|
|سالهای فعالیت=
|محل زندگی=
|دین= [[اسلاماهل سنت]] [[اهل سنتاسلام]]
|نهاد=
|همسر=
== اوایل زندگی ==
عمر مختار در کیرنایکا ''(انگلیسی: Cyrenaica)''، استان بطنان لیبی، در شرق [[طبرق]] در روستایی به نام جنزور به دنیا آمد. او زود یتیم شد، سرپرستی وی را شارف الغریانی، برادرزاده حسین غریانی، که رهبر سیاسی و مذهبی در کیرنایکا بود به عهده گرفت. او [[آموزش ابتدایی]] خود را در مسجدی محلی گذراند و سپس به مدت هشت سال اقدام به تحصیل در دانشگاه سنوسی ''(انگلیسی: Senussi)'' در الجغوب نمود، که مقر جنبش سنوسی بود. در سال ۱۸۹۹ وی با دیگر سنوسی‌ها برای کمک به ربیح الزبیر ''(انگلیسی: Rabih Az-Zubayre)'' در مقاومت در برابر فرانسوی‌ها به چاد فرستاده شد.
== خلاصه سالهای آخر مبارازات عمر مختار ==
در دهه اول قرن بيستم ميلادي مراکش تحت اشغال اسپانیا و فرانسه ؛ الجزاير و تونس تحت اشغال فرانسه بودند و مصر نيز مستعمره بريتانيايي ها بود، ليبي نیز بين اين دو منطقه بريتانيايي و فرانسوي بود كه در آن ايتاليا منافع بازرگاني خود را توسعه مي‌بخشيد.
در سال ۱۹۰۰، دولت هاي فرانسه و ايتاليا به يك توافق محرمانه دست يافتند. مراکش تحت كنترل فرانسه و لیبی تحت كنترل ایتالیا باشد و هر كدام به ديگري اختيار مي‌دادند و دست آن يكي را در آن منطقه باز مي‌گذاشتند.
در سال ۱۹۱۷ بخشی از سنوسی ها تحت رهبری ادریس المهدی السنوسی ، نوۀ پایه گذار این فرقه تغییر جبهه داد.
ادریس با خیانت به ملت لیبی با ایتالیایی ها سازش کرد و توسط ایتالیا موضع خود را بنام امیرقورنیائیه( کیرنائیکا) تحکیم کند، در طرابلس یک جمهوری مستقل بوجود آمد.
با روی کار آمدن فاشیست ها در سال ۱۹۲۲ در ایتالیا، موسولینی فورا فرمان داد خاک لیبی دوباره بعنوان مستعمره اشغال شود ؛ ادریس خیانتکار به انگلستان پناه برد و در آنجا بعنوان تبعیدی ماندگار شد.
خلبانان ایتالیائی مردم بی پناه را بمباران کرده و در سالهای ۲۸ ــ ۱۹۲۷ گازهای سمی علیه مردم لیبی بکار گرفته شد.
در سال ۱۹۳۰ حدود ۱۰۰ هزار نفر از اهالی قورینائیه( کیرنائیکا) در اردوگاه‌های ایتالیائی ها در اسارت بسر می بردند که فقط نیمی از آنها زنده ماندند.
تعداد دقیق قربانیان استعماری ایتالیا در لیبی هنوز هم روشن نشده است، در حدود یک سوم از مردم لیبی از گرسنگی و در جنگ‌های توسعه‌طلبانه نظامیان ایتالیائی از بین رفتند.
اشغال لیبی توسط ایتالیا سبب شد زیربنای سنتی این سرزمین نابود گشته و تبدیل به یک مستعمره کشاورزی شود. ماموران استعماری تمام زمین های بارور و ارزشمند را از صاحبان آنها گرفتند و به ایتالیائی ها دادند ولی سیاست تصاحب زمین که فاشیست‌ها در پیش گرفتند به نتایج دلخواه نرسید.
در سال ۱۹۱۱ میلادی اشغالگران ایتالیایی در بدو هجوم به لیبی بیش از بیست هزار تن از مردم را کشتند و یک هزار تن از آزادی خواهان را به دار آویختند، زنان و کودکان بسیاری را مثله کردند و اعضای بسیاری از خانواده ها، از زن و مرد،کودک، پسر و جوان را قتل عام نمودند. این اعمال وحشیانه در سراسر لیبی قیام هایی را برانگیخت.
عمر مختار آموزش ابتدایی خود را در مسجدی محلی گذراند و سپس به مدت هشت سال اقدام به تحصیل در دانشگاه سنوسی در الجغوب نمود و مدرس دانشگاه القصور در ناحیه حبل الاخضر شد.
در سال ۱۹۱۱ میلادی که استعمارگران ایتالیایی، بندر بنغاری در لیبی را تصرف کردند و ادریس خیانتکار به انگلیس پناهنده شد ؛ عمر مختار به جهاد بر ضد ایتالیایی ها برخاست و از سوی همه قبایل به عنوان فرمانده کل و رئیس اعلای مجاهدان جبل الاخضر برگزیده شد.
