سم‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''توکسیکولوژی''' یا '''سم‌شناسی''' (به انگلیسی: Toxicology) شاخه‌ای از علوم [[شیمی]]، [[زیست‌شناسی]]، [[پزشکی]] و [[بهداشت]] است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام= |کتاب=قطب سم شناسی و شیمی مواد خوراکی | ناشر= دانشگاه علوم پزشکی تهران|سال=1386}}</ref> که به بررسی [[مواد شیمیایی]] مضر، سموم، [[دارو|داروها]]، [[مواد مخدر]] و اثرات زیان آور آن‌ها بر [[موجودات زنده]] می‌پردازد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام= |کتاب=قطب سم شناسی و شیمی مواد خوراکی | ناشر= دانشگاه علوم پزشکی تهران|سال=1386}}</ref> در عین حال سم‌شناسی را علم شناخت سموم و نحوه مبارزه با آن‌ها نیز تعریف کرده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=حجازی|نام=آریا|کتاب=روش‌های آزمایشگاه سم‌شناسی قانونی| ناشر= مرکز تحقیقات پزشکی قانونی|سال=1392}}</ref> سمومی که از مسیرهای مختلف وارد بدن موجود زنده می‌شود می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد زیستی ارگان یا بافت هدف در موجود زنده شود؛ که این تغییرات در علم سم شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در سم شناسی [[علوم]] [[بیوشیمی]] و [[فارماکولوژی]] کاربرد فراوان دارد.

[[اورفیلا]] که اصلیتی اسپانیایی داشت و در [[دانشگاه پاریس]] کار می‌کرد به عنوان پدر علم سم شناسی مدرن شناخته می‌شود. او به طور مشخص سم شناسی را توصیف و از سایر علوم مجزا کرد. وی در سال ۱۸۱۵ اولین کتاب خود در مورد سم‌شناسی را منتشر کرد.<ref> Toxicology The Basic Science of Poisons، ص ۳</ref>

امروزه علم سم شناسی به عنوان یک علم مجزا از سایر علوم به بررسی اثرات مواد سمی بر روی انسان و سایر موجوادت می‌پردازد.<ref name="JZ">سم‌شناسی صنعتی، علیرضا حاجی قاسمخان، تهران: نشر برای فردا ۱۳۸۵، بخش مقدمه و تعاریف، صفحهٔ ۱۰</ref>

به طور کلی؛ سم‌شناسی به شاخه‌های زیر تقسیم می‌شود:<ref name="JZ">سم‌شناسی صنعتی، علیرضا حاجی قاسمخان، تهران: نشر برای فردا ۱۳۸۵، بخش مقدمه و تعاریف، صفحهٔ ۱۰</ref>

متخصصین سم‌شناسی با انجام آزمایشهای گوناگون سعی در تعیین اثرات مواد سمی بر روی انسان و سایر موجودات زنده دارند. آزمایشهای تحقیقاتی سلولی٫ ملکولی و بیوشیمی سم‌شناسی به منظور بررسی مکانیسم اثرات مواد سمی و همچنین اثرات حاصل از آن‌ها بر روی سیستم عصبی٫ سیستم ایمنی و... صورت می‌گیرد. آزمایشها در این زمینه اکثراً بر روی موجودات آزمایشگاهی صورت می‌گیرد.<ref> Toxicology The Basic Science of Poisons، ص ۳</ref> به این منظور متخصصین مقدار مشخصی از یک مادهٔ سمی را از طریق خوراکی٫ استنشاق و یا پوستی وارد بدن موجود زنده می‌کنند و سپس به بررسی اثرات زیان آور ناشی از آن بر روی بدن موجود زنده می‌پردازند و از این طریق سعی در تعمیم اثرات این مواد بر انسان دارند. البته این مورد یکی از موارد دستیابی به اطلاعات سم شناسی است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام= |کتاب=سم سناسی صنعتی دکتر ثنایی، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران | ناشر= |سال=}}</ref>

مسمومیت یک مشکل مهم بهداشت عمومی در جهان است. با توجه به اطلاعات [[WHO]]، تخمین زده شده است که در سال ۲۰۰۴ تعداد ۳۴۶٫۰۰۰ نفر در سراسر جهان از مسمومیت عمدی جان خود را از دست داده‌اند. از این مرگ‌ها، ۹۱٪ در کشورهای با درآمد کم ومتوسط ​​رخرخ داده است. در همان سال، مسمومیت ناخواسته باعث از دست دادن بیش از ۷٫۴ میلیون سال از سالهای زندگی سالم ([[بار بیماری]] یا [[DALYs]]) شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان= http://www.who.int/ipcs/poisons/en/| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>