ابرکاربر: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز ابرابزار |
یکیسازی مقالهی پیشین از «دسترسی ریشهای در لینوکس» با این مقاله که در بحث٬ مقالهی مادر به شمار آمد. نیازمند تمیزکاری در بخش نو است. |
||
خط ۷:
در برخی از سیستمها همانند [[پلان ۹]] هم کلاً هیچ کاربر ممتازی وجود ندارد.
=== کاربر ممتاز در [[لینوکس]] و دسترسی ریشهای در آن ===
برای آگاه شدن و فرهیختن «دسترسی ریشهای» در [[لینوکس]]٬ دامنهی توانمندیهای کاربر در این [[سیستم عامل|سامانهی کارگر]] در زیر٬ بخشبندی میشود:
* الف- کاربری عادی بدون اختیارات مدیریتی:
کاربرانی که تا اندازهی این دامنه دارای اختیارات در [[لینوکس]] هستند٬ میتوانند درون پوشهها شده و از آن روگرفت بسازند و گشتارگر اینترنت را بازگشوده و هر نشانهی اینترنتیای را باز کرده و به سپاردن پوشهها و پروندهها در حافظههای رایانهای بپردازند مگر این که اختیاراتی به دست کاربران با دامنهی توانمندیهای گستردهتر٬ از این گونه کاربران عادی گرفته شده باشد.
* ب- کاربری با دامنهی توانمندیهای مدیریتی:
این دامنهی توانمندیها در بر گیرندهی همهی کارهایی است که میتوان با [[لینوکس]] بر روی رایانه یا هر جای دیگری انجام داد. کارهایی همچون ساختن کاربر تازه و محدود کردن توانمندیهای گروهها و کاربران و نصب کردن و پاک کردن برنامهها و در دسترس آوردن و از دسترس بیرون بردن درایوهای حافظههای جانبی رایانه و روزامد کردن برنامهها و ...
پ- دامنهی کاربری فرامدیریتی یا همان «دسترسی ریشهای»:
برای پاسبانی از اجراهای ناخواستهی دستورها و کارهایی که میتوانند به سامانه زیان به بار آورند٬ لینوکس حتی مدیران را نیز برای انجام دادن کارهایی با پالایه یا همان فیلتر روبهرو میسازد تا اگر کاربری دارای توانمندیهای مدیریتی بود ولی تخصص لازم برای کار کردن با رایانه را نداشت٬ نتواند با اشتباهی که ممکن است انجام دهد٬ زیانهای واگردان نشدنیای را به بار بیاورد. حتی ممکن است نرمافزاری به دست کاربر با توانمندیهای مدیریتی نصب شود و این توانمندیها را به دست آورد و این توانمندیها به دست آن نرمافزار برای سامانه زیانها و بیمهایی را به همراه داشته باشد. از این رو سیاست زیرساخت لینوکس بر آن است تا دسترسی ریشه را تنها به یک کاربر پیشساخته و نادگرگونشدنی بدهد و هر گاه یک کاربر با توانمندیهای مدیریتی بخواهد کاری را بکند که نیاز به اختیارات فرا مدیریتی باشد٬ وادار شود تا به پالایهی لینوکس واکنش نشان دهد و دسترسی ریشهای را برای خود برای یک کار معین یا یک برنامهی معین٬ فراهم آورد. این کاربر که دارای دسترسی ریشهای در سیستم عاملهای شبیه لینوکس است٬ '''root''' نام دارد.
==== چگونگی به دست آوردن دسترسی ریشهای در [[لینوکس]] ====
با آگاه بودن از این که لینوکس در گونههای بسیاری به بیرون گسترانده شده است و پوستههای گوناگونی برای این سامانهی کارگر نوشته شده و به کار گرفته شده است٬ راههای گوناگونی میتواند برای کارهای گوناگون در دسترس کاربران گذاشته شود.
