محمداسماعیل رضوانی: تفاوت میان نسخه‌ها

<ref name="گنجینه اسناد">[http://noormags.com/view/Magazine/ViewPages.aspx?ArticleId=97452/ خورشیدی برآمده از خراشاد, مجله گنجینه اسناد, صفحه ۱۱۲]</ref>▼

دکتر محمد اسماعيل رضوانی در مصاحبه اش در سال [[۱۳۶۷]] با مجله [[کیهان فرهنگی]] می گوید : "...‏‎ ‎‏ من در سال [[۱۳۰۰]] ‏شمسی متولد شدم. زادگاهم قریه ای است به نام [[خراشاد]] در ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی ‏بیرجند؛ [[خراشاد]] گویش دیگری است از کلمه خورشید, که من آن را در الاتنبیه و ‏الاشراف پیدا کردم. در جایی که اقالیم سبعه را تقسیم می کنند به سیارات سبعه ‏می گویند : ''الاقلیم رابع للشمس و هو بالفارسیه خرشاد''. پدرم در آنجا روحانی و بزرگ محل بود. من هم طبق معمول آن زمان به مکتب می رفتم ..‏" ‏<ref name="کیهان فرهنگی">[http://noormags.org/view/Magazine/ViewPages.aspx?ArticleId=14894 استاد محمد اسماعیل رضوانی محقق تاریخ مشروطه, مجله کیهان فرهنگی, شماره ۵۸, ۱۳۶۷ , صفحه۱]</ref>▼

== ‏ والدين و انساب ‏ ==▼

وی در خانواده ای روحانی ديده به جهان گشود . اجداد و نياكان پدری وی ،عبارت بودند از شيخ جعفر ، آخوند [[ملا ‏محمد علی خراشادی]] ،آخوند ملا اسماعيل و سركار آقا‎ -‎از علمای منطقه خراسان در عهد [[صفویه]], نسل اندر نسل در امور ‏دينی و علمی منطقه‎ [[قهستان]] از سرآمدان روزگار بودند .مادرش فاطمه نام داشت و جد مادريش ملا حسن ‏يزدی‎ ‎بود.‏▼

دكتر رضوانی در شش سالگی توسط پدر به يكی از مكتب خانه های [[خراشاد]] سپرده شد كه در آن به فراگيری ‏قرآن‎ ‎مجيد و علوم مقدماتی بپردازد.▼

در سن هشت سالگی پدر خانواده ، رضوانی را نزد يكی از اقوام در بيرجند فرستاد تا در مدرسه طلاب ‏[[شوكتیه]] كه مديريت آن با روحانی بسيار نامدار آن منطقه يعنی مرحوم آقا شیخ محمد‎ ‎رضا سرچاهی بود, ‏مشغول به تحصيل شود. مرحوم سرچاهي ، محمد اسماعيل را به يكی از‏‎ ‎شاگردان برجسته اش سپرد و او ‏نخستين كتابي كه به او آموخت [[نصاب الصبیان]] [[ابونصر‎ ‎فراهی]] بود. مدتی از اين موضوع گذشت تا اينكه ‏در پی تاسيس مدارس به سبك‎ ‎جديد ،تحت عنوان [[تدین]] با مديريت مرحوم فاضلی , مسير زندگی استاد به كلی تغيير ‏كرد.▼

استاد علاوه بر فراگيری علوم مقدماتی حوزه و يادگيری كتبی همچون نصاب‎ ‎،امثله و ‏شرح امثله علوم متداول و جديد را نيز فرا گرفت. وی در سال [[۱۳۲۲]] با اخذ مدرك‏‎ ‎ديپلم از دبيرستان فارغ ‏التحصيل شد. استاد رضوانی بعد از مدتی تدریس در زادگاه خود, به‎ ‎تهران منتقل گرديد و ضمن تدريس در [[‏دبيرستان فرخی]], توانست در سال [[۱۳۲۸]] , تحصیل در دوره کارشناسی رشته تاريخ‏‎ ‎و جغرافی در[[دانشسرای عالی]] را آغاز نماید . وی در سال [[۱۳۳۵]] مقطع كارشناسی‏‎ ‎ارشد را نيز سپری نمود و سرانجام در [[۱۳۴۲]] موفق به دريافت دكترا رشته تاريخ از‎ [[دانشگاه تهران]] گرديد.‏▼

استاد رضواني پس از گرفتن ديپلم بلافاصله به خدمت [[وزارت فرهنگ]] در آمد و به‎ ‎سمت مدير دبستان محل ‏خود ،[[خراشاد]]، منصوب شد. بعد از سه سال ، [[بیرجند]] به دبير احتياج‎ ‎پيدا كرد و تصميم گرفته شد كه از دیپلمه ‏های با سواد استفاده كنند ، لذا وی را به [[‎دبیرستان شوكتی]] بيرجند فرستادند. استاد سه سال در آنجا ماند تا اينكه ‏به فكر ادامه‎ ‎تحصيل افتاد. بدين خاطر تقاضای انتقال به تهران را كرد كه با انتقال او موافقت شد‎. ▼

