ویکی‌پدیا

گندزدا: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Behzadbot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۸٬۶۰۲ ویرایش‌ها
اصلاح غلط املایی با استفاده از AWB
ابرابزار، ایجاد یک مقاله مستقل برای میکروب‌کش، حذف مطلب تکراری مشابه با مقاله آنتی‌بیوتیک
خط ۱:
[[پرونده:ExAntiseptic.jpg|بندانگشتی|ضد عفونی کردن پوست با استفاده از محلول ید]]
'''گندزداها''' {{به انگلیسی|Disinfectant}} موادی هستند که برای نابودکردن ارگانیسمهای موجود در محیط و اجسام غیرزنده بکار می‌روند. گندزداها پاک کننده ابزار، وسایل، لباس‌ها، سطوح، کاشی‌ها، دستشویی و حمام هستند. این مواد که اغلب شیمیایی هستند با اثر بر [[باکتری|باکتری‌ها]]،‌ها، [[ویروس|ویروس‌ها]]،‌ها، [[قارچ|قارچ‌ها]]‌ها و سایر ارگانیسم‌ها آن‌ها را از بین می‌برند و یا از رشد آنها جلوگیری می‌کنند.
 
'''ضدعفونی‌کننده'''‌ها یا آنتی سپتیک(antiseptic) دسته‌ای از مواد هستند که در سطح پوست، بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند.
 
== گندزدایی ==
گندزدایی یعنی استفاده از روش‌های فیزیکی یا شیمیایی به منظور کم کردن بار میکروبی در محیط یا ابزار بی‌جان. استفاده از گندزداها برای تأمین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها بخصوص، بیماری‌های مسری می‌باشد. گندزادیی به معنی [[سترون کردن]] نیست و در گندزدایی ارگانیسمهای بسیار مقاوم مانند هاگ باکتریها از بین نمی‌روند.▼
 
== عملکرد ==
مواد گندزدا شامل دو دسته هستند، مواد گندزدا ی [[باکتری کش]] {{به انگلیسی|Bactericide}} که قابلیت نابود سازی مستقیم سلول باکتری از طریق نابودسازی دیواره آن که منجر به جذب آب، تورم و ترکیدن آن می‌شود را دارند و مواد گندزدا ی [[مهارگر باکتری]] {{به انگلیسی|Bacteriostatic}} که از رشد و [[تقسیم سلولی]] باکتری جلوگیری می‌کنند.▼
 
== تاریخچه ==
[[پرونده:Joseph Lister.jpg|بندانگشتی|130px|[[جوزف لیستر]] جراح انگلیسی نخستین توضیح گسترده پیرامون استفاده نوین از ضدعفونی‌کننده‌ها را بیان نمود.]]
نخستین توضیح گسترده پیرامون استفاده نوین از ضدعفونی‌کننده‌ها در عمل‌های جراحی در سال ۱۸۶۷ توسط [[جوزف لیستر]] جراح انگلیسی و طی مقاله‌ای با نام [[اصول گندزدایی در عمل جراحی]] {{به انگلیسی|Antiseptic Principle of the Practice of Surgery}} منتشر گشت که در آن از [[نظریهٔ میکروب‌های بیماری‌زا]] که نخستین بار توسط [[لویی پاستور]] بیان شده بود اقتباس گردید. طبق این مقاله استفاده از موادی مانند [[فنول]] می‌تواند بسیاری از میکروب‌ها را کشته و محل جراحی را ضدعفونی کند. برخی روش‌های ضدعفونی مشابه در گذشته توسط دانشمندانی چون [[بقراط]] و [[جالینوس]] و همچنین در کتیبه‌های باستانی [[سومر]]ی بیان گشته‌اند. افرادی چون [[جوزف اسمیت]] برای نخستین بار از موادی مانند [[الکل]] برای ضدعفونی [[زخم|زخمها]]ها و جراحت‌ها استفاده نمودند.<ref name=autogenerated1>Inflammation in wound repair: molecular and cellular mechanisms</ref> نخستین استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده را می‌توان در عصر باستان و به هنگام [[مومیایی]] کردن اجساد مشاهده نمود. امروزه از محلول آب و فنل که دارای قدرتی خاص و ثابت است به عنوان معیاری برای مقایسهٔ تأثیر و قدرت ضدعفونی‌کننده‌ها استفاده می‌شود.<ref name=autogenerated2>Edwards, H, 1976. Theodoric of Cervia, a medieval antiseptic surgeon, Proceedings of the Royal Society, 69 (3) pages=553–5</ref>
 