پوستههای گوناگون برای لینوکس و سیستم عاملهای مشابه آن همواره بر آن هستند که رابط ترمینال را بتوانند در پیش روی کاربر آماده بسازند. این رابط یک میانجی است که فرمانها در آن نوشته میشود و با فرشده شدن کلید '''enter''' روی تختهکلید٬ این فرمانها اجرا میشوند.
اگرچه راه همواری برای به دست آوردن دسترسی ریشهای در محیط گرافیکی سامانههای کارگر همانند لینوکس٬ نباید در پیش روی کاربران گذاشته شود٬ ولی برخی از برنامهها و پوستهها هستند که با اندکی دگرگونی این توان را دارند تا دسترسی ریشهای را برای خود و کاربران فراهم کنند.
<ref>[http://fedoraproject.org/wiki/Enabling_Root_User_For_GNOME_Display_Manager کارا کردن دسترسی ریشهای در رابط کاربری گنوم در فدورا]</ref>
<ref>[http://kav.in/root-login-with-kdm-gdm-login-managers-in-ubuntu-linux/ نشان دادن ناهمواری در به دست آوردن دسترسی ریشهای در محیط گرافیکی لینوکس]</ref>
===== با رفتن به ترمینال یا پیشخوان فرمان =====
یکی از راهها برای به دست آوردن توانمندیهای فرامدیریتی و دسترسی ریشهای٬ رفتن به ترمینال در لینوکس است.
با به کار بردن برنامهها و فرمانهای جانبی و اجرای برنامهها از راه این برنامهها و فرمانهای جانبی٬ میتوان دسترسی ریشهای را به برنامه یا روند معینی داد و تا برنامه یا روند معین بسته نشود یا این اختیارات از او گرفته نشود و برنامه یا فرمان جانبیای که این اختیارات و دسترسی ریشهای را به برنامه یا روند معین رسانده است٬ در میانهی اجرا باشد٬ این برنامه یا روند معین٬ دسترسی ریشهای را به سامانه در دست خواهد داشت.
سه تا از این برنامهها که دسترسی ریشهای را فراهم میآورند٬ '''su''' و '''sudo''' و '''gksu''' هستند که از آنها میتوان در ترمینال لینوکس٬ بهره جست.
<ref>[http://ubuntu.paslah.com/sudo-and-gksu/ پیرامون sudo و gksu]</ref>
====== su و sudo ======
این دو برنامه تا اندازه ای با هم فرق دارند.
شاید واجهای لاتین برنامهی sudo برگرفته از واژگروه زیر باشد:
''s''uper ''u''ser ''do''
یعنی: انجام کارهایی که فراتر از کاربر ---عادی--- است.
این برنامه گرافیکی نیست و بهتر است برنامههایی که نیاز به دسترسی ریشهای دارند و محیطی گرافیکی به کاربر نشان میدهند٬ با این برنامه اجرا نشوند.
====== gksu ======
این برنامه نگارش گرافیکی از sudo است.
شاید فرمان به راه افتادن این برنامه که چهار واج لاتین است٬ از واژگروه زیر گرفته شده باشد:
''g''t''k'' ''su''
برای دادن دسترسی ریشهای به برنامههایی که محیط گرافیکی را به کاربر نشان میدهند٬ میتوان از '''gksu''' بهره گرفت.
====== نمونهی به دست آوردن دسترسی ریشهای در ترمینال ======
یک نمونه در زیر٬ آورده میشود:
* ۱- پرونده ای با نام '''fstab'' در پوشه ای با نام '''etc''' هست.
* ۲- کاربر به خوبی میداند که چه کار میخواهد بکند و میداند که اگر ویرایش پروندهی fstab را نادرست انجام دهد٬ ای بسا زیانهای سختی بر رایانهی وی برسد.
* ۳- کاربر دارای دامنهی توانمندیهای مدیریتی است و برای ویراستن پروندهی fstab نیازمند به دسترسی ریشهای شده است.
* ۴- کاربر میخواهد با برنامه ای که نامش '''gedit''' است٬ پروندهی '''fstab''' را در پوشهی '''etc''' ویرایش کند.
