شهرستان دامغان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۳:
|تصویر= D3185 sorkhehشهرستان سرخه در استان سمنان.jpg
|اندازه‌تصویر= 350px
|برچسب‌تصویر=
|استان= سمنان
|مرکز=[[دامغان]]
|نام‌های‌قدیمی=
|سال‌شهرستان‌شدن= ۱۳۲۵
|جمعیت = ۸۶،۹۰۸ ۸۶٬۹۰۸ نفر (۱۳۹۰)
|رشدجمعیت=
|تراکم‌جمعیت=
خط ۲۲:
|وب‌گاه=
|شهرها= [[دامغان]]، [[دیباج]]، [[کلاته رودبار]]، [[امیریه (دامغان)|امیریه]]
|بخش‌ها= [[بخش مرکزی شهرستان دامغان|مرکزی]]، [[بخش امیرآباد|امیرآباد]]
|دهستان‌ها=
}}
 
'''شهرستان دامغان''' از شهرستان‌های [[استان سمنان]] است. مرکز آن شهر [[دامغان]] است و شامل دو بخش مرکزی و امیرآباد است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۸۴٫۶۸۰ نفر بوده‌است .<ref name="آمار">{{یادکرد درگاه ملی آمار|۱۳۸۵}}</ref>.
 
== جغرافیا ==
 
این شهرستان شامل شهرهای دامغان، [[امیریه (سمنان)|امیریه]] و [[دیباج]] وکلاته رودباراست. از شمال با [[استان مازندران]]، جنوب [[استان اصفهان]]، از شرق [[شهرستان شاهرود]] و از سمت غرب با [[شهرستان سمنان]] و [[شهرستان مهدی شهر]] همسایه‌است. محصول [[پسته]] این شهرستان بسیار مشهور است.
 
== تقسیمات کشوری ==
 
[[File:Semnan Damghan County.PNG|thumb|350px|شهرستان دامغان در استان سمنان]]
* [[بخش مرکزی شهرستان دامغان|بخش مرکزی]] شهرستان دامغان
سطر ۴۰ ⟵ ۳۸:
** [[دهستان رودبار]]
شهرها: [[دامغان]] و [[دیباج]] و [[امیریه]] و [[کلاته رودبار]]
* [[بخش امیرآباد]]
 
* [[بخش امیرآباد]]
** [[دهستان قهاب رستاق]]
** [[دهستان قهاب صرصر]]
سطر ۴۷ ⟵ ۴۴:
شهر: [[امیریه (دامغان)|امیریه]]
 
== جاذبه هایجاذبه‌های طبیعی ==
غار شیربند - چشمه علی - [[جنگل سیاه]] خانی - تنگه زندان - منطقه "«جهان نما"»
 
غار شیربند - چشمه علی - [[جنگل سیاه]] خانی - تنگه زندان - منطقه "جهان نما"
 
=== غار شیربند ===
غار شیربند یکی از زیباترین نمونه هاینمونه‌های غارهای ایران است که در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان واقع شده است. برای دسترسی مناسب به این غار ۱۰ کیلومتر جاده قدیم [[آب بخشان]] به گردنه بشم را طی نموده تا به مزرعه خوش آب و هوای شیربند برسید سپس ۵/۱ کیلومتر جاده ایجاده‌ای که در قسمت شرقی مزرعه است به طرف روستای جزن ادامه داده در ادامه جاده فرعی جدیدالاحداث سمت چپ خود را ۵۰۰ متر به طرف شمال می پیماییدمی‌پیمایید. دهانه غار در کمرکش کوهی صخره ایصخره‌ای که از بستر رودخانه ۵۰ متر ارتفاع دارد واقع گردیده است. ساختمان این غار چون در یک رشته فلات آهکی قرار گرفته است دارای سازندگیسازندگی‌های های فوق العادهفوق‌العاده زیبا می باشدمی‌باشد. مسیر اصلی غار به سوی شمال ۳۵۰ متر امتداد دارد اما شعبه هایشعبه‌های فرعی متعددی به صورت تنگه هایتنگه‌های کوچک و مسدود و غیر مسدود از جناح هایجناح‌های چپ و راست قرار دارند. در این غار قندیل و ستون هایستون‌های زیبای آهکی به رنگ و اندازه هایاندازه‌های مختلف از سقف غار آویزان است [[زمین شناسان]] قدمت سنگ و ستون هایستون‌های این کوه و غار را به ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال قبل نسبت می دهندمی‌دهند. در دیواره هایدیواره‌های غار در اثر رسوب [[کربنات کلسیم]] محلول در آب اشکال بسیار سپید و زیبایی همانند گچ بری های کاخبری‌های هاکاخ‌ها و منازل بصورت گل کلمی و اجتماع بلورهای سوزنی شکل، مناظر جالب توجه و زیبایی را بوجود آورده است که از شاهکارهای آفرینش است.
 
