ویکی‌پدیا

کشتار سومقاییت: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
برچسب: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند (پخ)
خط ۱:
[[پرونده:Sumgaitrioting.jpg|بندانگشتی|300px|تصویری از یک نوار فیلمبرداری که به آتش کشیدن خودروها و شورش جمعیت زیادی در خیابان را در [[سومقاییت]] به نمایش می‌کشد.]]
'''کشتار سومقاییت''' فاجعه‌ای بود که توسط شورشیان [[آذربایجانی]] برضد [[ارامنهارمنی‌های جمهوری آذربایجان]] ساکن شهر ساحلی [[سومقاییت]] در خلال فوریه ۱۹۸۸ میلادی به وقوع پیوست.<ref>Remnick, David. "Hate Runs High in Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud." ''The Washington Post''</ref> برطبق آمار ۳۰بیش تااز ۳۲۵۳ نفر که عمدتاً ارمنی بودنددردر این حوادث کشته شدند برخی نیز تعداد کشته‌ها را دهها و حتی صدها نفر عنوان می‌کنند.<ref>{{cite news|last=Remnick|first=David|authorlink=David Remnick|title=Hate Runs High in Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-1210234.html|accessdate=15 July 2013|newspaper=[[The Washington Post]]|date=6 September 1989}}</ref><ref name="Hosking">{{cite book|authorlink=Geoffrey Hosking|last=Hosking, |first=Geoffrey A. ''|title=The First Socialist Society: A History of the Soviet Union from Within, |edition=2nd ed''. |location=Cambridge, Mass. : |publisher=Harvard University Press, |year=1993, |p. =475.}}</ref><ref>{{cite book|authorlink=Peter Kenez|last=Kenez|first=Peter|title=A History of the Soviet Union from the Beginning to the End|edition=2nd|publisher=Cambridge University Press|year=2006|page=272}}</ref>

این حادثه در روز ۲۷ فوریه ۱۹۸۸ میلادی (زمانی که هنوز هیچ درگیری نظامی در منطقه [[قره باغ]] شروع نشده بود) گروه‌های عناصر افراطی [[جمهوری آذربایجان]] (در برابر بی تفاوتی نیروهای انتظامی آن جمهوری) شروع به قتل‌عام ارمنیان شهر سومقاییت در نزدیکی [[باکو]] نمودند.
 
در روز ۲۸ فوریه ۱۹۸۸ گروهی از نیروهای انتظامی شوروی وارد شهر سومقاییت شدند تا به این جنایات افراطی‌های آذربایجانی پایان دهند اما با مقاومت آشوبگران، موفق به این امر نشدند.<ref>Lyday, Corbin. "A Commitment to Truth Telling: Behind the Scenes in Soviet Armenia." 1988 (Typewritten), p. 28. Accessed December 16, 2006.</ref> درنهایت دولت مرکزی شوروی ناگزیر به ارسال نیروهای نظامی بیشتر و اعلام حالت حکومت نظامی برای
خاتمه دادن به این قتل‌عام شد. (امری که در تاریخ شوروی کم سابقه بود)<ref>"[http://www.thestar.com/ 400 arrested after riots in Sumgait, Soviets say]." ''[[Toronto Star]]''. March 22, 1988. Retrieved December 26, 2006.</ref>
تا کنونتاکنون [[پارلمان اروپا]] در سال ۱۹۸۸ میلادی، [[مجلس سنای آمریکا]] در سال ۱۹۸۹ و مجلس [[آرژانتین]] قطعنامه‌هایی در محکومیت قتل‌عام ارامنهارمنی‌ها توسط پان ترکیست‌های جمهوری آذربایجان در شهر سومقاییت به تصویب رسانده‌اند.
 
== قتل‌عام ==
<<کلیه میله‌های آهنی و چاقوها و سایر آلات کشنده، مدت‌ها قبل در کارگاه‌های شخصی سومقاییت تولید شده بودند.{{sfn|de Waal|2003|p=۳۵}} چند روز مانده به تهاجم، مقادیر متنابهی سنگ و کلوخ در خیابان‌های منتهی به قتل گاه، انباشته شده بود. تهیه فهرست اسامی اهالی ارمنی سومقاییت. قطع تلفن‌های شهروندان ارمنی سومقاییت.
قطع برق ساختمان‌های مسکونی ارمنیان سومقاییت.>><ref>Excerpt from the indictment in the criminal case 18/60233 on charges of Ahmad Imani ogly Ahmаdov, Ilham Azat ogly Ismailov and Yavar Giyas ogly Jafarov. Moscow, Nov. 1988, The Supreme Court of USSR. "I reckon they knew the addresses of the Armenians in advance. I came to this conclusion because the pogrom-makers were entering precisely the buildings were Armenians lived. In reality, they knew all the addresses, they were acting unmistakably. And all that was not out of hooligan intentions, that was an action specifically against the Armenian people, against Armenians. Not against Russians or other nations, but against Armenians. They were looking particularly for Armenians..."</ref>
{{sfn|Shahmuratian|1990}}
 
