صحت تاریخی داستان استر و مردخای: تفاوت میان نسخه‌ها

منتقدان تاریخ روایت استر را روایتی تاریخی نمی شمارند. نخست اینکه هیچ سندی تاریخی در دست نیست که نشان دهد [[شاهان هخامنشی]] ملکه ای به نام استر داشته اند. دیگر آنکه هیچ یک از شاهان هخامنشی فرمان به قتل عامقتل‌عام یهودیان نداده اند که با میانجیگری ملکه از فرمان خود منصرف شده باشند. بااین همه پاره ای اشارات تاریخی و توصیف هایی که از اوضاع دربار شاهان هخامنشی شده و برخی دیگر از اطلاعات مندرج در این کتاب می تواند برای مورخ مورد استفاده قرار گیرد.<ref>{{پک|جعفری دهقی|1391|ک=بازشناسی منابع و مآخذ تاریخ ایران باستان|ص=120}}</ref>

تاریخ نگارش کتاب استر نامشخص است اما معمولاً بین محققین اتفاق‌نظر وجود دارد که نگارش کتاب کمی بعد از سقوط هخامنشیان، احتمالااحتمالاً در [[دوره اشکانیان]] و حدود قرن دو یا سه [[قبل از میلاد]] بوده‌است. نویسنده کتاب نیز ناشناخته‌است. اما معمولاً چنین پنداشته می‌شود که توسط فردی از میان اقلیت یهودی ایران و بابل نوشته شده‌است.<ref name="Shaul"/> اما [[محمود جعفری دهقی|جعفری دهقی]] معتقد است که این کتاب در زمان هلنیستی (یونانی مآبی) و حاصل تلقی و برداشت فکری یونانیان و دشمنی آنان با شاهان هخامنشی است.<ref>{{پک|جعفری دهقی|1391|ک=بازشناسی منابع و مآخذ تاریخ ایران باستان|ص=120}}</ref>

[[دانشنامه بریتانیکا]] در نوشتار مربوط به عید پوریم می‌نویسد: حقیقت تاریخی این واقعه کتاب مقدس، معمولاً مورد سوال می‌باشد. در مورد جشن پوریم، نیز هرچند مشخص است که عید پوریم تا حدود قرن دوم میلادی به سنتی تثبیت شده در میان یهودیان تبدیل شده بوده، ریشه تاریخی این جشن ناشناخته‌است.<ref> [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/483999/Purim:: Purim]. (۲۰۰۹). In ''Encyclopædia Britannica''. Retrieved March 11, 2009 from Encyclopædia Britannica Online</ref> در این دانشنامه در هنگام بررسی تاثیرات تمدن [[ایران زمین]] بر یهودیت چنین آمده‌است که ماجرای پوریم از کتاب استر در واقع، یکی از [[قصه‌های ایرانی]] در مورد زیرکی و خدعه‌های شهبانوهای ایرانی در درون اندرونی‌های پادشاهان می‌باشد و خود عید پوریم نیز به نوعی اقتباس یهودیان از [[عید نوروز]] می‌باشد.<ref name="Persian Source">

بگفته تاریخچه دنیای [[کتاب مقدس]] چاپ [[دانشگاه آکسفورد]]، اگر چه برخی [[بنیادگرایی|بنیادگرایان]] کتاب استر را تاریخی می‌پندارند ولی [[ژانر]] ادبی کتاب استر، همانند اکثر [[کتاب دانیال]] از نوع [[رمان]] بوده‌است. نه نویسندگان این کتاب قصد بازگو کردن حوادث گذشته را داشتند، و نه انتظار داشتند که خوانندگان آن را به عنوان تاریخ قلمداد کنند؛ شخصیتی به نام استر وجود خارجی نداشته‌است. با توجه به ژانر ادبی کتاب چند سؤال مربوطه اینها است که «چه کسی این کتاب را نوشته؟ قصد آن‌ها از نوشتن این کتاب چه بوده و تا چه حدی به آن رسیده‌اند؟ مخاطبان این کتاب چه کسی بوده؟ از مقایسه این کتاب و مخاطبان آن با موارد مشابه در دنیای یونانی-رومی چه نتایجی حاصل می‌شود؟»<ref>{{یادکرد|فصل= |کتاب=The Oxford History of the Biblical World|ناشر= Oxford University Press|چاپ= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=۲۰۰۱ |شابک= |نویسنده=Greenspoon, {{چر}}Leonard J. |نویسندگان سایر بخش‌ها=Ed: Micheal D. Coogan|ترجمه=|صفحه=۳۲۲-۳۲۳ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref>

