ویکی‌پدیا

جنگ ایران و روم (۵۸–۶۳ میلادی): تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز Zhilbert صفحهٔ جنگ ایران و روم (۶۴–۵۴) را به جنگ ایران و روم (۶۳–۵۸) که تغییرمسیر بود منتقل کرد
ابرابزار، اصلاح ارقام
خط ۹:
|علت=برای به دست گرفتن کنترل ارمنستان
|قلمرو=قلمروها فرقی نکرد
|نتیجه=[[سلسله ارشاکونیاشکانی ارمنستان]] تحت‌الحمایه [[امپراتوری روم]] بر تخت سلطنت ارمنستان نشست
|جنگنده۱=[[اشکانیان|امپراتوری پارتیان]]{{سخ}}[[پادشاهیارمنستان ارمنستانبزرگ]]
|جنگنده۲=[[امپراتوری روم]]{{سخ}}[[سوفونسوفن]]{{سخ}}[[ارمنستان کوچک]]{{سخ}}[[ایبری قفقازی]]{{سخ}}[[کوماژن]]{{سخ}} [[پنتوس]]
|فرمانده۱= [[بلاش یکم]]{{سخ}}[[تیرداد یکم (ارمنستان)]]
|فرمانده۲= [[جنائوس دومیتیوس کوربولوکوربولون]]{{سخ}}[[لوسیوس کاسنیوسپائتوس]]{{سخ}}[[تیگران پیتوسششم]]
|قوای۱=
|قوای۲=
خط ۲۲:
}}
 
'''جنگ (۶۳–۵۸)''' بخشی از مجموعه [[جنگ‌های ایران و روم]] است که در زمان [[اشکانیان]]، امپراتوری پارت‌ها و [[امپراتوری روم]] اتفاق افتاد. این جنگ بین سالهای ۵۸ تا ۶۳ بعد از میلاد<ref>تاریخ شروع جنگ در منابع ارمنی بین سالهای ۵۴ تا ۶۴ آمده است.</ref>برای به دست گرفتن کنترل ارمنستان روی داد و در نهایت منجر به تسخیرپادشاهی رسیدن [[تیرداد یکم (ارمنستان)|تیرداد یکم]] از نسل و تبار اشکانیان ایران و قدرت گرفتن [[سلسله ارشاکونیاشکانی ارمنستان]] در این منطقه شد.<ref name="Redgate">{{cite book | last = Redgate | first = Anne Elizabeth| title = The Armenians | edition = First | year = 2000 | publisher = Blackwell Publishers Inc. | location = Massachusetts | pages = 88–91 |isbn = 0-631-22037-2}}</ref>
 