صدها نفر در اثر ضرب و شتم، دچار نقص عضو شدند و کارایی بخشی از اندامشان را برای همیشه از دست دادند. زنان بسیاری، که شامل دختران نوجوان نیز می‌شدند. مورد تجاوز جنسی قرار گرفتند{{sfn|Shahmuratian|1990|p=227}} و آسیب‌های روانی و جسمانی غیرقابل جبرانی دیدند. بیش از ۲۰۰ خانه به وسیله اشرار ویران شدند و ده‌ها اتوموبیل ارمنی‌ها در آتش سوختند. میزان خساراتی که به مغازه‌ها و کارگاه‌ها وارد شده بیش از حد تصور است و هزاران ارمنی (جمعیت ارمنی‌های شهر ۱۷٬۰۰۰ نفر بودند)<ref name="Krivopuskov 2007">{{cite book|last=Krivopuskov|first=Viktor V.|url=http://www.armenianhouse.org/krivopuskov/karabakh/166-212.html#5|title=Мятежный Карабах: Из дневника офицера МВД СССР [Rebellious Karabakh: From the diary of an officer of the USSR]|edition=2nd|location=Moscow|publisher=Golos Press|year=2007|pp=87–88|isbn=5-7117-0163-0}}</ref> از خانه و کاشانه شان رانده شدند.
 
یک شاهد عینی، به نام (آ. آرکی پوف)، گفته است:
 
<<او هنوز از پا در نیامده بود و می‌کوشید از میان شعله‌ها بیرون برود، ولی پنج نفر که میله‌های آهنی داشتند، او را مجدداً به دل آتش انداختند.>><ref>http://www.nkrusa.org/nk_conflict/ethnic_cleansing_campaigns.shtml#sumgait</ref>
 
یک شاهد عینی، (س. قلی اف)، گفته است:
 
<<مهاجمان، در مجاورت مرکز پلیس، یک ارمنی را کتک می‌زدند و هیچ ماموری مانعشان نمی‌شد. چرا که افراد پلیس مخصوصاً از شهر بیرون رفته بودند و با این کار، دست مهاجمان را باز گذاشته بودند. آن روز، هیچ‌یک از ماموران پلیس را ندیدم.>><ref>http://www.nkrusa.org/nk_conflict/ethnic_cleansing_campaigns.shtml#sumgait</ref>
 
فرزند یک افسر پلیس، به اسم (ضربعلی اف)، گواهی داده است:
 
<<پلیس از همه چیز خبر داشت.>>
 
(آرسن آراکلیان) مدعی شد که:
 
<<کلیه خطوط تلفن ارمنی‌ها را قطع کرده بودند و او بارها سعی کرده با تلفن آشنایان غیر ارمنی اش، با پلیس تماس بگیرد، ولی هچ پاسخی نگرفته است.>>{{sfn|Shahmuratian|1990|pp=۲۳۳–۲۳۷}}
 
روز ۲۱ مه ۱۹۸۸، در نشست عمومی کمیته مرکزی حزب کمونیست جمهوری آذربایجان، (جهانگیر مسلم زاده)، دبیر سابق کمیته حزبی سومقاییت، به صراحت دولت مرکزی آذربایجان را مسئول وقوع اغتشاشات خونین سومقاییت دانست و در نشست دفتر کمیته مرکزی، هنگامی که درباره مسئولیت‌هایش بحث می‌کردند، دلایل خود را برشمرد و درحقیقت افشاگری کرد.<ref>{{cite book|last=Beissinger|first=Mark R.|title=Nationalist Mobilization and the Collapse of the Soviet State|publisher=Cambridge University Press|year=2002|page=300|isbn=0-521-00148-X}}</ref>
{{sfn|de Waal|2003|pp=۳۳-۳۴}}
بنابراین، بدیهی است که حوادث سومقاییت، از قبل برنامه ریزی شده بود و مقامات حکومت آذری می‌خواستند با نابودی ارمنیان سومقاییت، و ایجاد رعب و هراس در دل [[ارمنی‌های جمهوری آذربایجان]]، آنان را پاک سازی قومی کنند.
 
