[[پرونده:Lagekarte Dschibal.jpg|250px|farme|بندانگشتی|چپ|ناحیه جبال یا عراق عجم (نارنجی)]]
معنای عراق، زمین صاف، نزدیک دریا، ساحل رودخانه یا دریا و به گمانی برگرفته شده از واژه فارسی ایراه یا ایران شهر است و یاقوت، باور دارد که همان بابل است واژه عجم یک واژه عربی است، به معنای کسی که نمی‌تواند به عربی سخن بگوید یا کسی که عربی را با لهجه سخن می‌گوید. چون در صدر اسلام و هم چنین در چهار سده نخست هجری قمری بیشتر کسانی که در کشور اسلامی نفوذ و حضور داشتند و در ضمن عرب نبودند، ایرانی بودند؛ بنابراین این زاب (:صفت) عجم، بر ایرانیان نامیده می‌شده است. برمی‌گردیم به یاقوت حموی و به کتاب «معجم البلدان» ج. ۲ ص ۹۹، که در این گفتار، حدود عراق عجم را آورده و همان مناطق مرکزی ایران است. او می‌گوید که این صفت یعنی عراق عجم اولاً غلط و ثانیاً جدید است. یعنی در زمان یاقوت حموی که در آغازین‌های سده هفتم می‌زیسته تازه است. یاقوت می‌گوید که لفظ عراق عجم پس از سلجوقیان، بر زبان‌ها افتاده است و مناطق مرکزی ایران در پنج سده آغازین هجرت به نام الجبال مشهور بوده است. پدیده‌ای که در لفظ عراق عجم دیده میشود، همگونی و تشبیه مناطق مرکزی ایران به عراق عرب یعنی عراق کنونی یا بقول یاقوت حموی بابل است.▼
عراق خوانشی از واژه اراگ است و توجه لازم آن است که در لهجه عربی عراقی حرف ق گ تلفظ می شود و خوانش عراگ نزدیکتر به ثواب است و در نوشتار لاتین نیز iraq نوشته می شود که حرف q صدای ک میدهد و ایراک تلفظ می شود . بنابر این واژه های ایراک ، عراگ ،اراک و اراگ از یک ریشه هستند و از طرفی اراگ یا ایراگ خوانشی از ایراج ( ج به جای گ) است ایراج یا ایرجان کشور منصوب به ایرج پسر فریدون پیشدادی (کورش) است که در مقابل کشور توران یا تورجان منصوب به تور یا تورج - مشابه حذف ج از تورجان ( تور = تورج) ج از واژه ایرجان ( ایر = ایرج) نیز حذف گردیده و ایران تلفظ میشود بنابر این عراق یا ایراگ نوعی خوانش از ایران یا ایرجان است که کشوری است منصوب به ایرج یا ایرگ و از طرفی باید در نظر داشت که شهر ری با نام ریگا شناخته شده که این شهر نیز منصوب به ایرگا یا ایرجا یا ایرج یا در معنی همان ایران است. بنابر این واژه های ایران و عراق هر دو از یک ریشه بوده و به سرزمین از منصوب به ایرج اشاره میکند سرزمینی که در غرب کویر مرکزی ایران بوده و تا شام ادامه دارد در جنوب این سرزمین فارس یا پرشیا قرار دارد و در شمال آزربایگان و در شرق خراسان و در غرب شام . پس از حضور اعراب در عراق این سرزمین با دو بخش عراق عرب ( عراق کنونی) و عراق عجم( ری تا اصفهان و کاشان قم و همدان و ارک )نامیده شد و کردستان نیز نامی جدا گرفت هرچند کردستان نیز بخشی از عراق بزرگ است
▲ معنای عراق، زمین صاف، نزدیک دریا، ساحل رودخانه یا دریا و به گمانی برگرفته شده از واژه فارسی ایراه یا ایران شهر است و یاقوت، باور دارد که همان بابل است واژه عجم یک واژه عربی است، به معنای کسی که نمی‌تواند به عربی سخن بگوید یا کسی که عربی را با لهجه سخن می‌گوید. چون در صدر اسلام و هم چنین در چهار سده نخست هجری قمری بیشتر کسانی که در کشور اسلامی نفوذ و حضور داشتند و در ضمن عرب نبودند، ایرانی بودند؛ بنابراین این زاب (:صفت) عجم، بر ایرانیان نامیده می‌شده است. برمی‌گردیم به یاقوت حموی و به کتاب «معجم البلدان» ج. ۲ ص ۹۹، که در این گفتار، حدود عراق عجم را آورده و همان مناطق مرکزی ایران است. او می‌گوید که این صفت یعنی عراق عجم اولاً غلط و ثانیاً جدید است. یعنی در زمان یاقوت حموی که در آغازین‌های سده هفتم می‌زیسته تازه است. یاقوت می‌گوید که لفظ عراق عجم پس از سلجوقیان، بر زبان‌ها افتاده است و مناطق مرکزی ایران در پنج سده آغازین هجرت به نام الجبال مشهور بوده است. پدیده‌ای که در لفظ عراق عجم دیده میشود، همگونی و تشبیه مناطق مرکزی ایران به عراق عرب یعنی عراق کنونی یا بقول یاقوت حموی بابل است.
عراق عجم به نام ناحیه جبال نیز شناخته می‌شده است. جبال جمع عربی لغت جبل (کوهستان یا تپه) نامی که عرب‌ها به منطقه‌ای که پیشتر ماه ([[سرزمین ماد]]) که به آن عراق عجم هم گفته میشود که از [[عراق عرب]] - در جنوب بین‌النهرین - تمایز داده شود<ref name="IOEDJIBAL">{{cite book | last =Lockhart| first =L | author-link = | year = ۱۹۹۱ | title =[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] | edition = 2nd | chapter = DJIBĀL | place = Leiden | publisher = E. J. Brill | volume =vol.2 | pages = ۵۳۴ | isbn = ۹۰-۰۴-۰۷۰۲۶-۵ | ref =}}</ref>
