زبانشناسی: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
ردهانبوه: حذف از رده:زبانشناسی |
تمیزکاری جزئی |
||
خط ۳:
'''زبانشناسی''' علمی است که به مطالعه و بررسی روشمند [[زبان]] میپردازد. در واقع، زبانشناسی میکوشد تا به پرسشهایی بنیادین همچون «زبان چیست؟»، «زبان چگونه عمل میکند و از چه ساختهایی تشکیل شدهاست؟»، «انسانها چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند؟»، «زبان آدمی با سامانه ارتباطی دیگر جانوران چه تفاوتی دارد؟»، «کودک چگونه سخن گفتن میآموزد؟»، «زبان بشر چگونه تکامل یافتهاست؟»، «زبانها چه قرابتی با یکدیگر دارند؟»، «ویژگیهای مشترک زبانهای جهان کدامند؟»، «انسان چگونه مینویسد و از چه راهی زبان نانوشتاری را واکاوی (تحلیل) میکند؟»، «چرا زبانها دگرگون میشوند؟» و ... پاسخ گوید.
زبانشناسی به مفهوم جدید آن، علمی نسبتاً نوپا بوده که قدمتی تقریباً یک صد ساله دارد، اما مطالعات تخصصی
کسی را که به بررسیهای زبانشناختی میپردازد، «زبانشناس» مینامند. برخلاف تصور عمومی، لزومی ندارد زبانشناس به چندین زبان تسلط داشته باشد. مهم آن است که بتواند پدیدههای زبانشناختی همچون [[واژه]]، [[هجا]]، [[گروه نحوی]] و معنا را کندوکاو نماید و بازبشکافد. نکته دیگر آنکه کار زبانشناس همچون سایر کسانی که با علم سروکار دارند، تجویز نیست، بلکه توصیف است.
== تاریخچه ==
معمولاً تاریخ دانش زبانشناسی را بهمعنی «مطالعات تخصصی زبان» تا کتاب دستور [[سانسکریت]] نوشتهٔ [[پانینی]] هندی عقب ببرند. پانینی در سدهٔ پنجم پیش از میلاد، دستور زبان بسیار پیشرفتهای برای زبان سانسکریت نوشت. اما زبانشناسی به مفهوم مدرنش با انتشار کتاب ''[[دوره زبانشناسی عمومی|دورهٔ زبانشناسی عمومی]]'' نوشتهٔ [[فردینان دوسوسور]] آغاز شد. دوسوسور بین مطالعات زبانیِ همزمانی و درزمانی تمایز قائل شد و بر مطالعهٔ «نظام زبان» تأکید کرد. در دههٔ ۱۹۵۰، نظریات [[نوام چامسکی]] انقلابی در این رشته بهوجود آورد و باعث پیدایش [[دستور زایشی]] شد. او با انتقاد شدید از [[روانشناسی رفتارگرا]]، که یادگیری زبان را نوعی تقلید رفتاری میداند، با ارائهٔ شواهدی، ناکارامدیهای چنین دیدگاهی را نشان داد. او معتقد است اصول و خصوصیات زبان در انسان ذاتی است و کودک زبان را یاد نمیگیرد، بلکه فرامیگیرد (acquire). به عبارت دیگر، نحوهٔ فراگیری زبان بهصورت ارثی و ژنتیکی در مغز برنامهریزی شدهاست و محیط پیرامون کودک تنها نقش محرک را برای فراگیری [[زبان مادری]] ایفا میکند. کودک، مجموعهٔ محدودی از اطلاعات را از محیط زبانیِ خویش میگیرد و خود قادر است ترکیبات جدیدی بسازد. نظریهپردازان پیشتر معتقد بودند زبان مادری تنها از راه شنیدن گفتار اطرافیان و بهصورت اکتسابی وارد ذهن کودک میشود.<ref>{{یادکرد|کتاب=ارتباط شناسی |نویسنده=مهدی محسنیانراد | سال=۱۳۶۹ | ناشر= سروش| صفحه=
== انقلابهای علمی در زبانشناسی ==
چند نقطهٔ عطف در تاریخ علم زبانشناسی وجود دارد. اولین انقلاب علمی در حوزهٔ زبانشناسی، [[تاریخگرایی]] است که در قرن هجدهم شکل گرفت. آنچه بهعنوان شروع انقلاب اول در تاریخ زبانشناسی ثبت و ضبط شده، به ۱۷۸۶ بازمیگردد و خطابهٔ معروف حقوقدان انگلیسی، [[ویلیام جونز]]، که وقتی متون [[سانسکریت]] را با [[فارسی باستان]] و [[لاتین]] مقایسه کرد، شباهتهای فراوانی بین این متون یافت و معتقد شد که این زبانها از یک منشأ واحد، که زبان هندواروپاییِ مادر است، سرچشمه گرفتهاست. این شروع انقلاب اول در تاریخ زبانشناسی است. متعاقبِ آن، بحث سرنوشت زبانها، خانوادهٔ زبانها و اینکه این زبانها از چند گروه سرچشمه گرفتهاند، شروع شد و این اولین انقلاب در تاریخ زبانشناسی ذیل عنوان «تاریخگرایی» مطرح شدهاست. در این دوره نگاهِ زبانشناسان معطوف به تحولات تاریخی و بهاصطلاح «درزمانی» بود و تبیین هر پدیدهٔ زبانی را با توجه به گذشته میدیدند. این انقلاب با پیدایش گروهی از زبانشناسان، که بعدها [[نودستوریان]] نام گرفتند، تکمیل شد. آنها بهدنبال یافتن قوانینی برای تغییرات زبانی بودند.