غار شیربند یکی از زیباترین نمونه های غارهای ایران است که در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان واقع شده است. برای دسترسی مناسب به این غار ۱۰ کیلومتر جاده قدیم [[آب بخشان]] به گردنه بشم را طی نموده تا به مزرعه خوش آب و هوای شیربند برسید سپس ۵/۱ کیلومتر جاده ای که در قسمت شرقی مزرعه است به طرف روستای جزن ادامه داده در ادامه جاده فرعی جدیدالاحداث سمت چپ خود را ۵۰۰ متر به طرف شمال می پیمایید. دهانه غار در کمرکش کوهی صخره ای که از بستر رودخانه ۵۰ متر ارتفاع دارد واقع گردیده است. ساختمان این غار چون در یک رشته فلات آهکی قرار گرفته است دارای سازندگی های فوق العاده زیبا می باشد. مسیر اصلی غار به سوی شمال ۳۵۰ متر امتداد دارد اما شعبه های فرعی متعددی به صورت تنگه های کوچک و مسدود و غیر مسدود از جناح های چپ و راست قرار دارند. در این غار قندیل و ستون های زیبای آهکی به رنگ و اندازه های مختلف از سقف غار آویزان است [[زمین شناسان]] قدمت سنگ و ستون های این کوه و غار را به ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال قبل نسبت می دهند. در دیواره های غار در اثر رسوب [[کربنات کلسیم]] محلول در آب اشکال بسیار سپید و زیبایی همانند گچ بری های کاخ ها و منازل بصورت گل کلمی و اجتماع بلورهای سوزنی شکل، مناظر جالب توجه و زیبایی را بوجود آورده است که از شاهکارهای آفرینش است.
 
=== چشمه علی ===
چشمه علی که نام اصلی آن بنا به نوشته مورخین علی بولاغ است در شمال غربی دامغان و در مسیر راه دامغان ـ کیاسر ـ ساری و به فاصله ۳۲ کیلومتری از دامغان قرار گرفته است. در اطراف آن باغات و کوه هایکوه‌های زیبا و سرسبزی وجود دارد که از آب چشمه علی آبیاری می شودمی‌شود. این چشمه از لحاظ تقسیمات جغرافیایی در حوزه دهستان رودبار قرار دارد و دارای دو دریاچه می باشدمی‌باشد که اولی در شمال و دیگری در جنوب عمارت [[فتحعلی شاه]] قرار دارد. دریاچه شمالی بر تپه خاکی هموار با سنگ و شن متصل است که قسمت اعظم آب چشمه از این قسمت خارج می شودمی‌شود.
 
میزان آب دهی:
چشمه علی که نام اصلی آن بنا به نوشته مورخین علی بولاغ است در شمال غربی دامغان و در مسیر راه دامغان ـ کیاسر ـ ساری و به فاصله ۳۲ کیلومتری از دامغان قرار گرفته است. در اطراف آن باغات و کوه های زیبا و سرسبزی وجود دارد که از آب چشمه علی آبیاری می شود. این چشمه از لحاظ تقسیمات جغرافیایی در حوزه دهستان رودبار قرار دارد و دارای دو دریاچه می باشد که اولی در شمال و دیگری در جنوب عمارت [[فتحعلی شاه]] قرار دارد. دریاچه شمالی بر تپه خاکی هموار با سنگ و شن متصل است که قسمت اعظم آب چشمه از این قسمت خارج می شود.
 