بگفته مک‌کولوگ شاید ذراتی از حقیقت در پشت داستان استر باشد ولی کتاب در وضع حاضرش دارای اشتباهات و تناقضاتی است که باید بعنوان یک افسانه تاریخی (نه روایت تاریخی) قلمداد شود. نام همسر [[خشایارشا]] به استناد [[هرودوت]]، [[آمستریس]] دختر [[هوتن|اتانس]] بوده درحالی که هیچ اثری از [[وشتی]] یا استر در [[تاریخ هرودوت]] نیست<ref>{{harvnb|McCullough|۱۹۸۵|pp=۶۳۴-۶۳۵}}</ref>

بگفته تاریخچه یهودیت چاپ [[دانشگاه کمبریج]] نویسنده کتاب استر ممکن است [[نام‌های ایرانی]] یا ایلامی برای کتابش را می‌دانسته، اما نشان داده نشده که نویسنده اطلاعات دست اولی راجع به وضعیت جغرافیایی قصر در [[شوش (شهر باستانی)|شوش]] و یا فضای حاکم در دربار ایران داشته‌است. اگر چه تاریخی بودن کتاب به دلیل وجود غیر محتملات<ref>بگفته تاریخچه یهودیت چاپ دانشگاه کمبریج از جمله غیر محتملاتی که تاریخی بودن کتاب را زیر سؤال می‌برند، می‌توان از جشنی که پادشاه برای افسران اجرایی اش گرفت که صد و هشتاد روز به طول انجامید (۱:۱-۴)؛ نافرمانی ملکه وشتی از پادشاه؛ مکاتبه پادشاه به ملت‌های مختلف در زبان خودشان و فرمان دادن به اینکه هر مردی در خانه خودش ارباب است (زبان رسمی آرامی شاهنشاهی بود)، اعطای مقام‌های بالا به غیر ایرانیان نام برد.</ref> و خطاها<ref>بگفته تاریخچه یهودیت چاپ دانشگاه کمبریج برخی از خطاهای معروف کتاب عبارتند از: ذکر ۱۲۷ [[ساتراپ]] (استان) در امپراطوری ایران در حالی که [[هرودوت]] ۲۰ [[ساتراپ]] را ذکر می‌کند. بگفته هرودوت ملکه خشایار شاه آمستریس بود اگر چه در کتاب استر، استر این عنوان را بین سال‌های هفتم و بیستم پادشاه داشت. قصه مصنوعی کتاب که صحبت از تضادها می‌کند: یهودیان و بت پرستان، وشتی و استر، به دار آویختن‌هامان و قرار دادن مردخای به عنوان وزیر، قتل عامقتل‌عام غیر یهودیان و کشتارهای ضد یهودی نیز یک افسانه را پیشنهاد می‌کنند.</ref> زیر سؤال می‌رود، اما افسانه بودن داستان به معنی این نیست که از داخل خلأ زاده شده‌است. بدون شک داستان بر پایه اتفاقی تاریخی که در شوش افتاده بنا شده‌است، هرچند تشخیص ماهیت این اتفاق سخت می‌باشد. همچنین عید پوریم قبل از نوشتن شدن کتاب استر جشن گرفته می‌شده و این داستان سعی در توجیه این جشن کرده‌است.<ref>{{یادکرد|فصل= |کتاب=The Cambridge history of Judaism|ناشر= Cambridge University Press|چاپ= |شهر= |کوشش= William Horbury, John Sturdy, Steven T. Katz|ویرایش= |سال=۱۹۹۰ |شابک=ISBN 0-521-21929-9, 9780521219297 |نویسنده=Davies, {{چر}}William David |نویسندگان سایر بخش‌ها=Louis Finkelstein|ترجمه=|صفحه=۳۶۶-۳۶۷ |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref>

به گفته لیتمن دانش‎آموختگان و دانش‌پژوهان کتاب استر را به دلیل تناقضات آشکار تاریخی در این کتاب به جای سند تاریخی، جز افسانه‌های تاریخی به حساب می‌آورند. به استناد [[تاریخ هرودوت]]، خشایارشا هرگز نمی‌تواند با یک یهودی ازدواج کند کند چرا که خلاف عمل پادشاه برای ازدواج با یکی از ۷ خانواده صاحب قدرت ایرانی است. تاریخ گزارش می‌دهد که خشایارشا با [[آمستریس]] و نه با [[وشتی]] یا [[استر]] ازدواج کرده‌است. هیچ اطلاعات شخصی از وزیر [[هامان]]، [[وشتی]] یا [[استر]] یا حتی [[مردخای]] - مرد عالی رتبه دربار- نیست. مردخای گفته می‌شود که توسط [[بختنصر]] تبعید شده‌است ولی تبعید او ۱۱۲ سال پیش از سلطنت خشایارشا روی داده‌است<ref>The Religious Policy of Xerxes and the "Book of Esther" Author(s): Robert J. Littman Reviewed work(s):Source: The Jewish Quarterly Review, New Series, Vol. 65, No. 3 (Jan. , 1975), pp. 145-155 Published by: University of Pennsylvania Press Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1454354</ref>

