شامگان: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: ویرایش همراه |
جز ویکیسازی رباتیک(۶.۷) >استخوان دنبالچه، استخوان گیجگاهی، مایع مغزی-نخاعی، استخوان پسسری، [[مخروط انتهایی... |
||
خط ۱۹:
DorlandsSuf = 12523818 |
}}
'''شامه''' یا '''مننژ'''{{انگلیسی|meninge}} سامانهای متشکل از چند لایه (غشاء) بوده که [[دستگاه عصبی مرکزی]] (CNS) را در بر میگیرد. این غشاها کار محافظت، تغذیه، و کاهش ضربه مغزی را به عهده دارند. مننژ اطراف مغز و نخاع دارای سه لایه و پوشش است که از خارج به داخل با نام [[سختشامه]] (دورا ماتر)، [[عنکبوتیه]] (آراکنوئید)، [[نرمشامه]] (پیا ماتر) شناخته میشوند. این پردهها به طور کلی مننژ یا شامه نامیده میشوند که میان استخوان جمجمه و بافت مغز (و در [[طناب نخاعی]] بین [[ستون مهرهها]] و بافت نخاع) قرار دارند. این پردهها شدت ضربههایی که به استخوان سر و ستون مهرهها وارد میشوند را کاهش داده و همچنین به عنوان یک سد شیمیایی در برابر بسیاری از مواد آسیب رسان ایفای نقش میکنند.
وظیفه حفاظت فیزیکی مغز پس از جمجمه بر عهده پرده ی مننژ است. مغز توسط استخوانهای سخت جمجمه محصور شده است که از آن در برابر آسیب دیدگی محافظت مینماید. استخوانهای اصلی جمجمه عبارتند از: استخوانهای پیشانی، گیجگاهی، آهیانهای و پس سری. این استخوانها در ناحیه درزها (سوچور) به هم متصل میشوند و قاعده جمجمه را تشکیل میدهند.
خط ۲۵:
== سخت شامه ==
[[پرونده:Streptococcus pneumoniae meningitis, gross pathology 33 lores.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|در حال برداشتن لایه سخت شامه در یک عمل جراحی]]
سختشامه، خارجیترین لایه: سخت شامه غشا و لایهای ضخیم، محکم، غیر ارتجاعی، فیبروزه، خاکستری رنگ و نزدیک به جمجمه میباشد و مغز و طناب نخاعی را میپوشاند، آن متشکل از بافت فیبری متراکم است که سطح داخلیاش پوشیده از سلولهای صاف و مسطح و مسئول نگه داری از [[مایع مغزی-نخاعی]] است. سخت شامه به صورت کیسهای است که پردهٔ عنکبوتیه را پوشانده و دارای چندین عملکرد میباشد. سخت شامه، سینوسهای سخت شامهای (سینوسهای وریدی سخت شامهای، سینوسهای مغزی، یا سینوسهای جمجمهای نیز نامیده میشوند) را در بر گرفته، از آنها پشتیبانی کرده و خون را از مغز به سمت قلب جابجا مینماید. سختشامه دارای دو لایه یا لاملا است: [[لایهٔ سطحی]] که به صورت ضریع (پریوستئوم) استخوان درونی جمجمه است [[درونشامه جمجمه]] <sup>endocranium</sup> نامیده میشود؛ و لایه عمیق.
=== چینهای سخت شامه ===
خط ۳۱:
سخت شامه به صورت دو لایه در خمیدگیها یا چینهای سخت شامه مجزا میگردد، محلهایی که در آنجا لایه سخت شامهای درونی به صورت برجستگیهای صفحه مانند به داخل حفرهٔ جمجمه خمیده میگردد. دو خمیدگی و چین اصلی سخت شامه عبارتند از: [[چادرینه مخچه]] <sup> tentorium cerebelli</sup> و [[داس مغز]] <sup>Falx cerebri</sup>.
