جعفر تبریزی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ←لقب‌ها |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
'''میرزا جعفر بن علی تبریزی''' یا '''فریدالدّین جعفر تبریزی'''<ref>فضایلی ص۵۰۳</ref> یکی از اساتید [[خوشنویسی ایرانی]] در قرن نهم هجری است که با لقب '''بایسنقری''' هم از او یاد می‌شود. او بزرگترین نستعلیق‌نویس زمان خود بود. یکی از آثار معروف [[نستعلیق]] او [[شاهنامه بایسنقری]] است. این شاهنامه هم اکنون در یکی از کتابخانه‌های ایران نگهداری می شود. یکی دیگر از کارهای میرزا جعفر تبریزی [[مرقع]] نفیسی است در کتابخانه [[دانشگاه توبینگن آلمان]] که
او رئیس کتابخانه دربار شاهزاده بایسنقر میرزا پسرخ شاهرخ و نوهء هنرمند و هنرپرور تیمور گورکانی بود. او در نگارش هفت قلم مهارت داشت اما در نستعلیق نویسی شهرت یافت. استاد او دراین خط [[عبدالله بن میرعلی تبریزی|عبدالله]] پسر [[میرعلی تبریزی]] واضع خط نستعلیق بوده است. و از شاگردان صاحب نام او [[اظهر تبریزی| مولانا اظهر تبریزی]] است.<ref>پیدایش و سیر تحول هنر خط</ref>
== زندگی ==
تاریخ تولد و درگذشت جعفر تبریزی بدرستی معلوم نیست، ولی از آثار و خطوط برجا مانده از او پیداست که بین سالهای ۸۱۶ تا ۸۵۶ زنده بوده‌است <ref>بیانی، ج ۱، ص ۱۱۸</ref>. او از مردم [[تبریز]] بود، لیکن به دلیل اقامت طولانی در [[هرات]] ، به هروی معروف شده‌است <ref>بیانی، ج ۱، ص ۱۱۵</ref>. از هرات به [[ماوراءالنهر]] سفر کرد و سه سال در [[بلخ]] ماند، سپس به [[خوارزم]] رفت و یک سال در [[سمرقند]] اقامت گزید و در [[بخارا]] درگذشت <ref>بیانی، ج ۱، ص ۱۱۴</ref>. میرزا جعفر تبریزی در سال ۸۸۵ بدرود حیات گفت.<ref>پیدایش و سیر تحول هنر خط</ref>
== فعایت هنری ==
میرزا جعفر در رواج خط [[نستعلیق]] کوشش بسیار نمود و در اندک مدتی آن را مقبول عام و خاص کرد <ref>منشی قمی، ص۱۶</ref> او این خط را از استاد بلاواسطه خود [[عبدالله بن میرعلی تبریزی| میرعبدالله]] فرزند [[میرعلی تبریزی]]
میرزا جعفر پیش از پیوستن به دربار [[بایسنقر میرزا]]، در تبریز در دربار [[میرانشاه بن تیمور]] به سر می برد <ref>بیانی، ج ۱، ص ۱۱۵</ref> لیکن در حقیقت تربیت یافته دربار [[شاهرخ]] [[تیموریان|تیموری]] <ref>فضایلی، ص ۳۲۳</ref> و طرف توجه و علاقه خاص پسر او بایسنقر میرزا بود، زیرا سمت استادی دبستان او را به عهده داشت <ref>عالی افندی، ص ۵۹</ref>.
میرزاجعفر در یکی از حجره های کاخ چهلستونِ بایسنقر میرزا کتابت می کرد <ref>منشی قمی ، ص ۳۷</ref> و سرآمد چهل کاتب و خوشنویس کتابخانهٔ او بود <ref>عالی افندی ، ص ۵</ref> <ref>دولتشاه سمرقندی، ص ۳۹۰
كانون هنری بایسنقر در [[هرات]] به‌نام [[دارالصنایع کتاب سازی]] معروف بود و کتاب‌های پدیدآمده در این کتابخانه و کانون هنری شامل نفیس‌ترین آثار [[نقاشی|نگارگری]] و استادانه‌ترین قطعات [[خوشنویسی]] هستند که به زیبایی تمام [[صحافی]] و [[جلدآرایی]] گشته‌اند.