این رودخانه همانند رودخانه هایرودخانه‌های دیگر دامغان فصلی بوده و از شاخه هایشاخه‌های دامغان رود و آستانه تشکیل می شودمی‌شود و به عبارتی دیگر از دره هایدره‌های جنوبی شاهکوه گرگان سرچشمه گرفته و به [[دشت کویر]] منتهی می گرددمی‌گردد و مشتمل بر ۵۰ چشمه است که سالانه جمعاً ۳۰ میلیون [[متر مکعب]] آب را به دشت دامغان جاری می سازندمی‌سازند.
میزان آب دهی:
این رودخانه همانند رودخانه های دیگر دامغان فصلی بوده و از شاخه های دامغان رود و آستانه تشکیل می شود و به عبارتی دیگر از دره های جنوبی شاهکوه گرگان سرچشمه گرفته و به [[دشت کویر]] منتهی می گردد و مشتمل بر ۵۰ چشمه است که سالانه جمعاً ۳۰ میلیون [[متر مکعب]] آب را به دشت دامغان جاری می سازند.
 
انگیزه ساخت بنای چشمه علی:
 
در قسمت جنوبی مجموعه چشمه علی ساختمانی قرار دارد که تعمارت [[آغا محمد خان]] در قسمت جنوبی دریاچه چشمه علیوسط [[آغامحمد خان قاجار]] ساخته شده است. درسمت شمالی و در داخل دریاچه به فاصله قریب پانصد متر از تپه هایتپه‌های آبده، ساختمانی است دو طبقه و دارای ایوان محصور در آب که توسط [[فتحعلی شاه قاجار]] ساخته شده است. طبقه فوقانی و تحتانی از دو طرف باز است و هر کس در آن بنشیند دو طرف دریاچه را می تواندمی‌تواند مشاهده نماید. در تاریخ آمده است چون فتحعلی شاه قاجار در مولود خانه دامغان دیده به جهان گشود پس از رسیدن به سلطنت، علاقه زیادی به محل تولد خود پیدا کرد و چند دفعه به دامغان سفر نمود. وی در سفری که برای جلوگیری از پیشرفت [[نادر میرزا]] پسر شاهرخ نادری در مشهد، به طرف خراسان می رفتمی‌رفت در چشمه علی توقف نموده و دستور ساخت عمارتی را بدون فوت وقت داد. در مراجعت با مشاهده عمارت چشمه علی، شعف و شادمانی وی را فرا می گیردمی‌گیرد و شعرای وقت نیز فرصت را غنیمت شمرده و اشعار بسیار زیبایی را می سرایندمی‌سرایند و حکاکان آنها را بر سنگ حک کرده و در عمارت نصب می کنندمی‌کنند.
 
ساخت مسجد:
 
پس از ساخت عمارت فوق، شاه اعلام کرد: «این عمارت کعبه ثانی نیاز دارد» و دستور داد مسجدی در کنار چشمه بسازند. پس در آن مسجدی در جوار عمارت، با طاق رومی ساخته شد که تا چندین سال قبل آثاری از آن مشاهده می شدمی‌شد. فتحعلی شاه در آن زمان دستور داد وقف نامه اینامه‌ای را برای چشمه علی بر دو سنگ حک و در مسجد نصب نمایند ولی به دلیل عدم کارایی و مخروبه شدن مسجد، آثار باقی‌مانده تخریب و مجدداً در همان محل مسجدی زیبا احداث گردید.
 
