|
'''احمد نراقی''' می‌تواند به افراد زیر اشاره کند:
'
* [[ملااحمد نراقی]]، عالم دینی (دوره قاجار)
* '''احمد نراقی''' نام مستعار [[آرش نراقی]]
{{ابهام‌زدایی}}
علامه مولى احمد بن محمد مهدى نراقى، معروف به فاضل نراقى (م 1245 ق) است. وى در چهاردهم جمادى الثانى، در عهد سلطنت كریم خان زند در سال 1185 ق در خاندان علم و فضیلت در نراق دیده به جهان گشود.
وى دوران نوجوانى و جوانى را در شهر كاشان و در محضر پدر بزرگوارش محقق نراقى (م 1209 ق) حدود سال‌هاى 1190 تا 1205 در پانزده سال اواخر عمر پدر بزرگوارش ـ به تحصیل دورههاى مقدمات، سطح و خارج گذراند و عمده تحصیل وى در این ایام مىباشد.
وى در حالی كه در سال 1205 به درجه اجتهاد نائل شده بود همراه پدر بزرگوارش به عتبات عالیات مشرف و مراتب عالى تحصیلات حوزوى را در آنجا مىگذراند.
ملااحمد از همان دوران جوانى مسئولیت مرجعیت و ریاست و زعامت دین و دنیاى مردم كاشان و قسمت‌هاى وسیعى از ایران را برعهده داشت و سخنان معاصرین و علماى پس از وى شاهد بر این مطلب مىباشد.
در آنجا از محضر بزرگانى همچون سید محمد مهدى بحرالعلوم (م 1212 ق)، سید على طباطبائى، صاحب الریاض (م 1231 ق)، سیدمهدى شهرستانى (م 1216 ق)، شیخ محمدجعفر نجفى (م 1228 ق)، استفادههاى وافرى برده و به تدریس، تحقیق و تألیف مىپردازد (1) هنوز بیش از چهار سال از اقامت وى در نجف اشرف نمىگذشت كه به خاطر وفات پدر بزرگوارش در سال 1209 ق به ناچار به كاشان باز مىگردد و به جاى پدرش مسؤلیت اداره حوزه علمیه، تدریس و خدمت به مردم آن سامان را به عهده مىگیرد.
حوادث سیاسى و اجتماعى زمان وى
یکی از حوادث سیاسی عصر وی قتل محمد خان قاجار در سال 1212 ق است. فتحعلى شاه كه پس از او به حكومت رسید با توجه به ایمان دینى مردم و از باب مصلحت و براى مشروعیت دادن به حكومتش به دنبال جلب نظر علما بود وى در هنگام جلوس بر تخت سلطنت از شیخ جعفر نجفى معروف به كاشف الغطاء كه از بزرگان فقها در زمان او بود اجازه گرفت و سپس از ملا احمد كه بزرگترین شخصیت علمى و مرجع شیعیان ایران بود درخواست نمود كه رساله عملیهاى را تألیف نماید تا به دستورات آن عمل شود ملا احمد به دلیل تمایل شاه رساله وسیلة النجاة را در دو مجلد نوشته به او هدیه نمود.
فرزندان
در مقدمه معراج السعادة چاپ امیر كبیر، فرزندان ملااحمد را دو پسر ذكر نمودهاند به نام‌هاى حاج ملامحمد معروف به حجت الاسلام و ملقب به خاتم المجتهدین كه داماد میرزاى قمى صاحب قوانین بوده است.
طرح مبحث ولایت فقیه، نمونهایى بارز از ابتكارات احمد نراقی مىباشد وى بر خلاف اكثر فقهاى قبل از خود به این بحث به صورت یك مسئله فرعى جزئى نگاه مىكردند و آن را در امور حسبیه و صرف موارد زكات و خمس منحصر مىدیدند، بین حكومت اسلامى و مبحث ولایت فقیه جمع نموده و آن را به صورت مفصل و منسجم مطرح نموده است.