چادرینه مخچه امتدادی از سخت شامه مابین مخچه و [[ساقه مغزی]] قرار گرفته و این دو را از لوبهای پس سری مخ مجزا مینماید و طاق محکم غشایی را تشکیل میدهد. چادرینه مخچه، لامینای قوسی شکل بوده، که در وسط به بالارفته و در اطراف به سمت پایین متمایل میشود، سطح فوقانی مخچه را پوشانیده و کار پشتیبانی از لوبهای پس سری مغز را بر عهده دارد. حاشیهٔ قدامی آن آزاد و فرورفته است، از سمت عقب توسط کنارهٔ محدب و برجسته خود به حاشیههای عرضی به سطح داخلی استخوان پس سری متصل میشود و در آنجا سینوسهای عرضی را احاطه مینماید؛ از سمت جلو سینوسهای خارهای فوقانی را در بر میگیرد، در نوک بخش خارهای استخوان گیجگاهی، حاشیههای رها و متصل باهم تلاقی میکنند و با تقاطع دیگری، به سمت جلو امتداد دارند تا برای زوائد و برجستگیهای پیشین و پسین [[زواید بالینوار|بالینوار]] <sup>clinoid</sup> ثابت نگه داشته شوند. تا خط میانی سطح فوقانی آن، حاشیهٔ خلفی داس مغز اتصال یافته است. چادر نیمکرههای مغزی را حمایت کرده و آنها را از بخش تحتانی مغز جدا مینماید. زمانی که فشار اضافی در حفره جمجمهای به وجود آید، بافت مغزی ممکن است در مقابل چادر فشرده شده یا اینکه به سمت پایین جابجا گردد، که این فرایند فتق یا بیرون زدگی مغز نامیده میشود.
چادرینه از لحاظ بالینی حائز اهمیت است زیرا تومورهای مغزی اغلب به صورت بالاچادرینهای <sup>Supratentorial</sup>، و زیرچادرینهای <sup>Infratentorial</sup> مشخص میشوند. موقعیت و محل تومور میتواند در تعیین نوع تومور کمک نماید، زیرا تومورهای مختلف با تکرار و کثرتهای متفاوتی در هر محل به وجود میآیند. به علاوه، اکثر تومورهای [[دوران کودکی]] شامل زیرچادرینهای هستند در حالیکه بیشتر تومورهای بزرگسالی به صورت سوپراتنتوریال میباشند. همچنین موقعیت تومور میتواند دارای ارزش تشخیصی باشد. از آنجایی که تنتوریوم یک ساختار سخت است، در صورت انبساط حجمی پارانشیم در بالای چادرینه (تنتوریوم)، مغز میتواند تا حدی از طریق چادرینه به سمت پایین فشار داده شود. این فرایند موسوم به [[فتق مغزی]] بوده و اغلب [[مردمکگشادی]] <sup>mydriasis</sup> در طرف آسیب دیده به واسطهٔ فشار بر روی عصب سوم جمجمه را ایجاد خواهد نمود. فتق چادرینهای یک علامت جدی است
داس مغز دو نیمکرهٔ مغزی را در یک صفحه طولی از یکدیگر مجزا مینماید و در شکاف مغزی طولی مابین نیمکرهها واقع شده است. نامگذاری داس مغز به واسطهٔ شکل داسی شکل آن میباشد، داس مغزی چین قوس داری از سخت شامه بوده که به صورت عمودی در شکاف طولی مابین نیمکرههای مغزی نزول میکند. آن از جلو باریک است و به crista galli [[پرویزنی]] <sup>Ethmoid</sup> متصل میگردد؛ و از سمت عقب پهن بوده که در آنجا با سطح فوقانی چادرینه مخچه در ارتباط است. حاشیه فوقانی آن محدب بوده و به سطح داخلی استخوان جمجمه در خط میانی متصل میگردد. داس مغز شامل سینوسهای ساژیتال فوقانی است. حاشیهٔ تحتانی آن آزاد و فرورفته و متشکل از سینوس ساژیتال تحتانی میباشد. داس مغزی با افزایش سن سفت میشود.
خط ۳۹:
دو لایه چین خورده دیگر سختشامه شامل داس مخچه و چادر زین میباشد.
[[داس مخچه]] <sup>Falx cerebelli</sup>، چین و خمیدگی عمودی سخت شامهای بوده که در انتهای چادرینه مخچهای بخش خلفی حفرهٔ جمجمهای (cranial fossa) قرار دارد. داس مخچهای به صورت جزئی نیمکرههای مخچهای را جدا مینماید. قاعدهٔ آن در بالا به زیر و عقب چادرینه مخچهای متصل بوده و حاشیهٔ خلفی آن به بخش تحتانی تاج عمودی بر روی سطح داخلی [[استخوان پسسری]] متصل است. زمانی که نزول میکند، گاهی مواقع به دو چین کوچکتر تقسیم شده که در طرفین سوراخ ماگنوم فرو میروند.
[[چادر زین]] <sup>Diaphragma sellae</sup> چین مدور سخت شامه بوده که میان [[زواید بالینوار]] <sup>clinoid process</sup> آویزان است و تشکیل یک طاق بر روی حفرهٔ هیپوفیزی میدهد. چادر زین غدهٔ هیپوفیز در حفره هیپوفیزی را پوشانیده و دارای روزنهای برای عبور مجرای قیفیشکل یا قیفک <sup>infundibulum</sup> (ساقهٔ هیپوفیز) و سیاهرگهای هیپوفیزی است.
