کشتار ارمنی-تاتار ۱۹۰۵–۱۹۰۷: تفاوت میان نسخه‌ها

در نظام اداری و حکومتی که پس از چیرگی روس‌ها بر قفقاز اعمال شد، تنها اصلی که هیچ‌گاه مورد ملاحظه و توجه قرار نداشت، تقسیم منطقه به نوعی از حوزه‌های اداری بود که با ترکیب قومی و فرهنگی منطقه همخوانی داشته باشد. بلکه برعکس، مقامات روس از هر گونه تدبیری که به تنش‌های قومی در میان اتباع امپراتوری دامن می‌زد خرسند بوده و در بسیاری مواقع از این موضوع به نفع تداوم حاکمیت خویش استفاده کردند. تغییر و تحولات اداری مناطق ارمنی نشین قفقاز در این دوره نمونه روشنی است از خط مش مذکور.<ref>[[کاوه بیات]]، بحران قراباغ،انتشارات پروین، ۱۳۷۲، صفحهٔ: ۱۵</ref> روس‌ها ضمن تعطیلی مدارس و موسسات فرهنگی ارمنیان و توقیف اموال کلیسای ارمنستان و گرجستان، سعی کرد با اعطای یک رشته مزایای اداری برای مسلمان‌ها، اقوام و ملل قفقاز را بر ضد یکدیگر تحریک کند. زمینه سیاسی و اجتماعی نیز مساعد بود. بدین ترتیب نهضت اجتماعی گسترده‌ای که در سراسر روسیه به صورت انقلاب ۱۹۰۵ میلادی بروز کرد، در قفقاز سریعاً به یک جنگ و جدل داخلی ارمنی‌ها و مسلمان‌ها تبدیل شد که نهضت را به شکست و نابودی کشاند.<ref>کاوه بیات، بحران قراباغ،انتشارات پروین، ۱۳۷۲، صفحةصفحه: ۱۷</ref>

آنگاه [[ارمنی‌های جمهوری آذربایجان|ارمنی‌های باکو]] به ناچار سرنوشت خود را، خود به دست گرفتند. در ۲۱ فوریه جوانان ارمنی مسلح به طپانچه و [[تفنگ]] که به شتاب گردآورده بودند به کوچه‌ها و خیابانهایی که دسته‌های مسلح تاتار در آن بودند سرازیر شدند. نظامیان روسی فقط ناظر صحنه بودند، در پایان روز، تاتارها از همه کوچه‌های اطراف کلیسای ارمنیان و اطراف ایستگاه راه آهن رانده شده بودند. صبح روز بعد، ارمنیان به سمت محلات دیگر شهر پیش رفتند و برسر راه خود دسته‌های تاتار را پراکنده کردند. انتقامجوییانتقام‌جویی خونین بود و هر دم بر نعش تاتارها در کوچه‌ها افزوده می‌شد. در آن دم بود که سران تاتارها به نزد حاکم شهر شتافتند و به التماس از او خواستند که به مبارزه پایان دهد.<ref name="Svante E. Cornell. Small nations and great powers.">[https://is.muni.cz/el/1423/podzim2012/MVZ208/um/35586974/Small_Nations_and_Great_Powers__A_Study_of_Ethnopolitical_Conflict_in_the_Caucasus__.pdf Small nations and great powers.], p. 55</ref>

فدراسیون انقلابی ارمنی عمل دفاعی و انتقامجوییانتقام‌جویی خود را با کشتن «ناکشیدزه» حاکم باکو، که معلوم شد یکی از عوامل اجرای سیاست شوم [[سن پترزبورگ]] است تکمیل نمود. در تفلیس که پایتخت قفقاز جنوبی بود دفاع ارمنی‌ها به رهبری [[آرمن گارو|آرمن گارو پاسدرماجیان]] به پیروزی کامل انجامید. در ظرف مدت هفت روز نبرد، پانصد فدایی ارمنی، ۱۵۰۰ تاتار مسلح را به عقب‌نشینی واداشتند و تلفات سنگینی بر آنان وارد آوردند.<ref>آرمن گارو پاسدرماجیان، قفقاز در ۱۹۰۵، مجله ماهانه هایره نیک، چاپ ۱۹۲۳ و آ. گلخندانیان، اغتشاشات ارمنی-تاتار در باکو، چاپ ۱۹۲۳</ref>