پوشش زنان در ایران باستان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''پوشش زنان در ایران باستان''' هم بنا به شرایطی که ذکر شد همیشه سبک و اسلوب خاصی داشته‌است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پوشش تمام بدن در دوره‌های مختلف تاریخی چه نزد زنان و چه نزد مردان در ایران یک حقیقت بوده‌است و به هیچ وجه ایرانیان در برهنگی به سر نمی برده‌اندنمی‌برده‌اند.

روند تاریخ تمدن و فرهنگ انسانی از زمانی آغاز شد که انسان‌ها زندگی فردی و غارنشینی را رها کرده و هسته‌های ابتدایی نخستین جامعه بشری را پدید آوردندپدیدآوردند. از این رو در هر جامعه‌ای بنا به شرایط زیر نوع پوشاک و پوشش زنان و مردان متفاوت شد:

در کتاب پوشاک باستانی ایرانیان در ذیل عنوان «پوشاک اقلیت‌های میهن ما» در مورد حجاب زنان زرتشتی چنین می‌خوانیم: «این پوشاک که بانوان زرتشتی از آن استفاده می‌کنند، شباهتی بسیار نزدیک به پوشاک بانوان نقاط دیگر کشور ما دارد. چنان کهچنان‌که روسری آنان از نظر شکل و طرز استفاده، نظیر روسری بانوان بختیاری است و پیراهن، شبیه پیراهن بانوان لُر در گذشته نزدیک است و شلوار، از لحاظ شکل و بُرش، همان شلوار بانوان کُرد آذربایجان غربی است و کلاهک، همان کلاهک بانوان بندری است».

واژه حجاب در فرهنگ واژگان پارسی نیست، اگر پرسش شما در مورد پوشش بانوان است. در ایران باستان زنان ومردان را هیچگاه برهنه نمی‌بینیم، نسبت به محل زندگی، آب وهوا وشیوه کار و زندگی هر شهر و روستا پوشش‌های گوناگونی وجود داشته که نمونه آن را هم اکنون در پوشش زنان گیلکی، مازندرانی، کرد، لر، بلوچ، بختیاری، اقوام دیگر و زرتشتیان مشاهده می‌کنیم. از ویژگی‌هایی که در اینگونه پوشش‌ها به شکل یکسان وجود دارد دو چیز است، نخست اینکه این پوشش‌ها با رنگ‌های طبیعت همگون است یعنی رنگ‌های سرخ، سبز، ارغوانی، زرد ودیگر زنگ‌ها در پوشش آنان بوده وکمتر از رنگ‌های تیره به ویژه سیاه استفاده می شدهمی‌شده چون باور داشتند رنگ‌های کبود، افسردگی آور وغم انگیز است. دوم اینکه در همه پوشش‌ها دستان زن و مرد برای انجام کارها به ویژه برای کشاورزی آزاد بود، نمونه پوشش‌ها را در اقوام لر، کرد، بلوچ، گیلکی و... می‌توان یافت.

دولت ماد را می‌توان پیشاهنگ دولت آریایی و دولت بزرگ هخامنشی دانست چه «هووخشتر» دولتهای نیرومند آن زمان یعنی آشور و بابل را ضعیف ساخت و بر ارمنستان و آسیای صغیر تا رود هالیس دست یافت. عیلام، پارس، هیرکانی، طبرستان و باکتری از دولت ماد اطاعت می‌کردند. این دولت اصول کشورداری قبایل متحد و فنون نوین جنگ را بوجود آورد. چنانکهچنان‌که کوروش بزرگ پس از فتح ماد همدان را که پایتخت دولت ماد بود، مرکز پادشاهی خود قرار داد و پارسیان از آداب و رسوم و حتی طرز پوشاک مادها بهره‌مند شدند.<ref>لغت نامه دهخدا، ذیل واژه ماد</ref>