[[حفره سهقلو]] <sup>Trigeminal cave</sup> شامل دو لایه از سخت شامه بوده که گانلگیون [[عصب سه قلو]] نزدیک نوک بخش خارهای [[استخوان گیجگاهی]] را در بر میگیرد. آن توسط سختشامه قرار گرفته بر روی چهار ساختار محدود میشود.
=== درناژ ===
جایی که این دو لایه سخت شامه از یکدیگر جدا میشوند، فاصله بین آنها موسوم به سینوس سیاهرگی
بسیاری از بیماریهای پزشکی سخت شامه را درگیر میکنند. بیماری هماتوم ساب دورال زمانی بروز میکند که انباشتگی غیر طبیعی خون مابین سخت شامه و عنکبوتیه وجود داشته باشد و
== لایه عنکبوتیه ==
لایه میانی مننژ، [[عنکبوتیه]] یا [[آراکنوئید]] نامیده میشود، و نام آن به دلیل ظاهری است که شبیه تارهای عنکبوت دارد. این لایه برای سیستم عصبی مرکزی مانند یک ضربه گیر عمل میکند. عنکبوتیه لایه یا پردهای فوق العاده نازک و ظریف، شفاف و متشکل از بافت فیبری است که توسط سلولهای صاف پوشانده شده و در برابر عبور سیال ناتراوا میباشد. عنکبوتیه شبیه یک کیسهٔ شل بوده و ظاهری سفید رنگ دارد، زیرا حاوی هیچ ذخیره خونی نمیباشد. این لایه شامل شبکه کروئید بوده که مسئول تولید مایع مغزی-نخاعی است. بنابراین عنکبوتیه حاوی مایع مغزی نخاعی (CSF) میباشد. همچنین این لایه دارای زوائد انگشت مانند
== نرمشامه ==
[[نرمشامه]]، داخلیترین لایهٔ مننژی است. لایهٔ نرم شامه غشای بسیار ظریفی است، که
نرم شامه پوشش مننژی، نازک، نیمه شفاف، توری مانند بوده که به تمامی سطح مغز محکم میچسبد و به لایهٔ عنکبوتیه به صورت شل متصل میشود. این لایهها اغلب به صورت عنکبوتیه-نرم شامه یا لپتومننژ عنوان میشوند. ساب آراکنوئید یا فضای زیر عنکبوتیه، بین لایهٔ عنکبوتیه و نرم شامه بوده، و حاوی مایع مغزی-نخاعی (CSF) میباشد. فضای زیر عنکبوتیه حاوی رشتههای فیبری است که پایداری و استحکام دو لایه را برقرار کرده، امکان محافظت مناسب و حرکت پروتئینها، الکترولیتها، یونها، و گلوکز درون مایع مغزی-نخاعی را فراهم مینماید.
نرم شامه توسط ۲۱ جفت لیگامان دندانهدار به سخت شامه متصل میشود. این لیگامانهای دندانهدار در ثابت نگهداشتن نخاع و جلوگیری از حرکت به این سو و آن سو و افزایش پایداری آن کمک مینمایند. در نقطهای که نرمشامه به [[مخروط انتهایی]] یا مخروط نخاعی میرسد، به صورت یک فیلامنت یا رشتهٔ نازک موسوم به «» فیلوم ترمینال «» امتداد مییابد، که درون سیسترن لومبار قرار میگیرد. این فیلامنت سرانجام با سخت شامه یکی شده و تا [[استخوان دنبالچه]] امتداد مییابد، با پریوستئوم ادغام شده و تشکیل لیگامان کوکسیژیال را میدهد.
وظایف نرم شامه شامل پوشش دادن و محافظت از سیستم عصبی مرکزی (CNS)، محافظت از [[رگ|رگهای خونی]] و احاطه نمودن سینوسهای وریدی نزدیک سیستم عصبی مرکزی، دربرگرفتن مایع مغزی-نخاعی (CSF) میباشد.
== انبارکها ==
[[انبارک]] یا سیسترن، هرگونه حفره در فضای زیر عنکبوتیه مغز بوده که با جدایش عنکبوتیه و نرم شامه ایجاد میگردد. در بعضی از نقاط فضای زیر عنکبوتیه بزرگ میشود که به سیسترن معروف است، بزرگترین انبارک، سیسترن مگنا است که با بطن چهارم ارتباط دارد. این فضاها با مایع مغزی-نخاعی پر شدهاند. سیسترنهای بسیاری در مغز وجود دارد.
