>B.F. Manz, "Tīmūr Lang", in Encyclopaedia of Islam, Online Edition, 2006</ref><ref>ماریا سابتلنی، ''تیموریان در حال گذار''، صفحه ۴۰: «... با این وجود، در فرآیند پیچیده گذار، اعضای دودمان تیموری و حامیان مغول ایرانی، با اتخاذ الگوها و سلیقه های [[فرهنگ ایرانی|فرهنگی ایرانی]] و ایفای نقش بهعنوان حامیان فرهنگ ایرانی، اهل فرهنگ و هنر آن شدند. ازجمله [[نقاشی]]، [[معماری]] و [[موسیقی]].»
صفحه ۴۱: «آخرین اعضای سلسله، بهویژه [[ابوسعید گورکان|سلطان ابوسعید]] و [[سلطان حسین بایقرا|سلطان حسین]]، در واقع به عنوان حاکمان [[ایرانی-اسلامی]] ایدهآلی تلقی شدند که به همان اندازه که به توسعه [[کشاورزی]] نیز توجه داشتند، به پرورش دربار ایرانی نیز توجه کردند.»</ref> بنیانگذار این دودمان [[تیمور
هنگامی که امپراتوری پهناور تیمور تجزیه شد، دورهای از هرج و مرج پیش آمد. بهمحض
== امیر تیمور ==
{{اصلی|
تیمور در ۷۱۴ ه.ش/ ۱۳۳۵ م، در یک خانوادهٔ اشرافی از طایفه [[برلاس]] که از تاتارهای کوچرو بودند<ref>ب. اف. مانس، ''ظهور و حکومت تامرلان''، انتشارات [[دانشگاه کمبریج]]: ۱۹۸۹، صفحه ۲۸: «... ما قطعاً میدانیم که طایفه اصلی [[برلاس|قبیله برلاس]] منشأ خود را به [[قرچار بارلاس]]، رئیس یکی از فوج های چغادایی میرساندند... اینها در آن زمان برجستهترین اعضای اولوس چغادایی بودند: قبایل قدیمی مغولی، بارلاس، آرلات، سولدوس و جلایر...»</ref><ref>M.S. Asimov & C. E. Bosworth, History of Civilizations of Central Asia, UNESCO Regional, 1998 ,{{ISBN|92-3-103467-7|en}}, صفحه ۳۲۰: «یکی از پیروان او […] تیمور از
تیمور در رمضان ۷۴۹ ه.ق/ آوریل ۱۳۷۰ م توانست با شکست [[امیر حسین حاکم بلخ|امیر حسین]] از نوادگان [[قزغن]] در [[کابل]] که مدعی منصب اجدادی خود بود، [[بلخ]] را تسخیر و حکومتی مستقل تشکیل دهد. تیمور از این پس خود را «[[صاحبقران
تیمور [[دشت قبچاق|دشت قُبچاق]] را نیز به زیر فرمان خود درآورد. او سپس در سال ۷۶۲ ه.ش فرزند ده ساله خود، [[میرانشاه]] را با سپاهی مأمور تسخیر [[خراسان]] کرد و خود نیز به آنها پیوست. تیمور [[نیشابور]] و [[هرات]] را تصرف کرد و در هرات از سرهای مردم منارهها ساخت. سپس [[مازندران]] را که تا سال ۷۲۸ ه.ش در تصرف
[[پرونده:Timurid_Empire_Map.png|بندانگشتی|
تیمور از ۷۵۵ ه.ش/ ۱۳۷۷ م تا هنگام مرگش در ۷۸۴ ه.ش/ ۱۴۰۵ م، به مدت ۲۹سال، بخش عظیمی از جهان متمدنِ آن زمان را به زیر فرمان خود درآورد و حکومتی را بنیانگذاشت که بلافاصله پس از مرگش، زوال و تجزیهاش آغاز شد. [[فتوحات تیمور]] که به قیمت خونریزیهای دهشتبار و ویرانیهای بسیار بهدست آمده بود، چندان پایدار نماند و قلمروی او به زودی با توجه به منازعات میان بازماندگانش و ظهور دو طایفهٔ ترکمان [[قراقویونلو]] و [[آق قویونلو]] تجزیه گشت. بعدها مرزهای [[ایرانزمین]] دوباره توسط امپراتوری [[
== مرگ تیمور و نزاعهای پس از او ==
[[امیر تیمور]] پس از ۳۶ سال فرمانروایی و کشورگشایی با برجایگذاشتن قلمرویی گسترده، در ۸۰۷ ه.ق در [[اترار
سیاست تیمور در ادارهٔ شهرهای تسخیرشده، واگذاری حکومت هر ولایت به یکی از اعضای خاندانش یا حکام محلی مورد اعتماد و قرار گرفتن خودش در رأس همهٔ امور بود.<ref>جعفری، مقدمهٔ زریاب، ص ۵</ref> به نظر میرسد او این سیاست را از [[چنگیز خان]] تقلید میکرد؛ اما برخلاف چنگیز که پسرانش بلافاصله بعد از او و با جانشینی که او برگزیده بود کنار آمدند و با حفظ اتحاد، از فروپاشی امپراتوری جلوگیری کردند، بازماندگان تیمور به درگیری با هم پرداختند.
سطر ۱۴۰ ⟵ ۱۳۴:
== اوضاع اجتماعی در دوره تیموران ==
{{
== دانش و هنر در دوره تیموریان ==
سطر ۱۶۳ ⟵ ۱۵۷:
== اوضاع اقتصادی در دوره تیموریان ==
{{
== ارتش تیموریان ==
{{
== فهرست امیران ==
سطر ۲۱۲ ⟵ ۲۰۶:
== جستارهای وابسته ==
{{درگاه|تاریخ|ایران}}▼
* [[رنسانس تیموری]]
* [[امیر تراغای]]
سطر ۲۶۱ ⟵ ۲۵۶:
== پیوند به بیرون ==
{{رده انبار}}
▲{{درگاه|تاریخ}}
{{امپراتوری تیموریان}}
{{امپراتوریها}}
|