== شرح جنگ ==
{{اصلی|سلسله اشکانی ارمنستان}}
این جنگ‌ها نیز از جنگ‌های بین ایران و روم برسر ارمنستان است که در سال‌های ۵۸–۶۳ رخ داد.
{{اصلی|تیرداد سوم ارمنستان}}
بلاش برای افزایش نفوذ خود و خاندانش در ارمنستان برادرش تیرداد را برای پادشاهی ارمنستان معرفی کرد سرانجامتیردﺍد با یاری برخی بزرگان ﺍرمنستان بر تخت فرمانروﺍیی ﺍین کشور نشست و به ﺍین ترتیب، به ماجرﺍجویی کوتاه ﺍیبرها در ﺍرمنستان خاتمه دﺍده شد.▼
[[پرونده:Roman East 50-en.svg|260px|بندانگشتی|ارمنستان بزرگ و امپراتوری روم در حدود ۵۰ میلادی، قبل از وقوع جنگ]]
در پاسخ به ﺍین ﺍقدﺍم بلاش هنگامی که وی به سرزمین‌های شرقی هیرکانی، در ﺁن سوی دریای کاسپی، رفته بود، کربولو، سردﺍربرجستهٔ روم، ﺍز ژرمانیا ﺍحضار و به فرماندهی نیروهای نظامی در ﺁسیا ‏(سوریه و ﺁناتولی‏) منصوب شد. ‏[ ۱۸‏] ﺍو پس ﺍز برقرﺍری ﺁرﺍمش در ﺍرتش مغشوش روم ﺍز موقعیت ﺍستفاده و عملیات نظامی خود رﺍ در شرق ﺁغاز کرد. وی برﺍی ﺍین ﺍقدﺍم لژیون‌های چهارم سکایی، ششم ﺁ‌هن، سوم گل و دهم فرتنسیس ‏[۱۹ ‏] رﺍ در ﺍختیار دﺍشت. ‏[۲۰ ‏] ﺍین لشکر ﺍز حدود بیست هزﺍر نیروی رومی و همین تعدﺍد نیروهای غیررومی شامل نیروهایی ﺍز ﺍرمنستان کوچک، پونتوس، ﺍیبر و کوماژن فرﺍ‌هم ﺁمده بود. ‏[۲۱ ‏] هدف کربولو ﺍز ﺍین ﺍقدﺍم بر تخت نشاندن نامزد مورد نظر روم، یعنی تیگرﺍن ششم، ﺍز نتیجه‌های ﺁرکلائوس، ‏[۲۲ ‏] ﺍز خاندﺍن سلطنتی کاپادوکیه، در ﺍرمنستان بود.▼
▲[[بلاش یکم]] برای افزایش نفوذ خود و خاندانش در [[ارمنستان]] برادرش [[تیرداد یکم (ارمنستان)|تیرداد یکم]] را برای پادشاهی ارمنستان معرفی کرد سرانجامتیردﺍدسرانجام تیردﺍد با یاری برخی بزرگان ﺍرمنستان بر تخت فرمانروﺍیی ﺍین کشور نشست و به ﺍین ترتیب، به ماجرﺍجویینفوذ کوتاه مدت [[پادشاهی ایبری|ﺍیبرها]] را در ﺍرمنستان خاتمه دﺍده شد.<ref>Tacitus, Annals 12.50.1–2</ref><ref name="ANRW">{{cite book
تیردﺍد ﺍول ﺍشکانی در ﺍین مقطع ﺍز همیاری برﺍدر قدرتمند خود، بلاش، برخوردﺍر نبود و تنها به نیروهای محلی ﺍکتفا کرد. ﺍرمنیان در کنار شاه ﺍشکانی با زیرکی و شجاعانه جنگیدند و در شمال، در جناح شرقی ﺍرمنستان کوچک، پادگان‌های لژیون‌های دوﺍزدهم رعد و
| last =Sherk
پنجم مقدونی رومیان رﺍ، که نقش ذخیرهٔ ﺍسترﺍتژیک کربولو رﺍ دﺍشتند، غافلگیر و زمینگیر کردند ﺍما کربولو در ۵۸م با تمام قدرت وﺍرد ﺍرمنستان شد. مسیر حرکت وی به گونهﺍی بود که ﺍرتباط بین تیردﺍد و متحدﺍن ﺍحتمالی ﺍو در ﺍسروئن ‏[۲۳ ‏] و ﺁدیابن‏[ ۲۴‏] قطع شد و در نتیجه کربولو به نتیجهٔ دلخوﺍه خود رسید. ﺍو همچنین برﺍی محاصرهٔ تیگرﺍنوکرتا، ‏[ ۲۵‏] در نزدیکی مرز روم،
| first =Robert K.
تلاشی نکرد تا به ﺍین ترتیب فرصتی برﺍی ﺍتحاد نیروهای ﺁدیابن، ﺁسروئن و ﺍرمنستان بزرگ فرﺍ‌هم نیاورده باشد. کربولو در ﺍین مرحله مستقیماً به ﺁرتاکساتا، ‏[ ۲۶‏] تختگاه ﺍرمنستان، حمله وتیردﺍد ﺍول رﺍ، پس ﺍز مذﺍکرﺍتی ناموفق، وﺍدﺍر به عقبنشینی ﺍز پایتخت کرد. کربولو پس ﺍز تصرف و غارت شهر به منظور تنبیه ﺍرمنیان، برﺍی همپیمانی با ﺍشکانیان، شهر رﺍ به ﺁتش کشید.
| title =ANRW II.7, Politische Geschichte (Provinzen und Randvölker: Griechischer Balkanraum; Kleinasien), Roman Galatia: The Governors from 25 B. C. to A. D. 114
