عروسک‌ها (بهرام بیضایی): تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Hamid Hassani (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۳:
| تصویر جلد =
| زیرنویس_تصویر =
| نویسنده = [[بهرام بیضایی]]
| تاریخ خلق اثر = [[۱۳۴۱]]
| شخصیت‌ها = پهلوان{{سخ}}سیاه{{سخ}}بازرگان{{سخ}}آقا{{سخ}}شاعر{{سخ}}دیو{{سخ}}دختر{{سخ}}مرشد
خط ۲۱:
[[بهرام بیضایی|بیضایی]] متن «عروسکها» را سال ۱۳۴۱ نگاشت و بهمن‌ماهِ همان سال همراه نمایشنامهٔ دیگرش «[[مترسکها در شب]]» با هم و یک جا در کتابچه‌ای به نام ''مترسکها در شب و عروسکها'' چاپ کرد.<ref>بیضایی، بهرام. «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». مجلّه سیمیا زمستان ۱۳۸۶ شماره ۲ ص ۱۶.</ref><ref>http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/838785</ref><ref>http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/838786</ref> پاییز سالِ ۱۳۴۲ «عروسکها» همراه «[[غروب در دیاری غریب]]» (۱۳۴۱) و «[[قصه‌ی ماه پنهان]]» (۱۳۴۲) در کتابی به نامِ ''[[سه نمایشنامه‌ی عروسکی]]'' چاپ شد.<ref>بیضایی، بهرام. «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». مجلّه سیمیا زمستان ۱۳۸۶ شماره ۲ ص ۱۶.</ref><ref>http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/640895</ref> چاپ دوّم این کتاب بهار سال ۲۵۳۷ به [[تاریخ شاهنشاهی]] در [[انتشارات نگاه]] منتشر شد.<ref>http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1034774</ref> سرانجام سال [[۱۳۸۲]] نسخهٔ بازنگری شده‌ای از این نمایشنامه در جلد یکُمِ ''[[دیوان نمایش]]'' در [[انتشارات روشنگران]] چاپ شد{{پا|{{پک|بیضایی|۱۳۸۲|ف=''دیوان نمایش/۱''|ص=شش vi}}}} و همین متن در زمستانِ ۱۳۹۴ باز همراهِ دو نمایشنامهٔ عروسکیِ دیگر به صورت کتاب ''[[سه نمایشنامه‌ی عروسکی]]'' به وسیلهٔ [[انتشارات روشنگران و مطالعات زنان|همین ناشر]] طبع شد.<ref>http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/4077419</ref>
 
[[بهرام بیضایی|بیضایی]] در مقاله‌ای نوشته است که تابستان [[۱۳۲۹]] یا [[۱۳۳۰]] در روزهای دانش‌آموزی در کوی دوره‌گردی با جامهٔ محلّی و با جعبه‌ای حمایل دیده است که بر بامش دو عروسک زن و مردِ رنگینِ اسب‌سوار بوده. وی گوید که ریشهٔ عروسک‌های نمایشنامه‌های عروسکی و غیرعروسکیش باید در این دیدار کودکانه بوده باشد.<ref>بیضایی، بهرام. «دو بند از پی‌گفتارِ ''جانا و بلادور'': سایه‌بازی نمرده است!» مجلّه آزما. شماره ۱۰۲. خرداد ۱۳۹۳. صفحهصفحهٔ ۲۴.</ref>
 
== داستان ==
مرشد می‌خواهد با نمایش خیمه‌شب‌بازی تماشاکنان را سرگرم کند. او نوید می‌دهد که امروز روز جنگ پهلوان با دیو است.است؛ ولی پهلوان دیگر سرِ جنگ ندارد و خسته از هزار سال جنگ بیهوده و بی‌پایان با دیوهاست. پهلوان عاشق است، و برای خاطر این عشق دست به نبردی زده که پایان ندارد: نبرد با خود. از سویی خبر می‌رسد که دیوی بر دروازهٔ شهر است. از این رو، سه کس از مردم شهر، که بازرگان و آقا و شاعر باشند، برای راضی کردن پهلوان به جنگ با دیو نزد او می‌آیند و از او درمی‌خواهند که سوگندش را بشکند. پهلوان امّا زیرِ بار نمی‌رود و حاضر به درآویختن با دیو نیست. تا اینکه دختری طالع‌بین پیدا می‌شود و به پهلوان خبرِ مرگِ محتوم می‌دهد. پهلوان که در این دختر عشق و اندوه کهنه‌اش را بازیافته به شنیدن حرف‌های او به جنگ دیو و براستی به پیشواز مرگ می‌رود. پهلوان دیو را می‌کُشد، اما خود نیز از زخمی که برداشته شمشیر می‌اندازد و می‌رود و می‌میرد. اینک شمشیر بر زمین مانده و کسی باید که آن را بردارد. آقا و بازرگان از این کار تن می‌زنند و شاعر تصمیم می‌گیرد که شمشیر را بردارد، امّا برایش بسیار سنگین است و آن را می‌اندازد و می‌رود. سیاه، یارِ دیرین پهلوان، دیگر حاضر نیست گوش به حرف‌های مرشد بسپارد و دیگر حوصلهٔ [[سیاه‌بازی]] و خنداندن ندارد. هیچ کدامهیچ‌کدام از عروسک‌ها حاضر نیستند تماشاکنان را سرگرم کنند.
 