و پسر دیگر وى نصیرالدین نام داشته كه فردى فاضل و دانشمند و ادیب بوده و داراى تألیفات زیادى است. اما آنچه در كتب تراجم دانشمندان و فقهاى شیعه ذكر شده 4 پسر فاضل و دانشمند وى بدین شرح است: ملامحمد (1215 ـ 1297 ق) معروف به عبدالصاحب، محمد نصیر (1219 ـ 1273 ق) ابوتراب (1221 ـ 1262 )، محمد جواد (1222 ـ 1278 ق) كه تفصیل آثار و تألیفات آنان خواهد آمد.
شاگردان ایشان
اگر چه شاگردان ملااحمد زیاد بودهاند و آن چنان كه در مقدمه كتاب خزائن وى، استاد علىاكبر غفارى نقل نموده كه بیش از 20 اجازه از وى موجود است كه در نزد فاضل معاصر حسن نراقى موجود است (2) اما نام بعضى از آنان كه در دسترس مىباشند عبارتند از:
1ـ شیخ مرتضى انصارى (م 1281 ق) وى بین سال‌هاى 1241 تا 1244 در اواخر عمر شریف ملا احمد از محضر وى استفاده نموده است.
2ـ برادر فاضل و دانشمندش محمدمهدى بن محمد مهدى نراقى (م 1286 ق) معروف به آقا بزرگ.
3ـ سید شفیع چابلقى (م 1280 ق) .
4ـ محمد حسن جاسبى.
5ـ فرزندش محمد بن احمد (م 1297 ق) ملقب به عبد الصاحب و معروف به حجة الاسلام، داماد محقق قمى .
6ـ برادرش میرزا ابوالقاسم كاشانى (م 1256 ق).
وى در سلسله مشایخ بسیارى از متأخرین از طریق شاگردانش به خصوص شیخ مرتضى انصارى مىباشد كه مىتوان از محدث نورى صاحب مستدرك الوسائل امام خمینى(ره) و مرحوم آیة الله عظمى نجفى مرعشى نام برد.
جایگاه علمى
ملااحمد نراقى در بین علماى قرون اخیر از جایگاه خاصى برخوردار است وى در علوم مختلف اصول فقه، فقه، حدیث، رجال، درایة، ریاضیات، نجوم، حكمت، كلام، اخلاق، ادبیات و شعر سرآمد علماى زمان خود بوده است.
وى از همان دوران جوانى مسئولیت مرجعیت و ریاست و زعامت دین و دنیاى مردم كاشان و قسمت‌هاى وسیعى از ایران را برعهده داشت و سخنان معاصرین و علماى پس از وى شاهد بر این مطلب مىباشد.
این ستاره فروزان آسمان فقه و فقاهت در 23 ربیع الثانى سال 1245 ق چشم از جهان فروبست بدن مطهر او به نجف اشرف منتقل و در جانب صحن مرتضوى و پشت سر مبارك مولى الموحدین على بن ابى طالب (ع) و در كنار قبر پدر بزرگوارش به خاك سپرده شد.
ابتكارات و ابداعات
اشتغال به امور اجتماعى و سیاسى و سعى وى در طرح مباحث جدید فقهى به گونهاى كه با مسائل مستحدثه هماهنگ باشد او را به فقیهى زمان شناس، مبتكر و مجدد كه حقایق زمان خود را به خوبى درك مىكرد تبدیل كرده بود نمونههایى از درك عمیق از حقایق و تحقیق فراگیر وى را در كتاب عوائد الایام مىتوان دید طرح مبحث ولایت فقیه از نمونههاى بارز این ابتكارات مىباشد وى بر خلاف اكثر فقهاى قبل از خود به این بحث به صورت یك مسئله فرعى جزئى نگاه مىكردند و آن را در امور حسبیه و صرف موارد زكات و خمس منحصر مىدیدند، بین حكومت اسلامى و مبحث ولایت فقیه جمع نموده و آن را به صورت مفصل و منسجم مطرح نموده است.
تألیفات
از ملااحمد تألیفات متعددى در علوم مختلف به جاى مانده است كه عبارتند از:
فهرست كتاب‌هاى فقهى
1- الاطعمة و الاشربة
2- اسرار الحج
3- الرسالة العملیة
4- الرسائل و المسائل در 3 جلد. این كتاب دربردارنده مجموعهاى از سؤال‌ها و جواب‌ها در ابواب مختلف فقهى و اصول عقاید مىباشد.
