دیوان بین‌المللی دادگستری: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات:زیباسازی+حذف شابک اشتباه (۱۰.۵) |
|||
خط ۴:
| image = UN International Court of Justice logo.png
| imagesize = 160px
| caption =
| established = ۱۹۴۵
| country = [[دادگاه بین‌المللی|جهانی]]
| location = [[لاهه]]
| coordinates = {{Coord|۵۲|۰۵|۱۱٫۷۶|N|۴|۱۷|۴۳٫۸۰|E|region:NL-ZH_type:landmark_source:dewiki|display=inline,title}}
| type = <!-- partisan election/non-partisan election/legislative
| authority = [[منشور ملل متحد]]{{سخ}}[[اساسنامه آی‌سی‌جی]]
| appeals = <!-- appeals of from this court go where -->
خط ۱۸:
| chiefjudgetitle = رئیس
| chiefjudgename = پیتر تومکا
| termstart =
| termend =
| termend2 =
}}
'''دیوان بین‌المللی دادگستری''' معروف به '''دادگاه جهانی''' رکن قضائی اصلی [[سازمان ملل متحد]] است که مقر آن در کاخ صلح شهر [[لاهه]] در کشور [[هلند]] واقع شده‌است. رسیدگی به اختلافات قانونی میان کشورها که به این دادگاه ارجاع می‌شوند و همچنین ارائه نظر مشورتی در پاسخ به سوالات حقوقی سازمان‌های بین‌المللی، آژانس‌های تخصصی سازمان ملل و [[مجمع عمومی ملل متحد]] از وظایف اصلی این دیوان است.
خط ۲۷:
== تاریخچه ==
تاکنون دو [[دستگاه قضایی]]، عهده‌دار حل اختلافات بین‌المللی شده‌اند؛ اولی، [[دیوان دائمی دادگستری بین‌المللی]] بود که در ۱۹۲۰ میلادی توسط [[جامعه ملل]] ایجاد و در ۱۸ آوریل ۱۹۴۶ با انحلال جامعه ملل این دیوان هم منحل شد. این دیوان هم جلسات خود را در کاخ صلح لاهه برگزار می‌کرد. دیوان بین‌المللی دادگستری بلافاصله پس از انحلال دیوان دائمی جایگزین آن شد و هم‌اکنون نیز به فعالیت خود در شهر [[لاهه]] ادامه می‌دهد. اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری همان اساسنامه دیوان دائمی است و حتی [[آئین دادرسی]] دیوان دائمی هم بدون هیچگونه تغییر اساسی اقتباس شد. در سال‌های قواعد جدید آئین دادرسی توسط دیوان بین‌المللی دادگستری اتخاذ شده اما اساسنامه دیوان تغییر نکرده است.<ref>ربکا والاس. صص
اولین جلسه دیوان بین‌المللی دادگستری در آوریل ۱۹۴۶ در [[لاهه]] تشکیل شد و نخستین پرونده‌ای که در این دیوان رسیدگی شد، مربوط به [[تنگه کورفو]] (میان آلبانی و انگلیس) بود که در ماه می۱۹۴۷ مطرح شد.<ref name="law">محمدرضا ضیائی بیگدلی، ''حقوق بین‌الملل عمومی''، ص. ۵۲۰</ref>
خط ۳۷:
==== صلاحیت شخصی ====
دیوان صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را داراست:
* کشورها: فقط کشورها صلاحیت مراجعه به دیوان را دارند (بند ۱ ماده ۳۴ اساسنامه)
:۱. [[کشورهای عضو سازمان ملل متحد]] به خودی خود قبول کنندگان اساسنامهٔ دیوان بین‌الملل دادگستری هستند (بند ۱ مادهٔ ۹۳ منشور).
:۲. کشورهای دیگر که عضو [[سازمان ملل متحد]] نیستند، یا نمی‌توانند عضو این سازمان باشند با قبول شرایط [[شورای امنیت]] که در قطعنامهٔ مورخ ۱۵ اکتبر ۱۹۴۶ شورای امنیت آمده‌است، حق مراجعه به دیوان را دارند.