به نوشته [[دانشنامه جودائیکا]]، کتاب استر ادعا می‌کند که یک یک روایت تاریخی است که در قلعه شوشان یا شوش اتفاق افتاده‌است. اتفاق افتاده‌است. درست است که شاهی پارسی بنام اخشورش (Ahasuerus) وجود داشته‌است که معادل نام پارسی است که یونانی‌ها Xerxes (خشایار) می‌نامیدند(نگارش بدون اصوات نام به عبری تقریباتقریباً نزدیک به شیوه‌ای است که نام در متون آرامی نگاشته می شده‌است. اصوات بعدها در [[قرون وسطی]] به نام اضافه شده‌است). پادشاهی خشایار یکم (کسی که منظور قصه‌است زیرا پادشاهی خشایار دوم زودگذر بود). همچنین نام مردوکا (=مردخای) در متون آن زمان بعنوان یک نام فرد و همچنین در کتاب‌های عزرا و نحمیا بعنوان یک نام یهودی ثبت شده‌است. همچنین نویسنده کتاب استر با رسوم پارسیان و رسوم دربار آشنایی خوبی داشته‌است مانند عدم پذیرفتن وشتی برای کوچک کردن خود و ظاهر شدن در مجلس می‌گساری (یک همسر پارسی مجلس مهمانی را در هنگام شروع می‌گساری ترک می‌کرد.)<ref>{{harvnb|Sperling|Baumgarten|۲۰۰۷|pp=۲۱۵-۲۱۸}}</ref>

هرچند پذیرش استر بعنوان یک حقیقت تاریخی با دشواری‌هایی روایی و تاریخی مواحه‌است. اگر مردخای از سرزمین یهود بهمراه یهویاخین Jehoiachin (سال ۵۸۹ میلادی) تبعید شده باشد. آنگونه که کتاب استر عنوان می‌کند (استر ۶:۲) سن مردخای در زمان خشایارشا باید بیش از صد سال بوده باشد. هرودوت گزارش داده‌است که همسر خشایارشا نه وشتی و نه استر بوده‌است بلکه دختر یکی از سرداران پارسی بوده‌است که آمیستریس نام داشته‌است. هرودوت همچنین گفته‌است که شاهان پارسی همسرانشان را تنها از میان هفت خانواده اشراف پارسی انتخاب می کرده‌اند. بعلاوه، کل داستان مملو از نا محتملات است. مانند آنکه مردخای بعنوان یک یهودی در دربار شناخته می‌شد و [[برادر زاده]] و دختر خوانده اش که هر روز به دیدن او می رفته‌است توانسته‌است با موفقیت ملیت و دین خود را پنهان کند. بعلاوه داستان به نحو ساختگی جدی می‌زند و بطرز مشکوکی غیر مذهبی است. دعا کنندگان هیچوقت در هنگام خطر یادی از خدا نمی‌کنند و اشاره‌ای به خدا در هنگام جشن شکرگذاری پس از نجات یهودیان نیست. بطوریکه خاخام‌های تلمود مجبور بودند که نام خدا را به کتاب استر بیافزایندبیفزایند و ترجمه یونانی و آرامی ان کتاب را مومنانه تر نموده‌است. اگر فرض کنیم که کتاب استر واقعیت تاریخی نیست. احتمالات متعددی برای منشا کتاب و تاریخ نوشته شدن کتاب و بستر تاریخی و معنی و مقصود آن وجود دارد.<ref>{{harvnb|Sperling|Baumgarten|۲۰۰۷|pp=۲۱۵-۲۱۸}}</ref>

{{پانویس|۲}}

* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =جعفری دهقی | نام =محمود | پیوند نویسنده =محمود جعفری دهقی | عنوان =بازشناسی منابع و مآخذ تاریخ ایران باستان | سال =1391 | ناشر =[[انتشارات سمت|سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)]] |مکان =تهران | شابک =978-964-459-780-0 }}

* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =McCullough | نام =W. S | پیوند نویسنده = | مقاله =AHASUREUS | دانشنامه =[[دانشنامه ایرانیکا]] | ویرایش = | جلد=۱ | سال =۱۹۸۵ | ناشر =Bibliotheca Persica Press | مکان =New York | شابک = | صفحه =۶۳۴-۶۳۵ | نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/ahasureus | تاریخ بازبینی =۱۸-۱۲-۲۰۱۱ }}

== جستار‌هایجستارهای وابسته ==