زبان‌های ایران مرکزی: تفاوت میان نسخه‌ها

|تلفظ= زبان راجی,راجی، زبان ولایتی

|سخن‌گویان=نامشخص

بیشینه مردم اصفهان به این زبان‌ها سخن می گفته‌اند . روند فارسی‌شدن زبان این مناطق در دوران [[صفوی]] و با اعلام [[اصفهان]] به عنوان پایتخت به بیشترین سرعت خود دست یافت.<ref>Borjian, Habib. 2009. "Median Succumbs to Persian after Three Millennia of Coexistence: Language Shift in the Central Iranian Plateau". Journal of Persianate Studies. 2 (1): 62-87. </ref>{{مدرک|منبع معتبر}}

این روند هم‌چنان ادامه دارد و بسیاری از روستاهای محل سکونت گویشوران زبان‌های مرکز ایران که بیشتر در بخش خاوری استان اصفهان قرار دارند امروزه در معرض [[تغییر زبانی]] به سوی [[فارسی]] هستند.<ref>همان.</ref> این گروه‌های زبانی بنظر می‌رسد دارای زبانی با اصل مشترک بوده‌اند. در گذشته در بسیاری شهرهای بزرگ ایران این گویش‌ها رواج داشته که امروز جای خود را به فارسی سپرده‌اند. گویش قدیم [[کرمان]] و [[یزد]] که توسط زرتشتیان و یهودیان این دو شهر حفظ شده گویش قدیم اصفهان که در اشعار برخی شاعران مانند [[اوحدی اصفهانی]] نشانه‌هایی از آن بدست آمده توسط کلیمیان این شهر و روستایهای مجاور شهر مانند زاینده رود و گز باقی مانده است. این زبان مرکزی که گاهی زبان راجی نیز نامیده می‌شود در گذشته در شهرهای ری و [[قم]] و همدان نیز تکلم می شده است.<ref>دکتر محمد امین ریاحی خویی [http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=102834&ParentID=0&BookID=79435&MetaDataID=16076&Volume=1&PageIndex=0&PersonalID=0&NavigateMode=CommonLibrary&Content= ملاحظاتی درباره زبان کهن آذربایجان] کتابخانه الکترونیک تبیان</ref>. چنانچه در آثار [[شمس قیس رازی]] آمده است که مردم [[ری]] و [[عراق عجم]] علاقه‌ای به اشعار فارسی ندارند و شعر محلی فهلوی خود را بیشتر می‌پسندند. در [[بروجرد]] و [[خرم آبادخرم‌آباد]] نیز این گویش‌ها رواج داشته‌اند که امروزه تنها گروه‌های اقلیت مذهبی این شهر گویش کهن را حفظ کرده‌اند. بر پایه گزارشی که [[ابن مقفع]] از وضعیت زبان‌های رایج میان ایرانیان آورده ،آورده، این گویش‌ها در گذشته فهلوی و در زمان قدیمتر پهلوی نامیده می‌شدند.<ref>جلال خالقی مطلق [http://www.aariaboom.com/content/view/1346/246/ سرگذشت زبان فارسی] پایگاه آریا بوم. بازیابی در تاریخ ۳۱ شهریور ۷۸</ref>.

== دسته بندی گویش هایگویش‌های مرکزی ایران ==

این گویش هاگویش‌ها به شش دسته عمده تقسیم می شوندمی‌شوند. که چهاردسته آنها چهارجهت جغرافیایی و دو دسته نیز بدلیل شباهت به این گویشها با آنها در یک گروه قرار می گیرندمی‌گیرند<ref>اشمیت,اشمیت، رودیگر. راهنمای زبان هایزبان‌های ایرانی. رضایی باغ بیدی,بیدی، حسن. و .. جلد دوم. تهران نشر ققنوس,ققنوس، چاپ دوم . پاییز ۸۷-ص۵۱۷-520</ref>:

:* '''گویش هایگویش‌های شمال غربی''': گویش هاییگویش‌هایی هستند که در غرب جاده [[قم]]-[[اصفهان]] رایج میمی‌باشند. باشند.از این دسته می توانمی‌توان به [[محلات|محلاتی]], [[وانشان (روستا)|وانشانی]] و [[خوانسار|خوانساری]] اشاره نمود.

:* '''گویش هایگویش‌های شمال شرقی''':عمدتا در محدوده بین [[کاشان]] و [[نطنز]] رایج می باشندمی‌باشند و شمار آنها بسیار زیاد است. از مهمترین آنها می توانمی‌توان به گویش هایگویش‌های کلیمیان کاشان,کاشان، گویش آرانی,آرانی، قهرودی, [[جوشقان و کامو|جوشقانی]], [[ابیانه]] ای,ای، فریزندی,فریزندی، یرندی, [[میمه]] ای, سویی,ای، کشهسویی، ایکشه‌ای, [[طار|طاری]], [[نطنز|نطنزی]], [[ابوزیدآباد|ابوزیدآبادی]] و بادرودی را می توانمی‌توان نام برد.

:* '''گویش هایگویش‌های جنوب غربی''':گویش هایگویش‌های جنوب غربی گویش هاییگویش‌هایی هستند که در [[اصفهان]] و نواحی مجاور آن رواج دارند. از این گویشگویش‌ها ها میتوانمی‌توان به کفرونی, گزی, سدهکفرونی، ای,گزی، ورزنهسده‌ای، ایورزنه‌ای و گویش کلیمیان اصفهان اشاره نمود.

:* '''گویش هایگویش‌های جنوب شرقی''':در این دسته گویش هایگویش‌های قدیم یزد و کرمان که اکنون تنها توسط [[زرتشتی|زرتشتیان]] و [[کلیمی|کلیمیان]] این شهر صحبت می شوندمی‌شوند و به گویش بهدینی و دری یا گبری نیز شهرت دارند نیز جای دارند. سایر گویش هایگویش‌های این دسته شامل گویش [[نائین|نائینی]], گویش [[انارک|انارکی]], گویش [[اردستان|اردستانی]] و گویش زفره ای میزفره‌ای شودمی‌شود.

:* '''گویش هایگویش‌های کویری''': در منطقه ایمنطقه‌ای درشرق ایران میان محل تلاقی دوکویر اصلی قرار دارند و میان خراسان و اصفهان واقع شده اندشده‌اند. این دسته شامل گویش هایگویش‌های [[خور و بیابانک|خوری]] و فروی و مهرجانی می باشدمی‌باشد.

:* '''گویش هایگویش‌های تفرش''': که در ناحیه ایناحیه‌ای در شرق همدان و جنوب [[ساوه]] رواج دارند و شامل گویش [[زبان وفسی|وفسی]], گویش [[تفرش|تفرشی]], [[آشتیان|آشتیانی]], [[کهک|کهکی]], [[آمره ایآمره‌ای]], ویدری و الویری می گرددمی‌گردد.

| '''gal''' || '''gal''' || '''ها (جمع)'''

* دایره المعارفدائرةالمعارف [[ایرانیکا]] central dialect