پس ﺍز تصرف ﺁرتاکساتا یک نیروی ﺍمدﺍدی کوچک ﺍیرﺍنی، که ﺍز ﺁذربایجان به سوی ﺍرتاکساتا میﺁمد، نیز به دست روم شکست خورد.
| publisher =Walter de Gruyter & Co.
پس ﺍز ﺍین پیروزی‌ها و به حکومت رسیدن تیگرﺍن ششم در
| year =1980
ﺍرمنستان کربولو به سوی تیگرﺍنوکرتا، در شمال کوه‌های توروس، رفت و ﺁن شهر رﺍ نیز در ۵۹ م به تصرف درﺁورد. کربولو در ۶۰ م در حالی ﺍرمنستان رﺍ ترک کرد که غرب ﺍین سرزمین به یک مستعمرهٔ رومی تبدیل شده بود و با ﺍرتشی شامل هزﺍر لژیونر، سه کوهورت‏[ ۲۷‏] و دو وﺍحد سوﺍرهنظام ﺁﻻیی ‏(در مجموع شامل سه چهار هزﺍر نفر ‏) حمایت نظامی می‌شد. ‏[ ۲۸‏] ﺍما در شرق ﺍرمنستان وضعیت روم ناپایدﺍر و ﺍحتماﻻً، هنوز برتری در ﺁن با
| location =Berlin & New York
تیردﺍد و هوﺍدﺍرﺍنش بود. ﺍز منظر ﺍجتماعی چنین به نظر می‌رسد که ﺍرمنیان با هر معادلهٔ رومیﺍی برﺍی حل مسئلهٔ پادشاهی ﺍرمنستان مخالف بودهﺍند زیرﺍ بهرغم پیروزی‌های کربولو در هنگام صلح شرﺍیط بسیار خوبی به تیردﺍد پیشنهاد شد.
| pages =954–1052
تیگرﺍن در ﺍولین زمان ممکن و بدون در نظر گرفتن شرﺍیط به ﺁدیابن حمله کرد و به تهدید قلمروی ﺍیرﺍن پردﺍخت. در مقابل، تیردﺍد نیز بلافاصله وﺍرد صحنه شد و در ناحیهٔ شرق ﺍرمنستان، برتری خود رﺍ بار دیگر به ﺍثبات رساند. پیشبینی می‌شد بلاش، که در شرق ﺍوضاع رﺍ ﺁرﺍم کرده بود، رﺍ‌هی ﺍرمنستان شود. کربولو بهرغم تصرف دو پایتخت ﺍرمنستان، به خوبی میدﺍنست که پیروزی بر بلاش بسیار دشوﺍر و دور ﺍست. به همین دلیل، به تیردﺍد پیشنهاد صلح کرد و تاج پادشاهی رﺍ به ﺍو دﺍد. ‏[ ۲۹‏]▼
| isbn =311008015X}}</ref>
▲رومیان در پاسخ به ﺍین ﺍقدﺍم بلاشبلاش، هنگامی[[:w:en:Gnaeus کهDomitius وی به سرزمین‌های شرقی هیرکانی، در ﺁن سوی دریای کاسپی، رفته بود، کربولو،Corbulo|کوربولون]]، سردﺍربرجستهٔسردﺍر روم، را ﺍز [[:w:en:Germania|ژرمانیا]] ﺍحضار و به فرماندهی نیروهای نظامی در ﺁسیا ‏([[سوریه]] و ﺁناتولی‏[[سرزمین کوهستانی ارمنستان]]) منصوب شد.<ref>Tacitus ‏[Annales ۱۸‏]XI 20.</ref> ﺍو پس ﺍز برقرﺍری ﺁرﺍمش در ﺍرتش مغشوش روم ﺍز موقعیت ﺍستفاده و عملیات نظامی خود رﺍ در شرق ﺁغاز کرد. وی برﺍی ﺍین ﺍقدﺍم (لژیون‌های چهارم سکایی،سَکایی، ششم ﺁ‌هن،ﺁ‌هِن، سوم گلگُل و [[:w:en:Legio X Fretensis|دهم فرتنسیس ‏[۱۹ ‏]]) رﺍ در ﺍختیار دﺍشت.<ref>Adrian ‏[۲۰Goldsworthy, ‏]In the name of Rome: The men who won the Roman Empire (London: Phoenix, 2004), p. 312</ref> ﺍین لشکر ﺍز حدود بیست هزﺍر نیروی رومی و همین تعدﺍد نیروهای غیررومیغیر رومی شامل نیروهایی ﺍز ﺍرمنستان[[ارمنستان کوچک،کوچک]]، پونتوس،[[:w:en:Polemon ﺍیبرII of Pontus|پونتوس]]، [[:w:en:Mithridates of Armenia|میتریداتس]] و [[کوماژن]] فرﺍ‌هم ﺁمده بود.<ref>Adrian ‏[۲۱Goldsworthy, ‏]In the name of Rome: The men who won the Roman Empire (London: Phoenix, 2004), p. 186</ref>هدف کربولوکوربولون ﺍز ﺍین ﺍقدﺍم بر تخت نشاندن نامزد مورد نظر روم، یعنی تیگرﺍن[[:w:en:Tigranes ششم،VI ﺍزof نتیجه‌هایArmenia|تیگرﺍن ﺁرکلائوس، ‏[۲۲ ‏ششم] ﺍز خاندﺍن سلطنتی کاپادوکیه،]، در ﺍرمنستان بود.
 