تا آغاز ۱۹۱۶، مجاهدان لیبیایی توانستند بیشتر مناطق اشغال شده را آزاد سازند به طوری که جز شهرهای طرابلس، خمس و زواره، هیچ شهری در اشغال ایتالیایی‌ها باقی نماند.
ضرباتی که مجاهدان لیبیایی به رهبری عمر مختار بر نیروهای ایتالیایی وارد آوردند نه تنها ایتالیایی ها را وحشت‌زده کرد، بلکه نگرانی دولت های انگلستان و فرانسه را هم از خطر گسترش مقاوم در سراسر افریقا برانگیخت.
در این زمان تمامی آزادی خواهان در مصر ؛ تونس ؛ الجزایر و مرکش سرکوب شده بودند و امیدی به پیروزی نداشتند ؛ اما یکباره با شنیدن پیروزی های عمر مختار جانی تازه گرفتند .
از اینرو در ۱۹۱۶ دولت های ایتالیا و انگلیس پیمان همکاری مشترکی برای جنگ با سنوسی ها منعقد کردند که یک سال بعد دولت فرانسه نیز به آن پیمان ملحق شد.
عمر مختار با نیرویی متشکل از هزار و پانصد نیرو در منطقه شحات استقرار یافته و در زد و خورد با دشمن بود، اما در سال۱۹۲۶ میلادی نیروهای ایتالیایی مقر وی را در جبل الاخضر محاصره کردند و او ناگزیر به جنگ های چریکی روی آورد.
در مارس ۱۹۲۷ مجاهدان مسلمان با دور زدن نیروهای ایتالیایی توانستند آنها را از یکدیگر جدا کرده و ضربات سنگینی بر آنان وارد آورند و ایتالیایی‌ها را به سختی در هم کوبند. در این عملیات شش افسر و سیصد و چهل سرباز ایتالیایی کشته شدند.
عمر مختار با یورش های مداوم خود، ایتالیایی ها را لحظه ای آرام نمی گذاشت و تنها در طول بیست ماه، دویست و شصت و سه بار بر نیروهای ایتالیا یورش برد و این به جز نبردهایی بود که در حدود بیست سال گذشته انجام داده بود.
موسولینی نیز برای تسلیم مجاهدان، ژنرال گرازیانی(که بعدا وزیر دفاع موسولینی شد ) را که به خونریزی و خونخواری شهره بود و لقب قصاب را داشت به حکومت لیبی گمارد. وی فرمان داد تا در نقاط مختلف، گروه گروه مردم عادی و غیر نظامی را گرد آورده و دسته جمعی کشتار کردند.
آنها ساکنان ایالت برقه غربی و شرقی را از خانه و کاشانه شان بیرون رانده و به اعماق بیابان ها کوچانیدند و املاک و اراضی آنان را مصادره کرده و در اختیار مهاجران ایتالیایی قرار دادند.
مجموع این عملیات وحشیانه، ترس و وحشت عظیمی در دل مردم افکند و موقعیت آزادی خواهان را تضعیف کرد، اما عمر مختار و مجاهدان تحت فرمان او همچنان در برابر دشمن خونریز پایدار ماندند و با عملیات چریکی و جنگ های نامنظم اینجا و آنجا بر نیروهای دشمن ضرباتی سخت وارد می آوردندو تلفات سنگینی به ایتالیایی ها وارد آوردند .
گرازیانی که دریافت به سادگی نمیتواند حریف عمر مختار شود و از ایتالیا تانکها و تجهیزات بسیار پیشرفته ای را وارد لیبی کرد تا به وسیله آنها بر عمر مختار پیروز شود و برای اولین بار تانک را وارد صحرا کرد .
با اوج گیری مبارزات از سراسر لیبی آزادی خواهان دسته دسته به عمر مختار ملحق میشدند ؛ عمر مختار در اینجا با هوش بی نظیر و استعداد نظامی شگفت انگیزش ؛ ارتش ایتالیا را به کوهستان کشاند و و نیروهای ایتالیایی را دو دسته کرد و دریک چشم به هم زدن در عرض یک روز تمامی تجهیزات پیشرفته ایتالیایی را منهدم کرد و سخت ترین شکست را به گرازیانی وارد کرد .
گرازیانی که از شدت خشم به خود می پیچید به رم بازگشت و در یک جلسه با موسولینی از او درخواست یک بودجه عظیم مالی کرد تا یک دیوار عظیم سیم خاردا ر بین لیبی و مصر بکشد تا مانع رسیدن آذوقه نیروهای عمر مختار بشود .
این در خواست گرازیانی مورد قبول موسولینی قرار گرفت و این بودجه مالی در اختیار گرازیانی قرار گرفت .