به نظر می‌رسد که پوشش زنان در دوران هخامنشیان با دوران مادها چندان تفاوتی نکرده باشد. پیرامون پوشاک زنان در این دوره چنین نوشته شده‌اند: «از روی برخی نقوش مانده ازآن زمان، به زنان بومی بر می‌خوریمبرمی‌خوریم که پوششی جالب دارند. پیراهن آنان پوششی ساده و بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه‌است. به زنان دیگر آن دوره نیز برمی خوریمبرمی‌خوریم که ازپهلو به اسب سوارند. اینان چادری مستطیل شکل بر روی همه لباس خود افکنده و در زیر آن، یک پیراهن با دامن بلند و در زیر آن نیز، پیراهن بلند دیگری تا به مچ پا نمایان است.»<ref>ضیاءپور، پوشاک باستانی ایرانیان، ص ۵۶</ref>

همچنین توسط یک هیئت روس در دره پازیریک قطعه فرشی کشف شده‌است که مراسم مذهبی را ترسیم می‌کنند که توسط چهار زن جشن گرفته شده‌است. آنها ایرانی الاصل هستند و لباس هخامنشی به تن دارند. رنگ پوست شخصیت‌ها سفید، چشم هایشان قهوه‌ای و موهایشان آبی است. در این فرش شباهت لباس زنان با مردان بسیار قابل توجه‌است، فرضیه‌ای که توسط هرودوت پیش از این تاییدتأیید شده‌است.<ref>پوشاک در ایران باستان، فریدون پور بهمن، صفحه ۷۵</ref>

[[پلوتارک]] مورخ یونانی در مورد شرایط ایران در زمان [[هخامنشیان]] می‌نویسد که «هر گاه لازم است زنان ایران از خانه خارج شوند و به سفر روند، درون چادرهای در بسته‌ای می‌نشینند و چادر را بر روی گردونه‌ای قرار می‌دهند و حمل می‌نمایند.» [[احمد کسروی]] نتیجه می‌گیرد که استفاده از چنین چادری ویژه توانگران بوده و افراد عادی جهت رفت‌وآمد مشابه کوچکتر آن را بر سر می‌گرفته‌اند و به تدریج ظاهر آن تغییر کرده و به صورت امروز در آمدهدرآمده ولی نام چادر همچنان بر آن باقی مانده‌است.<ref>خواهران و دختران ما احمد کسروی صفحه ۷</ref>

باستان شناسان حفار در قطعه ای شکستهقطعه‌ای ایشکسته‌ای از یک آجر لعاب دار که از بنایی ایرانی در بابل به دست آمده٬چهری زنی را میبینندمی‌بینند که با رنگ سفید نقاشی شده است.قطعه آجری از شوش دست سفیدی مزین به دست بند را نشان می دهدمی‌دهد که نیزه اینیزه‌ای را حمل می کندمی‌کند.البته این دست نمی‌تواند از آن زنی باشد.حتی گفته شده که ایرانی هاایرانی‌ها هیچ زنی را نقش نکرده اندنکرده‌اند.اما ما طبعاً باید به اسنادی کهبه تصادف به دست می ایند نیز بها دهیم.ظاهراً زن در چارچوبی که برنامه هایبرنامه‌های بزرگ امپراتوری و قدرت فرمانروایی آن را به نمایش در می آورد٬نقشیدرمی‌آورد٬نقشی نداشته است.اما در میان آثار هنری کوچک به نقش هاینقش‌های بی شماری برمی خوریمبرمی‌خوریم که به کمک آنها میتوانمی‌توان به تصویر کاملی از ظاهر زنان امپراتوری بزرگ ایران دست یافت. نخستین موضوعی که بی درنگ جلب توجه میکندمی‌کند لباس زنان است٬که همان لباس چین دار هخامنشی و همان کلاهی است که مردها بر سر دارند.<ref>امپراتوری هخامنشی،پی یر بریان،ترجمه ناهید فروغان،انتشارات فرزان،۱۳۸۱</ref>