تیرداد یکم در ﺍین مقطع ﺍز همیاری بلاش، برخوردﺍر نبود و تنها به نیروهای محلی ﺍکتفا کرد. ﺍرمنیان شجاعانه جنگیدند موفق شدمد شکستی جدی بر معاون سردار رومی کوربولون موسوم به «پاکتیوس» وارد آورد. ﺍما کوربولون در ۵۸ میلادی با تمام قدرت وﺍرد ﺍرمنستان شد. مسیر حرکت وی به گونهﺍی بود که ﺍرتباط بین تیردﺍد و متحدﺍن ﺍحتمالی ﺍو در [[:w:en:Osroene (Roman province)|ﺁسروئن]] و [[آدیابن]] قطع شد و در نتیجه کوربولون به نتیجهٔ دلخوﺍه خود رسید. ﺍو همچنین برﺍی محاصرهٔ [[تیگراناکرت]]، تلاشی نکرد تا به ﺍین ترتیب فرصتی برﺍی ﺍتحاد نیروهای ﺁدیابن، ﺁسروئن و [[ارمنستان بزرگ]] فرﺍ‌هم نیاورده باشد. کوربولون شهر [[آرتاشات]] پایتخت ارمنستان را به تصرف درآورد و آن را طمعه حریق ساخت. پس ﺍز ﺍین پیروزی و به حکومت رسیدن تیگرﺍن ششم در ﺍرمنستان کوربولون به سوی تیگراناکرت رفت و ﺁن شهر رﺍ نیز در ۵۹ میلادی به تصرف درﺁورد.<ref>Goldsworthy, Adrian. In the Name of Rome: The Men Who Won The Roman Empire, 2nd Ed.. London: Weidenfeld & Nicolson, 2003.</ref>
 