گرازیانی اقدام به کشیدن یک دیوار عظیم سیم خاردار بین مصر و لیبی شد و سربازان ایتالیایی را مامور محافظت از آن کرد .
بدین ترتیب بسیاری از نیروهای عمر مختار در نتیجه گرسنگی مردند ولی حتی یک نفر از آنها حاضر به تسلیم نشد .
سرانجام در ۱۹۳۱ هنگامی که عمر مختار همراه پنجاه تن از همرزمانش برای یک مأموریت شناسایی جهت پیدا کردن یک راه برای جمع آوری آذوقه به ناحیه سلطنه رفته بود ؛ ناگهان به محاصره نیروهای بزرگ دشمن در آمد و در نبردی نابرابر، بیشتر همراهانش کشته شدند و خود او نیز زخمی شد و به اسارت درآمد.
ژنرال گراتسیانی ، فرمانده کل ارتش ایتالیا در لیبی با شنیدن خبر دستگیری عمر مختار سریعا خود را به بنغازی رساند و دستور داد هرچه سریعتر عمرمختار را پیش او بفرستند .
صبح روز سوم عمر مختار را بنغازی آوردند و اورا مستقیما به دفتر گرازیانی بردند .
گرازیانی از مختار پرسید: شما در فکر دستیابی به چه چیزی بودید؟چرا با حکومت فاشیستی با شدت و پیگیری درگیر بودی؟
مختار جواب داد: اینجا سرزمین ماست ؛ شما ایتالیایی ها شبانه سرزمین ما را اشغال کردید و به یاری خداوند در روز روشن آن را از شما پس خواهیم گرفت .
گراتسیانی گفت: من برای شما احترام قائلم شما انسان شجاعی هستید من میخواهم با شما معامله ای بکنم و شما را نکشم .
مختار پاسخ داد : درقبالش از منه چه میخواهید ؟
گراتسیانی گفت : آیا امکان دارد از نفوذ و اعتبار خودتان استفاده کنید و از شورشیان بخواهید که در برابر حکومت ایتالیا تسلیم شوند .
مختار گفت : هرگز این کار نمیکنم ؛ ما هیچوقت تسلیم نخواهیم شد ؛ یا پیروز میشویم یا کشته ؛ فکر نکنید کار به اینجا تمام شده ؛ به نسل آینده درس ایستادگی و آزادگی را آموختم و همینطور نسلهای بعد و بعد و بعد .
گراتسانی گفت : از جانت نمیترسی؟
عمر مختار خندید و پاسخ داد : من تقاضای جانم را از شما ندارم .
مشاوران نظامی گراتسانی به او گفتند که اگر اور ا بکشی نه تنها آزادیخواهان لیبی آرام نمیگیرند ؛ بلکه خود عمر مختار نیز تبدیل به یک افسانه جاودانه در تاریخ خواهد شد .
در نهایت گراتسیانی برای اینکه به آزادی خواهان درس عبرتی بدهد و آنها را بترساند تصمصیم به اعدام عمر مختار گرفت.
. در روز چهارشنبه اول جمادی الاول ۱۳۵۰ مصادف با ۱۵ سپتامبر ۱۹۳۱ (24 شهریور) در پایگاه سلوق نزدیک بنغازی در برابر دیدگان افاد اسیر شده عمر مختار و هزاران تن از ساکنان منطقه وی را به دار آویختند.<ref>الصَّلَّابي, علي محمد. الشيخ الجليل عمر المختار</ref>
ایتالیایی ها عمر مختار را به دار آویختند ؛ اما ایتالیایی ها فقط جسم عمر مختار را نابود کردند اما یاد عمر مختار در دل نسلهای بعد زنده ماند و به سنیل مقاومت و آزادی در برابر استعمار و استبداد تبدیل شد(حتی همین 5 سال پیش هنگامی که اعتراضات مردمی بر علیه دیکتاتور قداره بند لیبی معمر قذافی شروع شد بسیاری از جوانها عکس عمر مختار را به سینه خود میزدند و در برابر تانکهای قذافی سینه سپر کردند و در نهایت قذافی را به زیر کشیدند ) .<ref>الصَّلَّابي, علي محمد. الشيخ الجليل عمر المختار</ref>
== فیلم‌های مرتبط ==
[[مصطفی عقاد]] کارگردان هالیوودی با الهام از زندگی و مبارزات ضد استعماری عمر مختار، فیلم [[شیر صحرا]] را در سال ۱۹۸۱ با هنرپیشگی [[آنتونی کوئین]] ساخت.
== گفتاورد مشهور عمر مختار ==
گفتاورد مشهور عمر مختار :
ما هرگز تسلیم نخواهیم شد ؛ یا پیروز میشویم و یا میمیریم ؛ به نسل آینده درس ایستادگی و آزادگی را آموختم و همینطور نسلهای بعد و بعد و بعد ...<ref>الصَّلَّابي, علي محمد. الشيخ الجليل عمر المختار</ref>
== منابع ==
| 