به گفته (کاتوزیف)، معاون دادیار اتحاد جماهیر شوروی (ایزوستیا دیلی، ۲۰ اوت ۱۹۸۸):
 
<<شهری با ۲۵۰۰۰۰ نفر جمعیت، یکسره عرصه ضرب و شتم و شکنجه و تجاوز و کشتار ارمنیان شده بود و بدبختانه برای متوقف کردن آن جنایات، هیچ اقدامی نمی‌شد. مهاجمان فهرست‌هایی داشتند که نام ساکنان همه خانه‌ها در آن‌ها درج شده بود و به راحتی می‌توانستند اهالی ارمنی و آذری را از یک دیگر تفکیک کنند. مهاجم‌ها میله آهنی، سنگ پاره، تبر، چاقو، بطری، و ظرف‌های بنزین با خود داشتند و آن طور که شاهدان عینی گفته‌اند، درگروه‌های ۵۰ تا ۸۰ نفری به منازل ارمنی‌ها یورش می‌بردند و گروه‌های بزرگ‌تر، که حدود یک صد نفر عضو داشتند، در خیابان‌ها ماجراجویی می‌کردند.>>{{sfn|de Waal|2003|p=۳۸-۳۹}}
{{sfn|Shahmuratian|1990|p=199}}
 
(ژرژ سوروس)، در نشریه «ژورنال مسکو زنامیا» شماره ۶، سال ۱۹۸۹ م. اعلام کرده است که:
 
<<نخستین کشتار ارمنیان در جمهوری آذربایجان، در اثر تحریکات نژادپرستان محلی، و با موافقت [[حیدر علی‌اف]] دبیر اول کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی در آن زمان، و رئیس جمهور بعدی جمهوری آذربایجان صورت گرفته است.<ref>[https://www.academia.edu/3515199/The_Sumgait_Syndrome._Anatomy_of_Racism_in_Azerbaijan The Sumgait Syndrome. Anatomy of Racism in Azerbaijan]</ref>
 
== واکنش دولت شوروی ==
رهبران [[اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی]]، برای شناسایی مجریان و طراحان فاجعه‌ای که دراواخر فوریه ۱۹۸۸ در شهر سومقاییت رخ داد، هیچ‌گاه اقدام مفیدی نکردند و سازمان دهندگان و قاتلین از مجازات سیاسی و حقوقی گریختند و حتی نامشان در مجامع رسمی و بین‌المللی اعلام نشد. جلسات دادرسی، نمایشی و فرمایشی بودند. تحقیقات جامع و اصولی نبودند و مسئولان به اصلاح دادرسی، با تقسیم و تفکیک جنایات انجام شده، کاری کردند که هویت سازمان دهندگان افشا نشود و قتل و غارت وسیع جان و مال ارمنیان، در دادگاه به صورت شرارت‌های معمولی جلوه داده شد.
 
در روزهای ۱۸ اکتبر تا ۱۸ نوامبر ۱۹۸۸، دادگاه عالی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، که برای یکی از جرایم نوزده‌گانه سومقاییت تشکیل شده بود، افراد زیادی را در جای گاه شهود نشاند و پس از آن که شاهدان درباره قتل‌عام برنامه ریزی شده توسط جنایت کاران شهادت دادند. دادگاه حکم خود را صادر کرد و درآن حکم، بر «دخالت صدها نفر با ملیت آذربایجانی» انگشت نهاد.<ref name="Keller">Keller, Bill. "[http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0713FC355F0C728FDDA10894D0484D81 Riot's Legacy of Distrust Quietly Stalks a Soviet City]." ''[[The New York Times]]''. August 31, 1988. Retrieved April 19, 2007</ref><ref>"[http://www.washingtonpost.com/ Soviet Riot Leader Sentenced to Death]." ''The Washington Post''. November 20, 1988. Retrieved April 19, 2007.</ref>
 
== محکومیت قتل‌عام ==
احزاب سیاسی، [[شورای حقوق‌بشر سازمان ملل متحد]]، شخصیت‌های معروف سیاسی و اجتماعی، و مجالس قانون گزاری برخی کشورها، این واقعه را به شدت محکوم کردند و با [[ارمنیان]] ابراز هم دردی کردند.<ref name=letter>[http://www.nybooks.com/articles/archives/1990/sep/27/an-open-letter-on-anti-armenian-pogroms-in-the-sov/ An Open Letter on Anti-Armenian Pogroms in the Soviet Union. Jacques Derrida, Isaiah Berlin, et al., September 27, 1990 Issue]</ref></blockquote>
 
== قطعنامه مجلس اروپا ==
قطع نامه مجلس اروپا، مصوب ۷ ژوییه ۱۹۸۸
با توجه به این که:
 