:۳. هر کشوری که عضو سازمان ملل متحد نیست می‌تواند با قبول شرایطی که در هر مورد بر حسب توصیهٔ شورای امنیت توسط مجمع عمومی معین می‌گردد اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری را قبول نماید.
* افراد: علی‌رغم وجود بند ۱ مادهٔ ۳۴ افراد می‌توانند با توسل به اصل [[حمایت دیپلماتیک]] از کشور متبوع خود، تقاضای رسیدگی در دیوان نمایند.
* سازمان‌های بین‌المللی: سازمان‌های بین‌المللی به هیچ وجه نمی‌توانند در جهت حل اختلاف خود به دیوان تقاضای رسیدگی دهند اما بند ۲ و ۳ مادهٔ ۳۴ اساسنامه شرایط و نحوهٔ همکاری بین دیوان و سازمان‌های بین‌المللی را مشخص نموده.<ref name="law" />{{سخ}}
بند ۲ مادهٔ ۳۴ اساسنامهٔ دیوان بین‌المللی دادگستری:
{{گفتاورد بزرگ}}
خط ۴۹:
بند ۳ مادهٔ ۳۴ اساسنامهٔ دیوان:
{{گفتاورد بزرگ}}
هرگاه در ضمن دعوایی که به دیوان رجوع گردیده تفسیر سند یک مؤسسهٔ بین‌المللی عمومی و یا تفسیر قرارداد بین‌المللی که به موجب آن سند قبول شده‌است مطرح و مباحثه گردد دفتر دیوان باید صورت‌جلسات کتبی محاکمه را به اطلاع آن مؤسسه برساند.<ref>حجت دولتشاه، ''منشور سازمان ملل متحد''، ص.
{{پایان گفتاورد بزرگ}}
خط ۵۷:
بر پایه این اصل، صلاحیت دیوان در رسیدگی به هر دعوی مبتنی بر رضایت کشورهای طرف آن دعوی است و اولین کاری که دیوان باید در هر دعوی به آن رسیدگی کند، احراز این رضایت است.
بنابراین کشورها این حق را دارند که صلاحیت دیوان را به طور کلی یا در اختلافات معینی
از آنجا که دو مورد فوق، عملاً حوزهٔ عملکرد دیوان را محدود می‌کند، در بند ۲ ماده ۳۶ اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، شرط اختیاری قضاوت اجباری نیز پیش‌بینی شده‌است. براساس این شرط، کشورها می‌توانند صلاحیت دیوان را نسبت به مسایل حقوقی در رابطه با هر کشور دیگری که چنین تعهدی را بپذیرد، بشناسند.
به بیان دیگر کشورها می‌توانند با اختیار خود، به دیوان صلاحیت قضاوت اجباری بدهند و نیز این صلاحیت را مشروط به معامله متقابل با چند کشور یا همه کشورها کنند. همچنین کشورها می‌توانند، شرط اختیاری قضات اجباری را به زمان محدودی منحصر کنند.<ref name="law" />
=== قضات دیوان ===
خط ۶۷:
قضات دیوان باید نماینده نظام‌های مهم حقوقی، مهم‌ترین اسلوب‌های قضایی جهان و تمدن‌های بزرگ بشری باشند، نه نماینده دولت‌های خویش (ماده ۹ اساسنامه) بنابراین دولت‌ها حقی در انتخاب قضات ندارند و این افراد تابع دستورات دول خویش نیستند. بر اساس اساسنامه دیوان ترکیب قضات باید منعکس‌کننده شکل‌های اصلی تمدن بشری و نظام‌های حقوقی اصلی دنیا باشد. این به آن معنی است که قضاتی از سیستم‌های حقوقی [[کامن لا]]، [[حقوق مدون]] و حقوق سوسیالیستی (امروزه حقوق پست-کمونیستی) در ترکیب قضات دیوان قرار دارند. هرچند قانونی در این زمینه وجود ندارد اما توزیع متناسب ژئوپولیتیکی قضات همواره رعایت شده است.