* ۵- کاربر ناگزیر با دست یازیدن بر فرمان جانبی '''gksu''' برنامهی '''gedit''' را با دسترسی ریشهای میخواهد باز کند و از برنامهی '''gedit''' در همان فرمان یکجا میخواهد تا پروندهی '''fstab''' را از پوشهی '''etc''' باز کند.
* ۶- کاربر ترمینال را باز میکند.
* ۷- کاربر فرمان زیر را در ترمینال مینویسد:
gksu gedit /etc/fstab
* ۸- پالایه به پیش روی کاربر میآید و از او گذرواژهی کاربر '''root''' را میپرسد و از او میخواهد که اگر میخواهد دسترسی ریشهای را به برنامهی ویرایشگر '''gedit''' بدهد٬ گذرواژه را داده و کلید '''enter''' را بفشارد.
* ۹- همین که کاربر پالایه را با آری پذیرفت٬ دسترسی ریشهای به برنامهی '''gedit''' داده میشود و پروندهی '''fstab''' با دسترسی ریشهای به دست برنامهی '''gedit''' باز میشود و هر دگرگونیای را برنامه میتواند در این پرونده بسپارد تا مگر این که این برنامه بسته شود و دوباره باز شود یا ترمینال بسته شود و پیامدش این باشد که فرمان '''gksu''' که درگاه دسترسی ریشهای در این نمونه میباشد٬ ناکار گردد.
<ref>[https://help.ubuntu.com/community/Fstab نمونه ای برای ویرایش پروندهی fstab]</ref>
====== کارا کردن کاربر '''root''' برای بهره مندی در به دست آوردن دسترسی ریشهای و دیگر چیزها ======
کاربر root که کاربر ممتاز در [[لینوکس]] است٬ به گونهی کارخانهای و پیشنمود٬ دارای هیچ گذرواژه ای نیست و برای همین برای به کار گرفته شدن٬ ناکار است.
برای این که این کاربر در لینوکس٬ برای بهره رساندن به هر برنامه و فرمانی کارا شود٬ باید یک گذرواژه به آن ویژه کرد.
برای این کار٬ میتوان از راه ترمینال٬ روش زیر را پیمود:
* ۱- کاربر root چنین انگاشته شده که گذرواژه ای برای خود نداردد و برای نمونه لینوکس تازه نصب شده و تا کنون کسی به root با گذرواژه ای درون نشده است.
* ۲- کاربر میداند که چه کاری را میخواهد بکند و میداند که گذرواژه ای که میخواهد به کاربر root ویژه کند٬ تا چه اندازه سهمگین و گران است.
* ۳- خود کاربر نیز دارای توانمندیهای مدیریتی است.
* ۴- کاربر از چیدهمان تختهکلید خود نیز آگاه است و برای نمونه میداند که چیدهمانش آیا آلمانی است یا انگلیسی زیرا که جای برخی از واجها برای نمونه در تختهکلید با چیدهمان آلمانی و انگلیسی با یکدیگر دگرگون هستند.
* ۵- کاربر ترمینال را میگشاید و فرمان زیر را نگاشته و سپس کلید enter را برای به کار افتادن فرمان٬ میفشارد.
sudo passwd root
* ۶- سپس پالایه به پیش روی کاربر میآید و از او خواسته میشود تا گذرواژه ای برای کاربر root بنویسد و به پیش برود و ای بسا گذرواژه دو بار از کاربر برای هشدار٬ خواسته شود و کاربر هر بار که گذرواژهی یکسانی را نوشت٬ برای پیش رفتن کلید enter را باید فشار دهد.
* ۷- همین که پالایه از پیش روی کاربر با پیام فرجامش رفت٬ کاربر root دیگر کارا شده و گذرواژه اش هم همانی است که کاربر در پلهی ششم در این نمونه که نوشته شده است٬ در پالایه درون کرده است.
<ref>[https://help.ubuntu.com/community/RootSudo از راهنمای اوبونتو پیرامون دسترسی ریشهای و کارا کردن کاربر root]</ref>
== منابع ==
|