گوشتی‌بالگان: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز از «به انگلیسی» ابهام‌زدایی کن
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۱۷:
* [[چهاراندام‌ریختان]]
}}
'''گوشتی‌بالگان''' (به [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]: Sarcopterygii) نام یک [[کلاد]] از [[ماهی|ماهی‌های]]های بدون استخوان است. گوشتی‌بالگان را معمولاً با '''لبه‌بالگان''' <sup>Crossopterygii </sup> مترادف می‌دانند. در منابع فارسی لبه‌بالگان را گاه مچ‌بالگان هم نوشته‌اند که برابری توصیفی است و با نام‌های علمی لاتین این کلاد هم‌خوانی ندارد.
 
== خصوصیات ==
خط ۲۵:
 
== تکامل ==
[[Fileپرونده:Latimeria chalumnae01.jpg|thumbبندانگشتی|leftچپ|225px|تهی‌خار غرب اقیانوس هند.]]
گوشتی‌بالگان و خانوادشان بیشتر متعلق به گروه ماهی‌های استخوانی هستند تا غضروف‌داران آنها در نوع باله‌هایشان، محیط زندگی و دستگاه تنفسی با متفاوت هستند. اولین نوع این این ماهی‌ها شبیه [[خارپایگان]] <sup>Acanthodii</sup> اولیه بودند (۴۱۸ میلیون سال قبل) در اوایل دوران [[دوونین]](۴۱۶-۳۸۵ میلیون سال قبل) درحالی که [[پلمه‌پوست‌ها|پَلمه‌پوست‌ها]] <sup>Placodermi</sup> حاکم دریاها بودند این ماهی‌ها به طرف آبهای آزاد کوچ کردند.
 
در اوایل دوران [[دوونین]] (۴۱۶ -۳۹۷ میلیون سال پیش) آنها به دو شاخه اصلی تقسیم شدند [[تهی‌خار|تهی‌خاران]]ان <sup>Coelacanth</sup> و [[آویزبالگان]] <sup>Rhipidistia</sup>. نمونه اول هرگز اقیانوس‌ها را ترک نکردند و در دوران [[دوونین]] و [[کربونیفر]] (۲۹۹ - ۳۸۵ میلیون سال پیش) به بیشترین مقدار خود رسیدند این نمونه هنوز در اقیانوس‌ها یافت می‌شود.
 
آویزبالگان دریاها را ترک کردند و به طرف آب‌های آزاد کوچ کردند. این نمونه به دو گروه اصلی ماهی‌های شش‌دار و چهاراندامان تقسیم شدند. ماهی‌های شش‌دار اولین گونه‌ای بودند که اعضای بدن خود را ارتقا دادند تا توانستند خارج ار آب زندگی کنند(۳۹۷ - ۳۸۵ میلیون سال قبل). این نوع ماهی‌ها در زمانی که آب تمام شود به بیرون از آب می‌آیند و تنفس می‌کنند. این گونه در دوران [[تریاسیک]] به بیشترین مقدار خود رسیدند. در حال حاضر تعداد کمی از آنها باقی مانده‌اند.
خط ۳۹:
{| class="wikitable"
|-
! [[پرتوتاران]] {{سخ}}{{grey|Actinistia}}
| [[Fileپرونده:Latimeria Paris.jpg|140px]]<center>[[تهی‌خار غرب اقیانوس هند]]</center>
| valign=top | پَرتوتاران [[زیررده|زیررده‌ای]]ای از ماهیان گوشتی‌باله است که بیشتر در سنگواره‌ها یافت شده‌اند. این زیررده شامل [[تهی‌خار|تهی‌خاران]]ان <sup>coelacanths</sup> می‌شود که دو گونه زنده دارد: یکی تهی‌خار غرب اقیانوس هند و دیگری و تهی‌خار اندونزی. تهی‌خارها از نظر شجره تکاملی بیشتر به [[شش‌ماهی|شش‌ماهی‌ها]]،ها، خزندگان، و پستانداران نزدیک‌اند تا به ماهیان عادی [[پرتوباله]].
|-
! [[شش‌ماهی|دوتَنَفُسیان]]{{سخ}}{{grey|Dipnoi }}
| [[Fileپرونده:Barramunda.jpg|140px]]<center>[[شش‌ماهی کوئینزلند]]</center>
| دوتنفسیان یا همان [[شش‌ماهی|شُش‌ماهی‌ها]] زیررده‌ای از ماهیان آب شیرین هستند. شش‌ماهی‌ها به این معروفند که در بین ماهیان استخوانی ویژگی‌های ابتدایی و باستانی را حفظ کرده‌اند. از جمله این مشخصه‌های باستانی قابلیت تنفس هوا، و دارا بودن باله‌های لخته‌ای است که استخوان‌بندی درونی رشدیافته‌ای دارند. امروزه شش‌ماهی‌ها تنها در [[آفریقا]]، [[آمریکای جنوبی]] و [[استرالیا]] زندگی می‌کنند. هرچند از حالت [[جدابومی]] <sup>vicariance</sup> شش ماهی‌ها این‌طور برمی‌آید که پراکنش باستانی آن‌ها محدود به [[ابرقاره]] [[گوندوآنا]] در دوران [[میانه‌زیستی]] بوده اما آثار سنگواره‌ای نشان می‌دهند که شش‌ماهی‌های پیشرفته‌تر پراکندگی گسترده‌ای در آب‌های شیرین داشتند و پراکنش امروزی شش‌ماهی‌های زنده نشانگر انقراض بسیاری از خطوط تباری آن‌ها پس از جدایی [[پانجه‌آ]]، [[گوندوآنا]] و [[لوراسیا]] است.
 
|-
! [[چهاراندام‌ریختان]]{{سخ}}{{grey|Tetrapodomorpha}}
| [[Fileپرونده:Tiktaalik BW.jpg|140px]]<center> ''[[تیکتالیک]]'' از چهاراندام‌ریختان پیشرفته</center>
| چهاراندام‌ریختان و بستگان منقرض‌شده آن‌ها [[کلاد|کلادی]]ی از [[مهره‌داران]] است که [[چهاراندامان]] و نزدیک‌ترین وابستگان گوشتی‌باله آن‌ها را دربر می‌گیرد. گونه‌های پیشرفته‌تر چهاراندام‌ریخت که بین ماهی و [[مازدندانان]] <sup>labyrinthodonts</sup> اولیه قرار می‌گیرند، برای نمونه [[تیکتالیک]]، را کاشفان اولیه فسیل‌ها، «ماهی‌های چهارپایی» <sup>fishapods</sup> نام داده‌بودند زیرا کالبد آن‌ها حالتی نیم‌ماهی و نیم‌چهاراندامی دارد. چهاراندام‌ریختان شامل چند گروه از ماهیان گوشتی‌باله مرتبط به هم می‌شود که [[استخوان پولکیان|استخوان‌پولک‌ریختان]] <sup>osteolepiforms</sup> نام دارند. از مشخصات ویژه چهاراندام‌ریختان تحول در باله‌های آن‌هاست به‌ویژه این‌که [[استخوان بازو]]یشان انتهایی محدب دارد که با کاسه کتفی مفصل می‌شود.
|}
 
خط ۵۹:
 
== جستارهای وابسته ==
* [[تیکتالیک]]
* [[ایکتیوستگا]]
 
== پیوند به بیرون ==
خط ۷۱:
[[رده:ماهیان استخوانی]]
[[رده:ماهی‌ها]]
[[رده:نخستین پیدایش‌های موجود سیلورین]]