استاد در ‏تهران ضمن ارتقا سطح علمی و ادامه تحصيل, در دبيرستان فرخی تدريس می نمود‎ ‎كه با اخذ درجه دكتری, در [[‏دانشكده ادبیات دانشگاه تهران]] ، [[تربیت معلم]] ، [[دانشگاه شهید بهشتی]] ‎، [[دانشگاه الزهرا]] ، [[تربیت مدرس]] و [[بنياد فرهنگ]] و [[‏دانشگاه آزاداسلامی]] ساعاتی را به تدريس‎ ‎مشغول بود.▼

== ‏ ‏ استادان و مربيان ‏‏‏‏ ==▼

‏فرزانگانی كه استاد قبل از تحصيل در دانشگاه و در طی تحصيل در دانشگاه از آنان بهره برده بود‎ ‎عبارتند از ‏آقا شيخ محمدرضا سرچاهی ،مرحوم فاضلی ، مرحوم سید عبدالحسین آيتی ،مرحوم‎ ‎تهامی ،سيد محمد فرزان ‏بیرجندی ،دكتر بینا ، [[نصرالله فلسفی]] ، [[علی اصغر شمیم]] ، [[ابراهيم پور داود]] ،دكتر [[محمدحسن گنجی]], [[سعید نفیسی]] ، [[عباس ‏اقبال]] و [[دكتر بهمنش]].▼

در زمان دكتر رضوانی‎ ‎معمول بود كه و قتی كودكی را تمام مي كرد او را به هديه نزد پدرش بردند در اين‎ ‎مراسم به كودك لباس نو می پوشاندند و قرآن را هم در پارچه ای می بستند و كف دست او‎ ‎می گذاشتند و در ‏حالی كه خود روحانی جلو حركت می كرد و سوره الرحمن را تلاوت می‎نمود، به طرف خانه پدر آن كودك ‏می رفتند ،دراين حال غالبا زنها در كو چه جمع می شد‎ ‎ند و تماشا می كردند و گاهي به گريه نيز می افتادند ،در ‏منزل نيز مجلسی ترتيب داده می‎ ‎شد و انواع تنقلات برای بچه های مهمان فراهم می آوردند . محمد اسماعيل ‏كودك را نيز‎ ‎پس از فراگيری قرآن پيش پدر بردند .آن سال پدر به فرزند يك درخت گردو هديه داد، كه‎ ‎اين ‏انعامی بود از سوی پدر به فرزند معمولا داده می شد.‏▼

استاد رضوانی از زمان تحصيل خود در مدرسه [[شوكتی]] چنين تعريف می كند : ".... اين مدرسه نزديك مدرسه ‏طلاب بود كه من در آنجا درس می خواندم و چون شيوه آنجا خوب نبود به من خيلی سخت می گذشت . صبح ‏اول وقت بايد می رفتيم از استاد درس ميگرفتيم و يك ربع ،نيم ساعت بعد ، می آمديم جلوی اتاق استاد, چهار ‏زانو می نشستيم و شروع به‎ ‎خواندن می كرديم و اصلا حق بازی و جست و خيز نداشتيم. اين در حالی كه در ‏مدرسه‎ ‎تدين بچه ها توپ بازی می كردند و رفتن به آنجا و بازی كردن با توپ برای من آرزوي‎ ‎بزرگی شده ‏بود. اما از آنجا كه مدرسه های شوكتی كاملا جا افتاده بود و از نظر‎ ‎تعليم هم موفق بود، مردم بچه ها يشان ‏را به دبستان تدين نمی فرستادند.▼

مدير دبستان‎ ‎تدين روحانی شريفی بود به نام آقای فاضلی كه بنده خيلی به ‏ايشان علاقه دارم. او با‎ ‎استادان مدرسه طلاب هم آشنا بود و هفته ای يكی دو بار به آنجا می آمد و با طلبه ها‎ ‎گفت و گو و شوخی می كرد . يك روز به مدرسه ما آمده بود از من نامم را پرسيد و من خودم‎ ‎را معرفی ‏كردم . او كه پدرم را می شناخت گفت, بيا برويم مدرسه ما و من هم كه خيلي‎ ‎دلم مي خواست, بیدرنگ ‏همراه ايشان رفتم. او مرا به مدرسه برد و در آنجا از من‎ ‎امتحان گرفت و سپس به كلاس دوم فرستاد. تا مدتها ‏به پدرم در اين مورد چيزی نگفتم,‎ ‎ولی بعد كه متوجه شد چون مدتی گذشته بود فقط به گفتن اين جمله اكتفا كرد ‏كه :الخير فی ما وقع ..." ‏▼