<<منطقه قره باغ کوهستانی، به گواهی تاریخ، همواره بخشی از [[ارمنستان]] بوده است.
در حال حاضر ۸۰٪ اهالی آن ارمنی هستند.
منطقه قره باغ در سال ۱۹۲۳ به جمهوری آذربایجان اضافه شده است.
در فوریه ۱۹۸۸ ارمنیان قربانی یک کشتار جمعی در شهر آذری سومقاییت شده‌اند؛ و با توجه به این شرایط سیاسی ای که منجر به کشتار جمعی ارمنی‌ها در سومقاییت و بروز اغتشاش در باکو شد، روز به روز وخیم تر می‌شود و زندگی ارمنیان ساکن جمهوری آذربایجان امری مخاطره آمیز شده است.
بدین وسیله خشونت‌های و محدودیت‌های را که علیه ارمنیان صورت گرفته‌اند، محکوم می‌کنیم.>><ref>[http://karabakhfacts.com/wp-content/uploads/1988/07/c_23519880912en00800163.pdf RESOLUTION on the situation in Soviet Armenia. Joint resolution replacing Docs. B2-538 and 587 88, 07 July 1988. Source: Official journal of the European Communities, No. C 94/117, o C 235/106, 07 July 1988]</ref></blockquote>
 
== جستارهای وابسته ==
* [[ارمنی‌ستیزی در جمهوری آذربایجان]]
* [[جنگ قره‌باغ]]
* [[نسل‌کشیآرتساخ]]
* [[کشتار ماراقا]]
* [[کشتار شوشی]]
* [[قتل‌عام گنجه]]
* [[قتل‌عام باکو]]
* [[فرهنگ آرتساخ]]
* [[فهرست کشتارهای ارمنی‌ها]]
 
== مطالعه بیشتر ==
* فهرست کتاب
{{چپ‌چین}}
* {{cite book|last=de Waal|first=Thomas|title=Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War|year=2003|publisher=New York University Press|location=New York|isbn=9780814719459|authorlink=Thomas de Waal|ref=harv}}
* {{cite book|last=Kaufman|first=Stuart J.|title=Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War|year=2001|publisher=Cornell University Press|location=Ithaca|isbn=0-8014-8736-6|ref=harv}}
* {{cite book|last=Shahmuratian|first=Samvel|title=The Sumgait Tragedy: Pogroms Against Armenians in Soviet Azerbaijan|location=New York|publisher=Zoryan Institute|year=1990|ref=harv}}
* {{cite book|last=Malkasian|first=Mark|title="Gha-Ra-Bagh"! The Emergence of the National Democratic Movement in Armenia|location=Detroit|publisher=Wayne State University Press|year=1996|isbn=0-8143-2605-6|ref=harv}}
{{پایان چپ‌چین}}
 
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{چپ‌چین}}
* [https://www.academia.edu/3515199/The_Sumgait_Syndrome._Anatomy_of_Racism_in_Azerbaijan The Sumgait Syndrome. Anatomy of Racism in Azerbaijan]
* [http://www.nkrusa.org/nk_conflict/ethnic_cleansing_campaigns.shtml#sumgait Ethnic Cleansing Campaigns - Republic of Karabagh US ...]
* [http://www.baku.am/top-content-3 www.baku.am | Հայերի ջարդերը ۱۹۹۰ թ.]
* [http://budapest.sumgait.info/sumgait.htm Armenian massacres in Sumgait by Times - Budapest case]
* [http://karabakhfacts.com/wp-content/uploads/2013/02/The-Sumgait-Syndrome.-Anatomy-of-Racism-in-Azerbaijan-ENG.pdf#page=16&zoom=auto,0,670 The Sumgait Syndrome. Anatomy of Racism in Azerbaijan]
{{پایان چپ‌چین}}
* واقعه کشتار ارامنه در سومگاییت 1988[http://www.hoosk.net/fa/subjects-archive/azerbaijan/item/157-واقعه-کشتار-ارامنه-در-سومگاییت-1988.html]
* [//en.wikipedia.org/wiki/Sumgait_pogrom#cite_ref-FOOTNOTEShahmuratian1990_19-0 ترجمه ویکی‌پدیا انگلیسی]
 
* [//hy.wikipedia.org/wiki/Սումգայիթի_ջարդեր ترجمه ویکی‌پدیا ارمنی]
[[رده:اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در ۱۹۸۸ (میلادی)]]
[[رده:ارمنستان در ۱۹۸۸ (میلادی)]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/کشتار_سومقاییت»