چهار کشور شوروی (و روسیه)، ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا از زمان
انتخاب قضات دیوان در یک پروسه دو مرحله‌ای صورت می‌گیرد:
:۱. در مرحله نخست، گروه‌های ملی که در دیوان دایمی داوری عضویت دارند، پس از مشورت با مراجع ملی، مانند دادگستری، دانشکده‌های حقوق، کانون‌های وکلا و... ، ۴ نفر را به عنوان کاندیدا به [[دبیرکل]] سازمان ملل متحد معرفی می‌کنند که از این چهار نفر، نباید بیش از ۲ نفر آنها تابعیت مشابه داشته باشند. [[دبیرکل سازمان ملل]]، فهرست این کاندیداها را به مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت [[سازمان ملل متحد]] تقدیم می‌کند.
:۲. در این مرحله، کاندیداها پس از کسب اکثریت مطلق آرای مجمع عمومی و شورای امنیت، به عضویت دیوان درمی‌آیند، اعضای دایم [[شورای امنیت]] در این خصوص نمی‌توانند از [[حق وتو]] استفاده کنند (بند ۲ مادهٔ ۱۰ اساسنامه). طول مدت عضویت دیوان ۹ سال است. از آنجا که اگر با اتمام ۹ سال، تمام قضات دیوان به یک‌باره تغییر پیدا کنند به دوام و استمرار آن لطمه می‌خورد، هر سه سال یک بار، ۵ نفر از قضات با انقضای مأموریت ۹ ساله خویش تغییر می‌کنند. (در اولین دوره اتمام مأموریت، ۵ نفر در سه سال اول به قید قرعه صورت گرفت). قضات دیوان غیرقابل عزل هستند، مگر آنکه اعضای دیوان به اتفاق آرا، رأی دهند که یک عضو فاقد شرایط مقرر است. دیوان، دارای یک
دیوان مجاز است به تشخیص خود یا درخواست طرفین، به منظور رسیدگی به موضوع یا دعاوی معین، یک یا چند شعبه تشکیل دهد. احکام این شعب به منزله احکامی خواهد بود که خود دیوان صادر کرده‌است.<ref name="law" />
=== آرای دیوان ===
خط ۸۱:
طرفین دعوی مطابق بند ۱ ماده ۹۴ [[منشور سازمان ملل]] و ماده ۵۹ اساسنامه دیوان، متعهد به متابعت از آرای دیوان هستند. در صورت بروز اختلاف در معنا و حدود حکم، دیوان بنا به درخواست هر یک از طرفین رأساً حق تفسیر رأی خود را دارد (مادهٔ ۶۰ اساسنامه). چنانچه کشوری از اجرای تعهداتی که به موجب رأی صادره از دیوان استنکاف کند، طرف دیگر حق خواهد داشت، به [[شورای امنیت]] شکایت کند و شورای امنیت در صورت ضرورت توصیه و یا تصمیماتی اتخاذ می‌نماید (بند ۲ مادهٔ۹۴ منشور).
نکته قابل توجهی که در این خصوص وجود دارد، این است که اگر یکی از اعضای دایم [[شورای امنیت]] در دیوان محکوم شود و به رأی عمل نکند و موضوع به شورا بکشد، آنگاه آن عضو دائم خواهد توانست با استفاده از حق وتوی خود، عملاً رأی دیوان را بلااثر کند و این، به دور از موازین انصاف و عدالت است.<ref name="law" />
=== آیین دادرسی دیوان ===
خط ۹۳:
پس از این مرحله قضات دیوان گرد هم می‌آیند تا پس از مشورت با هم رأی خود را صادر کنند. بودجه دیوان توسط سازمان ملل متحد و از محل حق عضویت اعضا تأمین می‌شود. با این وجود در هر دعوی، هر یک از طرفین موظف است، هزینه‌های دادرسی مربوط به خود را تأمین کند، مگر اینکه دیوان ترتیب دیگری مقرر دارد.
دیوان در عمر ۵۷ ساله خود، حدود یکصد اختلاف را پذیرفته و نسبت به آنها رأی یا نظر مشورتی صادر کرده‌است.<ref name="law" />
=== اعاده دادرسی ===
خط ۱۲۰:
| شابک = ISBN 978-964-7618-49-6
}}
* ربکا والاس. ''«حقوق بین‌الملل»''، سید قاسم زمانی و مهناز بهراملو، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی، چاپ اول ۱۳۸۲.
== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌نبشته|اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری}}
| |||