کوربولون در ۶۰ میلادی در حالی ﺍرمنستان رﺍ ترک کرد که غرب ﺍین سرزمین به یک مستعمرهٔ رومی تبدیل شده بود.<ref>Tacitus, ibid. , vol. XIV, p. 26</ref> ﺍما در شرق ﺍرمنستان وضعیت روم ناپایدﺍر و ﺍحتماﻻً، هنوز برتری در ﺁن با تیردﺍد و هوﺍدﺍرﺍنش بود.
 
▲تیگرﺍن در ﺍولین زمان ممکن و بدون در نظر گرفتن شرﺍیط به ﺁدیابن حمله کرد و به تهدید قلمروی ﺍیرﺍن پردﺍخت. در مقابل، تیردﺍد نیز بلافاصله وﺍرد صحنه شد و در ناحیهٔ شرق ﺍرمنستان، برتری خود رﺍ بار دیگر به ﺍثبات رساند. پیشبینیپیش بینی می‌شد بلاش، که در شرق ﺍوضاع رﺍ ﺁرﺍم کرده بود، رﺍ‌هی ﺍرمنستان شود. کربولوکوربولون بهرغمبه رغم تصرف دو پایتخت ﺍرمنستان، به خوبی میدﺍنست که پیروزی بر بلاش بسیار دشوﺍر و دور ﺍست. به همین دلیل، به تیردﺍد پیشنهاد صلح کرد و تاج پادشاهی رﺍ به ﺍو دﺍد.<ref>Tacitus, ‏[ibid. , vol. XIV, p. ۲۹‏]26</ref>
 
== بازگشت بلاش ==
سطر ۸۲ ⟵ ۹۰:
ضعف دودمان ﺁرتاشسی در ﺍرمنستان و همچنین نبود قدرتی برتر در حاشیهٔ شمالی میان رودﺍن فرصت خوبی برﺍی ﺍیرﺍن و روم فرﺍ‌هم ﺁورد تا در ﺍمور ﺍرمنستان مدﺍخله کنند و ﺍین سرزمین بسیار ﺍرزشمند رﺍ ضمیمهٔ قلمروی خود سازند. در ﺍین میان، هرچند رومی‌ها سریع تر ﺍقدﺍم کردند ﺍما ﺍشکانیان، که دﺍرﺍی وﺍبستگی‌های بسیاری با ﺍرمنیان بودند، در نهایت برﺍدرﺍن همنژﺍد خود رﺍ متقاعد به همکاری با تیردﺍد، شاه ﺍشکانی ﺍرمنستان، کردند.
روم بهرغم پیروزی‌های ﺍولیهٔ سردﺍر پرتلاش خود، کربولو، به دلیل عدم ﺍستفاده ﺍز نظرﺍت صائب و ﺍرزشمند کارشناسانی که با منطقهٔ ﺍرمنستان ﺁشنا بودند، با در پیش گرفتن سیاستی نادرست در قبال ﺍرمنستان در نهایت شکست خورد. ﺍین نبردها، که ﺍز ۵۸–۶۳م ﺍدﺍمه دﺍشت، به خوبی نشان دﺍد که رود فرﺍت مرز نهایی قدرت روم ﺍست و ﺍز سوی دیگر، به روم فرصت دﺍد تا ﺍیرﺍن رﺍ ﺍز دریای ﺍرزشمند سیاه دور سازد و مانع ﺍز توسعهٔ نظامی ﺍیرﺍن در حاشیهٔ ﺍین دریا شود
{{جنگ‌های ایران و روم}}▼
 
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{چپ‌چین}}
* http://en.wikipedia.org/wiki/Roman-Parthian_War_of_58–63
* [http://classics.mit.edu/Tacitus/annals.10.xiv.html The Annals By Tacitus Written 109 A.C.E. Translated by Alfred John Church and William Jackson Brodrib]
 
{{پایان چپ‌چین}}
▲{{جنگ‌های ایران و روم}}
[[رده:جنگ‌های اشکانیان و روم]]
[[رده:جنگ‌های ایران در قفقاز]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/جنگ_ایران_و_روم_(۵۸–۶۳_میلادی)»