=== جنگل سیاه خانی ===
جنگل سیاه خانی در شمال شهرستان دامغان و در کنار جاده دامغان ـ دیباج ـ گلوگاه ـ بهشهر قرار گرفته است. جاده گلوگاه یکی از نزدیکترین راه هایراه‌های ارتباطی بین دامنه هایدامنه‌های جنوبی و شمالی البرز می باشدمی‌باشد که بخشی از آن در محدوده شهرستان دامغان قرار گرفته است.
 
جنگل سیاه خانی در شمال شهرستان دامغان و در کنار جاده دامغان ـ دیباج ـ گلوگاه ـ بهشهر قرار گرفته است. جاده گلوگاه یکی از نزدیکترین راه های ارتباطی بین دامنه های جنوبی و شمالی البرز می باشد که بخشی از آن در محدوده شهرستان دامغان قرار گرفته است.
 
=== تنگه زندان ===
تنگه زندان از جمله جاذبه هایجاذبه‌های بی دلیل و نمونه کوهستان شهرستان دامغان است که در طی سال گردشگران و طبیعت دوستان فراوانی را به سوی دیدنی هایدیدنی‌های بی شمار خود جذب می کندمی‌کند. این تنگه در ۱۷ کیلومتری شرق شهر دیباج واقع شده است و دسترسی به آن آسان است جهت اصلی این تنگه رویاییرؤیایی و خیال انگیزخیال‌انگیز جنوبی و شمالی می باشدمی‌باشد و در دامنه هایدامنه‌های جنوبی کوه سترگ کهکشان واقع شده است. تنگه دارای دیوارهای صخره ایصخره‌ای و سنگی مرتفعی است که بسیار جذاب و سحر انگیز است. آب بسیار خنک و گوارائی در مسیر تنگه جریان دارد وجود این آب و فراز و نشیب تنگه زمینه ایجاد آبشارک هاآبشارک‌ها و آبشار زیبایی را فراهم آورده است که بر جذابیت هایجذابیت‌های بی شمار تنگه افزوده است. در بهار و تابستان مسیر تنگه و بیرون آن همه جا مشحون از علفزارهای سرسبز و گیاهان معطر و رنگارنگ کوهستانی است که بی تردید از دیدن آن همه تنوع و بوهای شامه نواز خیره و مسحور می شویدمی‌شوید.
 
=== منطقه "«جهان نما"» ===
تنگه زندان از جمله جاذبه های بی دلیل و نمونه کوهستان شهرستان دامغان است که در طی سال گردشگران و طبیعت دوستان فراوانی را به سوی دیدنی های بی شمار خود جذب می کند. این تنگه در ۱۷ کیلومتری شرق شهر دیباج واقع شده است و دسترسی به آن آسان است جهت اصلی این تنگه رویایی و خیال انگیز جنوبی و شمالی می باشد و در دامنه های جنوبی کوه سترگ کهکشان واقع شده است. تنگه دارای دیوارهای صخره ای و سنگی مرتفعی است که بسیار جذاب و سحر انگیز است. آب بسیار خنک و گوارائی در مسیر تنگه جریان دارد وجود این آب و فراز و نشیب تنگه زمینه ایجاد آبشارک ها و آبشار زیبایی را فراهم آورده است که بر جذابیت های بی شمار تنگه افزوده است. در بهار و تابستان مسیر تنگه و بیرون آن همه جا مشحون از علفزارهای سرسبز و گیاهان معطر و رنگارنگ کوهستانی است که بی تردید از دیدن آن همه تنوع و بوهای شامه نواز خیره و مسحور می شوید.
 
=== منطقه "جهان نما" ===
 
منطقه حفاظت شده جهان‌نما که از نام یک دهکده ییلاقی در دامنه آن اقتباس شده است، در سال هزار و سیصدو پنجاه و دو براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با وسعتی معادل سی هزار و ششصد و پنجاه هکتار به عنوان [[منطقه حفاظت شده]] اعلام گردید.
 
