باریجه: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
جز ویرایش Saharmirmir (بحث) به آخرین تغییری که Sahehco انجام داده بود واگردانده شد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۰:
این گیاه در مناطق کوهستانی مرکزی و شمال شرق ایران میروید. ریشهٔ آن در زمین مانند [[چغندر قند]] و به رنگ قهوهای مایل به سیاه است. با بریدن لایهای نازک از این ریشه مایعی صمغ مانند به رنگ شیر بیرون میزند که در اثر گذشت زمان که در اصطلاح «مدار» خوانده میشود به زرد و سپس قرمز تغییر رنگ میدهد. ابزارهایی که برای بهرهبرداری از این گیاه استفاده میشود عبارتست از: تتیشه برای کندن پای آن که در اصطلاح به این عمل «پاورداری» گفته میشود. تیغی دسته دار و به شکل داس با دستهای چوبی و بلند به اندازهٔ ۴۰ سانتیمتر برای بریدن لایهای نازک از روی ریشه که در اصطلاح اهل فن بِبُرّی (با تشدید را) خوانده میشود. پیش بند برای بستن جلوی سینه مثل پیش بند آشپزخانه برای جلوگیری از چسبیدن شیرهٔ گیاه به لباس در حین برداشت آن. و کالتیک قوطی حلبی برای انباشتن شیرهٔ قرمز شدهٔ گیاه و انتقال آن به حلبهای ۲۰ کیلویی. شیرهٔ گیاه که پس از برداشتن لایهٔ نازک برون زدهاست و با گذشت چند روز رنگ آن به زرد و سرخ تغییر کرده با وسیلهای به نام «کارد» که ملاقه مانند و بادستهٔ چوبی کوتاه است از روی بدنه ریشه برداشته شده و باز با ببری لایهای دیگر بریده میشود. پس از چند روز شیرهٔ بیرون آمده تغییر رنگ داده عمل گرفتن آن از سر گرفته میشود. بریدنها و گرفتنها تا جایی که در ریشهٔ گیاه شیر باشد ادامه میابد. فصل انجام این کار از اواخر بهار تا پایان تابستان است. نام محلی آن در زبان مردم اقلید فارس و بیدک وآباده فارس، قاسنی (بر وزن کاسنی) است. و به کسانی که شغل باریجهگیری دارند قاسنیزن گفته میشود. صمغ آن بویی خوش دارد و آتشگیر است.
برخی دیگر از نامهای قدیم و جدید آن: به فارسی بارْزَد (نیز به صورتهای بیرْزَد/ بیرْژَد / بیرْزَه / بیْرژَه / بیْرزَی؛ ولی مؤلف [[برهان قاطع]] بارْزَد را معرّب بیرزد دانستهاست )، وَشا / وِشا، و جز اینها (به زبان عامّة اندلس؛ ابن بیطار، ج ۴، ص )
==محل رویش==
رویشگاههای عمده گیاهان باریجه آور در ایران و افغانستان را چنین گزارش کرده اند: رویشگاهِ ف. گالبانیفلوا را از جمله در دَهْ گَردون (= دِه گِردو؟ بر سر راه شیراز)، کوههای ساوجبلاغ (میان تهران و قزوین)، درّه لار کوهستان البرز، درههای خرقان و ساوه، و رویشگاه دُرما اُشری (گیاه وشا) را دامنه کوههای نزدیکِ رِشْم (شهرستان شاهرود) ذکر کرده است. قهرمان رویشگاه ف. گالبانیفلوا را منطقه البرز (دماوند، میان تهران و فیروزکوه، دره لار نزدیک پُلور)، سمنان و شمال شرقی ایران (کُپه داغ میان قوچان و لطف آباد، گردنه الله اکبر) گزارش کرده است. دایماک و همکاران به نقل از مآخذ دیگر، رویشگاه ف. گالبانیفلوا را در ایران پیرامون همدان و میان شیراز و کرمان، و در افغانستان در دره هریرود و ناحیه بادغیس (نزدیک هرات) ذکر کرده اند. به گزارش کریمی و محجوب، «گونههای (گیاه) باریجه در بیشتر نقاط ایران میرویند... ولی بیشترین میزان بهره برداری (تجاری) از مناطق سرجنگلداریهای کل خراسان (بیرجند، طبس، اسفراین) و تهران به عمل میآمده».<ref>wikifeqh.ir/باریجه</ref>
== مشخصات ==
|