برخی از انبارکهای اصلی زیر عنکبوتیه عبارتند از:
* سیسترن cerebellomedullary)cisterna magna)- بزرگترین سیسترنهای ساب آراکنوئید
* انبارک پلی pontine
سطر ۷۹ ⟵ ۷۸:
* سیسترن ambient
cisterna magna (یا cisterna cerebellomedullaris) یکی از سه حفرهٔ اصلی در فضای زیر عنکبوتیه مابین لایههای عنکبوتیه و نرم شامه مننژهای مغز میباشد. این حفرهها روی هم رفته به صورت سیسترن اشاره میشوند. [[سیسترن ماگنا]] مابین مخچه و سطح خلفی [[بصل النخاع]] واقع شده است. مایع مغزی-نخاعی تولید شده در بطن چهارم به داخل سیسترن مگنا از طریق دیافراگمهای جانبی و میانی میریزد.
دو سیسترن اصلی دیگر، pontine cistern، بین [[پل مغزی]] و بصل النخاع واقع شده و interpeduncular cistern مابین پدانکولهای مغزی قرار گرفته و آنها و ساختارهای شامل شده در حفرهٔ بین پدانکولی را در بر میگیرد و حاوی حلقه شریانی ویلیس است.
«» سیسترن کیاسماتیک:
سطر ۸۹ ⟵ ۸۸:
== فضای زیر عنکبوتیه ==
در [[دستگاه عصبی]] مرکزی، حفرهٔ زیر عنکبوتیه فاصله میان غشای عنکبوتیه و نرمشامه میباشد. این فضا توسط بافت اسفنجی متشکل از ترابکولا (فیلامنتهای [[بافت همبند]] ظریف که از غشای عنکبوتیه امتداد دارند و داخل نرم شامه یکی میشوند) و کانالهای به هم مرتبط اشغال گردیده و در آن مایع مغزی-نخاعی قرار گرفته است.
این حفره بر روی سطح نیمکرههای مغز کوچک میباشد. در نوک هر [[شکنج مغز]] <sup>gyrus</sup>، نرم شامه و عنکبوتیه در تماس نزدیک هستند اما در شیارهای <sup>sulci</sup> میان شکنجها، فضاهای مثلثی به جا میمانند، که در آن بافت ترابکولار ساب آراکنوئید وجود دارد. با وجود اینکه نرم شامه به صورت تنگاتنگ سطح مغز را دنبال کرده و به داخل شیارها فرو میرود، غشای عنکبوتیه در سرتاسر آنها شکنج به شکنج متصل میشود. در بخشهای مشخص قاعدهٔ مغز، عنکبوتیه توسط فاصلههایی پهن و عریض از نرمشامه جدا میشود که آزادانه با یکدیگر در ارتباط بوده و سیسترن ساب آراکنوئید نامیده میشوند؛ در اینها بافت زیر عنکبوتیه دارای فراوانی کمتری است. فضای زیر عنکبوتیه محل فصل مشترک میان بافت عروقی و مایع مغزی-نخاعی بوده و در سد خونی-مغزی فعال میباشد. لایه آراکنوئید و لایهٔ ساب آراکنوئید همراه با آن به سمت طناب نخاعی نیز امتداد دارند. و وظایف آن در طناب نخاعی مشابه وظایفش در مغز میباشد.
== حفره زیر سختشامه ==
[[فضای زیرسختشامهای]] <sup>Subdural space</sup> یک فضای مصنوعی ایجاد شده بوسیله جدایش غشای عنکبوتیه از غشای سخت شامه در نتیجهٔ [[تروما]]، فرایند بیماریزا، یا عدم حضور [[مایع مغزی نخاعی|مایع مغزی-نخاعی]] به وجود میآید. آن همچنین ممکن است محل تروما همچون [[هماتوم]] زیرسختشامهای، ایجادکنندهٔ جدایش غیر طبیعی سخت شامه و عنکبوتیه باشد. از این رو، فضای سابدورال به صورت فضای بالقوه یا مصنوعی عنوان میشود.
== فضای روی سختشامه ==
میان سختشامه و استخوان جمجمه در سر، و مابین [[ضریع]] <sup>Periosteum</sup> و سخت شامه در ستون مهرهها، فضایی بالقوه موسوم به [[فضای روز سختشامهای]] <sup>Epidural space</sup> واقع شده است.
==
{{پانویس}}
*
* [http://www.body-encyclopedia.persianblog.ir وب گاه
* پرستاری داخلی و جراحی برونر و سودارث
[[رده:شامگان]]▼
[[رده:دستگاه عصبی مرکزی]]
[[رده:سر و گردن]]
▲[[رده:شامگان]]
[[رده:ویکیسازی رباتیک]]
|