دومین انقلاب در زبانشناسی، [[ساختگرایی]] است که [[فردینان دوسوسور]] به بنانهادن آن مشهور شد هرچند قبل از وی [[هومبولت]] این نظریات را بهنحوی بیان کردهبود، اما عدم توجه به نظرات وی باعث شهرت کاذب سوسور شد. (A Short History of Linguistics, 1967, p. 150-151) زبانشناسی سوسور واکنشی به تاریخگرایی و انقلاب نخست بود. سوسور پایهگذار
عمدهٔ فعالیتهای زبانشناسی در دورهٔ ساختگرایی که به نیمهٔ اول قرن بیستم مربوط میشود به صرف یا ساختواژه و نظام واجی و آوایی توجه داشت. البته در این دوره در مکتب پراگ، زبانشناسیِ متن مطرح شد. پس طلایهای از تحلیل گفتمان در مکتب پراگ دیده میشود. آن مکتب به نقشگرایی و کارکردگرایی اعتقاد داشت.
انقلاب سوم در حوزهٔ زبانشناسی را [[نوام چامسکی]] در سال ۱۹۵۷ با ارائهٔ نظریاتی راجع به [[دستور جهانی]] و [[زبانآموزی کودک]] پدید آورد. این نظریات باعث ایجاد یک چارچوب نظریِ مهم در علم زبانشناسی شد که [[دستور زایشی]] نام دارد. انقلاب او از این نظر در خور
اما از حدود دههٔ ۱۹۶۰ میلادی، کسانی منظری را مطرح کردند که انقلاب چهارم در زبانشناسی شدهاست. آنها تفکر پراگیها را احیا کردند که پارادایم رقیبِ زبانشناسی
رویکرد آخر این است که در انگارهٔ ساختهشده، «بافت» بالاترین است. بافت عبارت از چیزی است که بر یک شرایط گفتمانیِ محیط است؛ یعنی بافتِ غیرزبانی و بازنمایی بافت را در سه سطح معنایی در زبان بررسی میکند. پس این مدل از بافت شروع میکند. «بافت» تصویری است که از جهان برمیداریم و ملکهٔ ذهن ما میشود. وقتی این مفهوم قرار است تبدیل به مفاهیم زبانی شود، صحبت از چهار فرانقش بهمیان میآید. پس این فرانقشها درواقع معناشناسی گفتمانبنیاد هستند.
خط ۲۵:
این رویکرد میگوید هر جملهای که متعلق به یک متن است، حتی اگر ساده باشد، همزمان سه لایهٔ معنایی را بر دوشِ خود حمل میکند: محتوا گزارهای (درمورد چه چیزی صحبت میشود)، در بیان این محتوا به چه صورتی تعامل برقرار میشود؛ لایهٔ معنایی سوم این است که این جمله بهعنوان سازهٔ یک متن، چقدر به تشکیل متنیت کمک میکند.
این رویکرد و این انقلاب چهارم به زبان نگاهی گفتمانبنیاد دارد و هرگز جمله را بهعنوان یک واحد مستقل بررسی نمیکند و همیشه در متن بررسی میکند. درست است که بهعنوان نمونهٔ
== شاخهها ==
خط ۵۳:
* [[زبان و منطق]]
* [[سبکشناسی]]
* [[
== نظریههای زبانشناسی ==
خط ۷۴:
هماکنون رشته زبانشناسی در مقطع کارشناسی ارشد در، [[دانشگاه تهران]]، [[دانشگاه علامه طباطبایی]]، [[دانشگاه تربیت مدرس]]، [[دانشگاه شهیدبهشتی]]، [[پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی]]، [[دانشگاه الزهرا]]، [[دانشگاه اصفهان]]، [[دانشگاه شیراز]]، [[دانشگاه بوعلی سینا]]، [[دانشگاه کردستان]]، [[دانشگاه رازی کرمانشاه]]، [[دانشگاه سیستان و بلوچستان]]، [[دانشگاه سمنان]]، [[دانشگاه بیرجند]]، [[دانشگاه شهیدباهنر کرمان]]، [[دانشگاه فردوسی مشهد]] و [[دانشگاه پیام نور مرکز تهران]]، [[دانشگاه پیام نور مشهد]]، [[دانشگاه پیام نور خراسان جنوبی(قاین)]]، [[دانشگاه پیام نور مرکز رشت]] و[[دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت]] تدریس میشود.<ref>دفترچه راهنمای آزمون کارشناسی ارشد، ۱۳۸۹</ref>
[[دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی]]، [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات]]، [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس]]، [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان]]، [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت]] ،[[دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان]]
[[دانشگاه تهران]]، [[دانشگاه علامه طباطبایی]]، [[دانشگاه تربیت مدرس]]، [[پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی]]، [[دانشگاه الزهرا]]، [[دانشگاه اصفهان]]، [[دانشگاه فردوسی مشهد]]، [[دانشگاه بوعلی سینا]]، [[دانشگاه رازی]]، [[دانشگاه سیستان و بلوچستان]]، [[دانشگاه پیام نور مرکز تهران]] و [[دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات]] دارای مقطع دکترای این رشته هستند.<ref>دفترچه راهنمای آزمون دکتری تخصصی ۱۳۹۰</ref>
|