قیام ۳۰ تیر: تفاوت میان نسخه‌ها

اصطلاح '''۳۰ تیر''' در فرهنگ سیاسی اخیرمعاصر [[ایران]] به وقایعیرخدادهایی اشاره دارد که در تیرماه [[۱۳۳۱]] در زمان نخست‌وزیری [[محمد مصدق]] در سراسر ایران رخ داد.

انتخابات [[دوره هفدهم مجلس شورای ملی|دورهٔ هفدهم]] [[مجلس شورای ملی]] به دلیل دخالت‌های ارتشیان و دربار به تشنجدرگیری کشید و کار بجاییبه جایی رسید که پس از انتخاب ۸۰ نماینده، [[دکتر مصدق]] دستور توقف انتخابات حوزه‌های باقی‌مانده را صادر کرد.

دکتر مصدق برای جلوگیری از کارشکنی‌های [[ارتش شاهنشاهی ایران|ارتش]] و دربار، درخواست انتقال وزارت جنگ به دولت را از [[محمدرضا پهلوی|شاه]] نمود. اینمصدق درخواستاستدلال نمود که طبق [[قانون اساسی مشروطه|قانون اساسی]] وزیران در برابر مجلس شورای ملی مسوولیت مشترک دارند و تعیین [[وزیر جنگ]] هم باید بر عهده او (نخست‌وزیر) باشد نه شاه، تا نخست‌وزیر بتواند مستقیما بر اعمال وزیر نظارت کند. پس از طرفسه روز مذاکره، شاه رددرخواست شد.مصدق بهرا همیننپذیرفت دلیلو دکتر مصدق در [[۲۵ تیر|۲۵ تیرماه]] [[۱۳۳۱]] از نخست‌وزیری استعفا کردداد.<ref name="asriran" /> مجلس، [[احمد قوام|احمد قوام (قوام‌السلطنه)]] را به نخست‌وزیری انتخاب و محمدرضاشاه فرمان نخست وزیری را به نام قوام صادر کرد و او با صدور بیانیهٔ شدیدالحنیتهدیدآمیزی با عنوان «کشتی‌بان را سیاستی دیگر آمد» نخست‌وزیری خود را اعلام نمود.

[[سید ابوالقاسم کاشانی]] زمانیهنگامی از این جریاناتخبرها اطلاعآگاهی یافت که قوام با اعلامیهٔ شدیداللحنی آزادی‌های سیاسی را محدود کرد و با ارعاب و تهدید مردم، مراکز حساس شهر را به اشغال نیروهای نظامی درآورد. کاشانی صدور اعلامیه‌ای مردم را به آمادگی فراخواند؛ این در حالی بود که دکتر مصدق به [[احمدآباد مصدق|احمد آباد]] محل اقامت خود رفته بود. در روز ۲۹ تیر ماه کاشانی اعلام کرد که «اگر قوام نرود اعلام جهاد میکنم و خودم کفن پوشیده با ملت در پیکار شرکت نماییم.»

پس از این موضع‌گیری، در سی‌ام تیرماه بازار تعطیل شد و مردم به خیابان‌ها ریختند و خواستار سرنگونی قوامحکومت السلطنهقوام‌ شدند. به دستور شاه مردم به گلوله بسته شدند و عده‌ای کشته شدند.{{مدرک}} شاه، وزیر دربار خود را نزد کاشانی فرستاد تا با تطمیع و دادن امتیاز او را به سکوت وادار کند؛ اما کاشانی به وزیر دربار گفت: «اگر بی درنگ دکتر مصدق بر سر کار باز نگردد، شخصاً به خیابان رفته و مبارزه مردم را مستقیماً متوجه دربار می‌کنم.»

[[Fileپرونده:30tir1.jpg|thumbبندانگشتی|راست|تصویری از روز قیام در [[میدان بهارستان|راست]]]]

گزارش هايىگزارشهايى از سالگرد ۳۰ تير در دست است. مردم ایران که از برکناری دکتر مصدق خشمگین بودند، در پی چهار روز تظاهرات در حمایتپشتیبانی از دکتر مصدق، که به کشته شدن ۱۸۰شماری نفراز معترضان در سراسر ایران انجامید، موفق به ساقط کردنسرنگونی دولت قوام السلطنه گردیدند.

دكتر مصدق در صبحبامداد روز ۳۰ تير، تظاهراتى چندهزار نفری را تداركتدارک مى بيند كه طرفدارانشهوادارانش در اين تظاهرات شرکت کردند. بعد از ظهربعدازظهر همان روز [[حزب توده]] تظاهراتى دیگر را تداركراه‌اندازی مى بيندمیکند كه نزديك به يكصد هزار نفر از هواداران اين حزب به خيابان ها مى آيند.<ref>{{یادکرد [وب |نویسنده = |نشانی=http://www.radiofarda.com/contenta/f4_Kashani_Shah_28_mordad_Mossadegh/2133862.html] |عنوان=میلانی: کاشانی هم با شاه سر و سری داشت هم با زاهدی و مصدق | ناشر =رادیو فردا |تاریخ =۳۰ مرداد ۱۳۸۹ |تاریخ بازبینی=۱۱ دی ۱۳۹۵ }}</ref>

[[Fileپرونده:30tir.jpg|thumbبندانگشتی|راست|تشییع پیکر یکی از کشته‌شدگان|راست]]

[[شهربانی|شهربانی کل کشور]] شمار کشته‌شدگان درگیریهای ۳۰ تیر در تهران را ۲۱ تن اعلام کرد حال آن که در اسنادی دیگر شمار کشته‌ها تا ۶۳ تن هم اعلام شده است.<ref name="asriran" /> با این همه، از کشتگانکشته‌شدگان [[۳۰ تیر]] آماریآمار دقیقی در دست نیست. بیشتر آنان در [[ابن بابویه (گورستان)|گورستان ابن بابویه]] تهران دفنبه خاک سپرده شدند. دکتر مصدق نیز وصیت کرده بود که در کنار آنان دفنبه خاک سپرده شود ولی با مخالفت شاهمحمدرضاشاه این کار انجام نشد.<ref مجلسname="asriran" /> بعد از قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و احیایبا بازیابی قدرت از سوی دولت مصدق، مجلس شورای ملی عنوان [[شهید راه وطن]] را برای انهاکشته‌شدگان تصویب کرد و برای انانآنها درگورستاندر گورستان ابن بابویه تهران محوطه ایویژه را [[در (گورستان)|نظر ]]گرفت ترتیبکه داد.هم اکنون در این محوطه ۲۵ قبرآرامگاه وجود دارد.