<ref>مجله هنر ومردم، ش ۴۹، آبان سال ۵۵</ref> تاریخ تاسیس کتاخانه بایسنقر ۱۴۲۰م است و این موقعی است که بایسنقر میرزا به فرماندهی قشون برای نجات [[تبریز]] از دست [[ترکمن]]ها به‌آنجا رفته بود و در آنجا هنرمندانی همچون استاد جعفر را با خود به هرات آورد.<ref>گری، بازیل ص۷۴ </ref>
مکتب هرات و کانون هنری بایسنقری که به کار [[کتاب‌آرایی]] می‌پرداخت را می توان ادامه کتابخانه [[جلایریان]] در تبریز دانست که هرچند در زمان [[قراقویونلو]]ها پایتخت به [[شروان]] منتقل و حمایتی از هنر به عمل نمی‌آمد اما بقایای آن هنوز تا زمان رسیدن بایسنقر به تبریز موجود بود و هنگامی که بایسنقر شاهزاده تیموری به فرمان پدرش [[شاهرخ میرزا]] به حکمرانی تبریز فرستاده شده او جعفر تبریزی را در آنجا می‌بیند.<ref>گری، بازیل ص۵۳ </ref>
یکی از عوامل تجدید رونق خطوط متداول در ایران قرن نهم وجود میرزا جعفر بود. او با تربیت شاگردانی در انواع خطوط، به توسعه و پیشرفت خطاطی در ایران کمک کرد. شاگردان معروف او عبارت‌اند از: [[اظهر تبریزی]] در خط نستعلیق؛ [[شیخ محمود زرین قلم]] در خفی نویسی؛ [[عبدالحی منشی استرآبادی]] در [[خط تعلیق]]؛ و مشهورترین شاگرد او، که در ضمن داماد او نیز بود، [[عبداللّه طبّاخ هروی]] که در خط اصول سرآمد بود <ref>فضایلی، ص ۳۲۵ـ۳۲۶</ref>.
میرزا جعفر، علاوه‌بر خطاطی، شعر نیز می گفت؛ ترکیب بندی که در رثای بایسنقر میرزا برای تسلیت به [[شاهرخ]] گفته، هم هنر شاعری او را می نمایاند و هم معرف مقام شاعر نزد شاهرخ است <ref>فضایلی، ص ۴۵۷</ref>.▼
▲میرزا جعفر، علاوه‌بر خطاطی، شعر نیز می گفت؛ ترکیب بندی که در رثای بایسنقر میرزا برای تسلیت به شاهرخ گفته، هم هنر شاعری او را می نمایاند و هم معرف مقام شاعر نزد شاهرخ است <ref>فضایلی، ص ۴۵۷</ref>.
== لقب‌ها==
در بسیاری از متابع او را «مولانا جعفر تبریزی» می‌نامند و از آن‌جایی که از توجه و حمایت شاهزاده [[بایسنقر میرزا]] برخوردار بود و به او انتساب داشت <ref>بیانی ، ج ۱، ص ۱۱۵</ref> اغلب از او با نام «جعفر بایسنقری» ( یا بایسنغری) نام برده شده است. لقب دیگرش «عین الاعیان» بود و [[سلطان‌علی قاینی]]، در خطی که در ۹۱۴ نوشته، او را « قبلة الکتّاب » و «کمال الدین » نامیده است <ref>فضایلی، ص ۴۵۶</ref>.
==آثار==
سطر ۳۸ ⟵ ۴۹:
*حبیب‌الله فضایلی، اطلس خط، انتشارات مشعل، اصفهان ۱۳۵۰ شمسی
*احمدبن حسین منشی قمی، گلستان هنر ، چاپ احمد سهیلی خوانساری ، تهران ۱۳۵۹شمسی
*مجله هنر ومردم، ش ۴۹، آبان سال ۵۵
*گری، بازیل - نقاشی ایران - انتشارات عصرجدید- ترجمه شروه، عربعلی- تهران ۱۳۶۹- ص ۷۶
| |||