يكی از خاطرات استاد رضوانی مربوط به تحصيل در مرحله دكترا و رساله مربوط به اين دوره بود كه تحول ‏عظيمی در وی بوجود‎ ‎آورد، او در اين باره چنين می گويد: " موضوع تز من درباره علل [[انقلاب مشروطیت]] ‏بود كه‎ ‎اين موضوع در وضع من خيلی اثر گذاشت . استاد راهنمای من ، شخصی بود سختگير به نام [[‎دكتر بینا]] ‏و بنده موظف بودم هر هفته صبح جمعه, ساعت ۸ به منزل ايشان بروم. يك روز‎ ‎ايشان به من گفتند تو اگر می ‏خواهی علل انقلاب مشروطيت را بنوبسی, بايد جراید آن‎ ‎دوره را مطالعه كنی. اين حرف خيلی مرا مايوس ‏كرد, چون فكر می كردم, پيداكردن‎ ‎روزنامه هایی كه ۷۰ سا ل قبل منتشر می شده, امكان ندارد, ولی وقتی به ‏بازار رفتم‎ ‎، ديدم بسياری از آنها پيدا می شود.▼

اولين خريد من هم يك سال روزنامه [[اختر]] بود‎ ‎به بهای ۲۰ ‏تومان و بعد [[صوراسرافیل]] را خريدم و خلاصه طوری شد كه موضوع تز را فراموش‎ ‎كردم و شروع كردم ‏به خريد و مطالعه روزنامه های آن دوره و بالاخره ضمن اينكه تزم را‎ ‎موفقيت گذراندم ،صاحب مجموعه ای ‏ارزشمند از جرايد دوره قاجار شدم."‏▼

دكتر رضوانی پس از اخذ مدرك ديپلم در سال [[۱۳۲۲]] به خدمت وزارت فرهنگ در آمد و مدير دبستان زادگاه ‏خويش شد. وی در خلال سالها تحقيق و تدريس ،چند صباحی نيز به كارهای اجرایی پرداخت ،از جمله مدت ‏سه سال رئيس بازرسی تعليمات متوسطه تهران و معاون بازرسی فرهنگ استان تهران و‎ ‎نيز مسئول برگزاری ‏امتحانات نهایی دبيرستانهای استان مركزی شد . وی همچنين مدت دو‎ ‎سال به اداره دبيرخانه [[دانشگاه ملی ‏ایران]] ( [[دانشگاه شهید بهشتی]] ) پرداخت و مدت سه سال نيز در‎ ‎سمت معاونت آموزشی [[دانشكده ادبیات]] دانشگاه تهران ‏مشغول به كار شد.▼

استاد رضوانی‎ ‎فعاليتهای اجرایی را به اين انگيزه پذيرفت كه معتقد بود هر استاد و يا هر ‏تحقيقی‎ ‎بايد چند صباحی با پذيرفتن مسئوليتهای اجرایی ، با جامعه و رازهای درون آن و بند و‎ ‎بستهای و ‏پيوندها و نيرنگهایی كه در جامعه در جريان است آشنا شود، در آن صورت است كه‎ ‎در تحقيقات علمی و ‏كرسی تدريس ،فكری بارزتر و انديشه های روشنتر و وجودی مفيدتری‏‎ ‎خواهد داشت. او معتقد بود دنيای ‏كتاب با دنيای واقعی كه جامعه در آن در تكاپو است, ‎متفاوت است و محقق بايد با هر دو دنيا عميقا آشنا شود.▼

‏از جمله مسئوليتهای علمی او‎ ‎، مشاورت عالی پژوهشكده اسناد سازمان ملی ايران ، مشاورت موسسه پژوهش ‏و مطالعات‎ ‎فرهنگی ، مديريت گروه تاريخ بنياد دایره المعارف اسلامی ، عضويت در شوراها و هيئت های‎ ‎مختلف از جمله شورای ميراث مكتوب [[كتابخانه ملی ایران]] و هيئت داوران [[جشنواره مطبوعات]] (دوره اول و ‏دوم) بود.‏▼

دكتر رضوانی علاوه بر كار تدريس و سمتهایی كه داشته است, با مطبوعات زمان خود همكار ی می نمود كه ‏از جمله [[وقایع اتفاقیه]] ،ايران ، دانش ، مدرسه دارلفنون تبريز ، روزنامه ملتی ، يغما، راهنمای كتاب ، [[كیهان]] ‏، سالنامه كشور ايران‎ ‎، دانشكده ادبيات ، بررسیهای تاریخی ، تاريخ و فرهنگ ايران ، تحقيقات روزنامه نگاری‎ ‎،جامعه نوين ، تاريخ ، آينده ، خواندنی های تاریخی ، بندر و دريا ، خواندنی های قرن ، كلك‎ ‎، پيام كتابخانه ، گنجينه ‏اسناد، تحصيل، تاريخ معاصر ايران ، [[كیهان فرهنگی]] و تحقيقات‎ ‎اسلامی مي باشد. او همچنين در چندين ‏همايش و كنگره در داخل و خارج از ايران , [[چین]] ، [[تایلند]] ،[[انگلستان]] ، [[پاكستان]] ، [[تركیه]] و... شركت ‏كرد .‏▼