آزادی حقوق اجتماعی زنان درزمان [[پارسی|پارسیها]] به اندازه‌ای بوده که با وجودی که در [[ایران]] تاج و تخت موروثی بوده و پس از فوت شاه کسی از اولاد ذکور او بر تخت می‌نشست. در بعضی از جاها که تابع ایران بودند، تاج و تخت پس از فوت شاه به زنش می‌رسید نه به پسرش.در مُهرهای زیادی زنان ایرانی با لباس چین دار دیده شده اندشده‌اند. مثلاً بر مهری که در لندن نگه داری می شودمی‌شود زنی را می بینیممی‌بینیم گل نیلوفر بر دست و با موی بلندی که در قسمت پایین چندین گلوله به آن بافته شده است.از آن جا که مردان نیز از زیورآلات و جواهر زیادی استفاده میکرده اند٬می‌کرده‌اند٬ از این طریق تشخیص مرد و زن بسیار دشوار میشودمی‌شود. حتی عناصر زینتی٬ مانند به دست گرفتن نیلوفر نیز٬در تصویر زنان و مردان مشابه است.علاوه بر این معلوم می شودمی‌شود که در سراسر امپراتوری از «مد» واحدی پیروی می شدهمی‌شده است. ظاهراً زنان اشراف٬ چشم به دربار در تخت جمشید داشته اندداشته‌اند و می کوشیدندمی‌کوشیدند از لباس پربهای درباری تقلید کنند. برای نمونه به نگاره اینگاره‌ای از سنگ آهک که از مصر به دست آمده و امروز در موزه بروکلین نگه داری میشود٬می‌شود٬ نظری می اندازدمی‌اندازد.

[[پوشاک]] زنان [[هخامنشی]] را با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی به دو دسته تقسیم می‌کنیم: ۱-ملکه‌ها ۲-خدمه هاخدمه‌ها

== ملکه هاملکه‌ها ==

۱-لباس چین دار با یک چادر مزین کوتاه:این لباس از دورهٔ ماد به آن‌ها ارث رسیده است. بالا تنهبالاتنه لباس ساده و آستین آن بسیار فراخ و گشاد بوده به طوری که کامل بر روی لباس آویزان است.

۲-لباس مزین و چین دار با یک چادر مزین کوتاه:قسمت جلوی لباس به صورت نقوش تزیینی مزین شده و بالا تنهبالاتنه پوش لباس بر عکس لباس قبلی مجلل می‌باشد.

== خدمه هاخدمه‌ها ==

یکی دیگر از طبقات اجتماعی پارسی‌ها که از نظر موقعیت اجتماعی در پایین ترینپایین‌ترین ردیف جامعه قرار داشته‌اند، خدمت گزاران یا پیش خدمتان می‌باشند، معمولاً از دیر زمان تا به امروز افراد مهم و والا مقام دارای خدمت گذار بوده و هستند. در دورهٔ هخامنشی این طبقه مورد شناسایی قرار می‌گیرند و پوشاک این گروه از زنان شامل یک دسته اصلی می‌شود:

-لباس ساده:لباسی که به احتمال قوی تنها افراد خدمه در دورهٔ پارسی می پوشیده‌اند،می‌پوشیده‌اند، عبارت است از یک لباس ساده و بلند که معمولاً روی آن کمربندی ساده قرار می گرفتهمی‌گرفته است.<ref> ژول ایزاک/تاریخ ملل شرق</ref>

در این بارهاینباره چنین می‌خوانیم: «لباس زنان اشکانی پیراهنی بلند تا روی زمین، گشاد، پرچین، آستین‌دار و یقه راست بوده‌است. [[پیراهن]] دیگری داشته‌اند که روی اولی می‌پوشیدند و قد این یکی نسبت به اولی کوتاه و ضمناً یقه باز بوده‌است. روی این دو پیراهن [[چادر|چادری]] سرمی کردند.»<ref>جلیل ضیاء پور، پوشاک زنان ایرانی، ص ۱۹۴.</ref>