== نمایش ==
نسخهٔ آسان‌تری از ''عروسکها'' در ۲۸ اسفند [[۱۳۴۵]] به وسیلهٔ [[گروه هنر ملی]] به کارگردانی [[بهرام بیضایی]] ضبط تلویزیونی شد و نخستین بار شب ۲۸ فروردین [[۱۳۴۶]] از تلویزیون پخش شد. بازیگران نمایش [[عنایت بخشی]]، [[منوچهر فرید]]، [[حسین کسبیان]]، [[بهمن مفید]]، [[جمشید لایق]]، [[محمود دولت‌آبادی]]، [[سعید اویسی]] و [[نصرت پرتوی]] بودند.<ref>بیضائی، بهرام. ''سه نمایشنامه‌ینمایشنامهٔ عروسکی''. تهران: انتشارات نگاه. ۲۵۳۷. صفحهصفحهٔ ۴۸.</ref> این نخستین کارگردانیِ [[بهرام بیضایی|بیضایی]] است.<ref>بیضایی، بهرام. «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». مجلّه سیمیا زمستان ۱۳۸۶ شماره ۲ ص ۱۸.</ref> سپس‌تر نمایش‌های دیگری از این کار در ایران و جاهای دیگر به پارسی و زبان‌های دیگر بازی شده. مثلاً سال [[۲۰۰۴]] جودی آن-جرج این نمایش را به زبان انگلیسی در [[انگلیس]] اجرا کرده<ref>http://www.dundee.ac.uk/english/joot/marionettes/</ref> و این ترجمه سال بعدش در [[سالزبورگ]] چاپ شده است.<ref>http://www.poetrysalzburg.com/marionettes.htm</ref><ref>http://www.dundee.ac.uk/english/joot/</ref>
 
== به زبان‌های دیگر ==
خط ۳۸:
 
== در چشمِ دیگران ==
«عروسکها» را - با این که در نخستین سال‌های نگارش همراه «[[غروب در دیاری غریب]]» و «[[قصه ماه پنهان]]» در فستیوال تئاتر ملل در فرانسه به نمایش درنیامد - بسیار ستوده‌اند. گاه آن را «شاهکاری ناشناخته در نمایشنامه‌نویسی قرن بیستم»<ref>http://www.poetrysalzburg.com/marionettes.htm</ref> گفته‌اند و گاه با افسانه‌های باستان یا با نمایشنامهٔ «سیاه» [[علی نصیریان]] سنجیده‌اند. [[اکبر رادی ]] سال ۱۳۴۱ در مقاله‌ای نوشت:{{پا|{{پک|رادی|۱۳۴۲|ف=درباره‌یدربارهٔ مترسکها درشب و عروسکها|ص=۱۲۲}}}} {{نقل قول|. . . «عروسک‌ها» یک ضربان فلسفی خفیف است در مایه‌های [[تمثیل (ادبیات)|تمثیل]]. یک «پرسپکتیو» انتزاعی است به درون لحظه‌های گمشده. قهرمان قرن‌های دور، از جست‌وجوی جایگاه مفقود، پای آبله و سرگردان بازگشته و در یک فضای خالی و باز و در یک «چهارچوبه» اتّفاقی، از اعماق ویران خود حدیث نفس می‌کند. زمان او زمان [[افراسیاب]] و [[اگمنت]] و دیار او دیار اساطیر و سرود او حماسه نیست. این زمان حماسه شکسته است. این زمان قهرمان مرده است. اگرچه [[واقع‌گرایی (هنر)|رئالیسم]] در «عروسک‌ها» اجرا نمی‌شود، بر فضای آن حکومت می‌کند. در فضای تب‌آلود «عروسک‌ها»، واقعیت مجروح، از پشت منشور رنگینی به ما خیره شده است.}}
 
== جستارهای وابسته ==
خط ۵۲:
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/944625 ''Iranian Drama: An Anthology''. Compiled & edited by M. R. Ghanoonparvar & John Green. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers. 1989. ISBN 0-939214-63-6|سایت سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملی جمهوری اسلامی ایران]
* [http://www.ensani.ir/fa/content/183312/default.aspx بیضایی، بهرام. «سالشمار زندگی و آثار بهرام بیضایی». مجلّه ''سیمیا'' زمستان ۱۳۸۶ شماره ۲]
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = بیضایی| نام = بهرام| پیوند نویسنده = بهرام بیضایی| عنوان = دیوان نمایش/۱| ویرایش = | سال = ۱۳۸۲| ناشر = [[روشنگران و مطالعات زنان]]| مکان= تهران| شابک = }}
* بیضائی، بهرام. ''سه نمایشنامه‌ینمایشنامهٔ عروسکی''. تهران: انتشارات نگاه. ۲۵۳۷.
* بیضایی، بهرام. «دو بند از پی‌گفتارِ ''جانا و بلادور'': سایه‌بازی نمرده است!» مجلّه آزما. شماره ۱۰۲. خرداد ۱۳۹۳.
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی= رادی|نام= اکبر|پیوند نویسنده=اکبر رادی|ژورنال= آرش |عنوان=درباره‌یدربارهٔ مترسکها درشب و عروسکها|شماره = ۶|سال=۱۳۴۲|صفحه=۱۲۴-۱۱۸۱۲۴–۱۱۸}}
* مجابی، عطا. ''ریخت‌شناسی نمایشنامه‌های دهه چهل بهرام بیضایی''. دانشکده هنر و معماری. ۱۳۹۲(پایان‌نامه)