این منطقه در ارتفاعات نوار شمالی دامغان به سمت [[استان گلستان]] و در حد فاصل منطقه چهارده به سمت سرخ گریوه در مسیر توسکا چشمه در جاده دامغان گلوگاه قرار گرفته است. پست‌ترین نقطه آن ششصد متر و بلندترین نقطه آن هزارو شصت و هشت متر از سطح دریا ارتفاع دارد از قدیم الایام محل تفریح و گردش و یکی از شکارگاه هایشکارگاه‌های منطقه بوده است فاصله این منطقه از دامغان در حدود ۱۰۰ کیلومتر است. پوشش گیاهی منطقه به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب بسیار متنوع است، ولی متأسفانه در اثر دخل و تصرفات انسانی و چرای مفرط و بی‌رویه دام‌ها و احداث جاده‌ها و امثالهم دچار تغییرات و مشکلات شده است. به طور کلی جامعه غالب گیاهی منطقه عبارتند از:
 
درختان پهن برگ همراه با علفزارها و بوته‌زار و گونه‌های ارس و درختچه‌های پهن برگ شامل راش، آزاد، زرشک، ممرز، سرخدار، کلاه میرحسن، بلندبازو، نمدار، گل‌گاوزبان، کچف، ارس و درمنه. از زیستگاه‌های عمده منطقه، ترکت را می‌توان نام برد که بخشی از منطقه امن جهان‌نما را تشکیل می‌دهد و زیستگاه عمده مرال شوکا، پلنگ، خرس، خوک وحشی و گرگ است.
 
یکی دیگر از زیستگاه‌ها چلستان است که در محدوده آن مرال، خرس، گرگ، پلنگ و قوچ و میش و کل و بز یافت می‌شود. البته گاو موزیکش و زیستگاه‌های اطراف آن منطقه مناسبی برای مرال، شوکا، خرس، پلنگ و دیگر گونه‌های جنگل‌زی است که در جنوب آن قوچ و میش زیست میکندمی‌کند. زیستگاه‌های قلقله، آق‌رضا، چکل گدا، لندهکوه، تالو، خوش‌دستی، لندو و مغزی از زیستگاه‌های کل و بز و قوچ و میش است و در بعضی از قسمتهای آن مرال نیز زیست میکندمی‌کند.
 
زیستگاه‌های شربت، کولیجال، سوته و گرمه توهم محل زندگی خرس، شوکا، مرال و پلنگ است و در قسمتهای صخره‌ای آن کل و بز زیست میکنندمی‌کنند. منطقه حفاظت شده جهان‌نما به علت کوهستانی بودن منطقه و پوشش بوته‌زاری و علفزاری در کنار درختزارهای تنک، گونه‌های بسیار باارزشی از پرندگان را در خود جای داده است که در بین آنها کبک دری، عقاب طلایی و هما نیز دیده می‌شود.
 
در جهان‌نما گونه‌های مختلفی از پرندگان مانند شکاری‌ها، لاشخورها، طرقه‌ها، جغدها، کبوترها، زنبورخورها، سسکها، سعوها، عقاب‌ها، کلاغ‌های زرد پره‌ها و غیره را می‌توان مشاهده کرد.
 
چشمه‌سارهای زیادی در داخل منطقه حفاظت شده و محیط‌های اطراف آن وجود دارد که سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های بزرگ و کوچکی است که به عنوان ذخایر منابع آبی محسوب می‌شود که به خارج از منطقه جریان می‌یابند. در ذیل به تعدادی از رودخانه و چشمه‌های مهم منطقه حفاظت شده جهان‌نما اشاره می‌شود: رودخانه‌های، ترکت، مغزی، چهارباغ. چشمه‌های زیارت، مغزی، مارسنگ، اسبومرگاه، شاه‌پسند،ترکت،شاه‌پسند، ترکت، حاجی‌آباد، گچیان، مراد چشمه، قل‌قله، وارا، خوش‌دستی، کلی چال، قورمه‌تو، پاییزین، قلعه سرک.
 
== منابع ==