5- حاشیه الروضة البهیة
6- رسالة الرضاع
7- رسالة فى منجزات المریض
8- عوائد الایام من مهمات الاحكام؛ در میان تألیفات گوناگون فاضل نراقى این اثر از معروف‌ترین و مشهورترین آثار به جاى مانده از وى مىباشد. در این كتاب، به دلیل تنوع موضوعات، در كنار اساسىترین و مهم‌ترین قواعد اصولى و فقهى، موضوعات و مباحث ادبى و رجالى ـ كه فقیه در استنباط و اجتهاد به آنها نیاز دارد ـ با روشى جدید سامان داده شده است.
معراج السعادة كه در بین كتب اخلاقى، نامى آشنا و اثرى گرانسنگ است؛ از تالیفات این عالم بزرگ می‌باشد.
9- القضاء و الشهادات
10- مستند الشیعه فى احكام الشریعة در 19 جلد. این كتاب، یك دوره فقه استدلالى مبسوط از كتاب الطهارة تا آخر كتاب الإرث مىباشد و از نظر كثرت فروعات فقهى، جامعیت اقوال و نظریات، ایجاز و اختصار در عبارت‌ها، طرح مهم‌ترین مسائل و كامل‌ترین دلائل و ترك مسائل غیر مهم و فروع نادر و قیاس‌هاى ضعیف، و اسلوب جدید و بلاغت در نوشتار در نوع خود كمنظیر است.
11- مناسك حج
12- وسیلة النجاة
13- هدایة الشیعه
14- تذكرة الاحباب .
فهرست كتاب‌هاى اصول فقه
1- اجتماع امر و نهى
2- اساس الاحكام فى تنقیح عمدة المسائل الاصول بالاحكام
3- تنقیح الفصول فى شرح التجرید
4- حجیة المظنة
5- عین الاصول
6- عین الیقین
7- مفتاح الاحكام فى اصول الفقه یا مفتاح الاصول
8- مناهج الاحكام فى اصول الفقه یا مناهج الاصول الى على الاصول.
فهرست كتاب‌هاى ریاضى و هیئت
1- شرح محصل الهیئة
2- شرح رسالة الحساب
3- حاشیة اكرنا ذوسیوس حاشیه بر تحریر اكر ملا مهدى نراقى.
كتاب فلسفى
سیف الامة و برهان الملة
كتاب اخلاقى
معراج السعادة كه در بین كتب اخلاقى، نامى آشنا و اثرى گرانسنگ است، عمده دستورات اخلاقى آن به آیات قرآنى، احادیث نبوى و روایات مأثور از اهل بیت علیهمالسلام مستند مىباشد.
دیگر آثار
1- دیوان صفائى نراقى
2- خزائن؛ شامل مجموعهاى از حكایت‌ها و داستان‌ها، مسائل اجتماعى، مسائل و معماهاى ریاضى، خاصیت اشیا، مسائل ستاره شناسى، ثواب عبادت‌هاى مختلف و مطالب متنوع دیگر است كه مؤلف براى استفاده عموم مردم نگاشته است.
3- طاقدیس یا مثنوى لسان الغیب یا مثنوى شفائى .
4- مشكلات العلوم
5- شرح حدیث جسد المیت
وفات فاضل نرافى
این ستاره فروزان آسمان فقه و فقاهت در 23 ربیع الثانى سال 1245 ق در اثر بیمارى وبا كه نراق و كاشان و اطراف آن را فراگرفته بود چشم از جهان فروبست بدن مطهر او به نجف اشرف منتقل و در جانب صحن مرتضوى و پشت سر مبارك مولى الموحدین على بن ابى طالب (ع) و در كنار قبر پدر بزرگوارش به خاك سپرده شد.
روحش با اولیاء محشور باد.
پی‌نوشت‌ها:
1- الذریعه 1/145/ روضات الجنات 7/ 200.
2- الخزائن، ص 5.
| 