مدتها قبل از کشف [[پنی‌سیلین]] بشر آموخته بود که به طور تجربی بعضی مواد خام را به عنوان عامل ضد میکروب مورد استفاده قرار دهد. ۶۰۰–۵۰۰ سال قبل از میلاد، چینیها شیره کپک زده لوبیای شور را برای درمان عفونتها بکار می‌بردند. اصطلاح آنتی بیوز (Antibiosis) اولین بار در سال ۱۸۸۹ به‌وسیله ویلمین برای توجیه ماهیت رقابتی جوامع بیولوژیک که در آن فقط قویترین و اصلح‌ترین زنده می‌ماند، بکار برده شد و چند سال بعد این اصطلاح برای آنتاگونیسم میکروارگانیسمها نیز مورد استفاده قرار گرفت.
سطر ۱۸ ⟵ ۱۲:
Clinical Applications, 6th ed. p510</ref>
 
== ضدفرایند باکتریو عملکرد ==
▲گندزدایی یعنی استفاده از روش‌های فیزیکی یا شیمیایی به منظور کم کردن بار میکروبی در محیط یا ابزار بی‌جان. استفاده از گندزداها برای تأمین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها بخصوص، بیماری‌های مسری می‌باشد. گندزادیی به معنی [[سترون کردن]] نیست و در گندزدایی ارگانیسمهای بسیار مقاوم مانند هاگ باکتریها از بین نمی‌روند.{{سخ}}
[[ضد باکتری|ضد باکتریها]] {{به انگلیسی|Antibacterials}} گندزداهایی هستند که تنها قابلیت نابود سازی [[باکتری|باکتریها]] را دارند.
▲مواد گندزدا شامل دو دسته هستند، مواد گندزدا ی [[باکتری کش]] {{به انگلیسی|Bactericide}} که قابلیت نابود سازی مستقیم سلول باکتری از طریق نابودسازی دیواره آن که منجر به جذب آب، تورم و ترکیدن آن می‌شود را دارند و مواد گندزدا ی [[مهارگر باکتری]] {{به انگلیسی|Bacteriostatic}} که از رشد و [[تقسیم سلولی]] باکتری جلوگیری می‌کنند.
 
== [[میکروب‌کش]] ==
میکروب کش {{به انگلیسی|Microbicides}} هرگونه [[زیست‌کش]] {{به انگلیسی|Biocide}} است که عفونت‌های میکروبی شامل عفونت‌های [[ویروسی]] و باکتریایی را از بین می‌برد.
زیست‌کش یک ماده شیمیایی یا میکروارگانیسم است که می‌تواند هر گونه ارگانیسم مضر را با استفاده از روش‌های شیمیایی یا بیولوژیکی از بین برده، خنثی یا کنترل‌کند.
میکروب کش‌هایی که تنها ویژهٔ نابود سازی ویروس‌ها هستند شامل [[داروهای ضد ویروسی]] {{به انگلیسی|Antiviral drug}} و [[ویروس کش|ویروس کشها]] {{به انگلیسی|Virucide}} می‌باشند.
 
== پادزیست ==
''پادزیست'''{{نشانه|۱۰}} یا '''آنتی بیوتیک''' {{به انگلیسی|antibiotic}} به صورت کلی فراورده یا ماده‌ای است که از یک [[میکروارگانیسم]] تولید یا از آن گرفته می‌شود و میکروارگانیسمهای دیگر را از بین می‌برد یا مانع فعالیت آنها می‌شود. اما در کاربرد معمولتر، این تعریف شامل انواع آنتی‌بیوتیک‌های صنعتی همچون سولفونامیدها و کینولونها می‌شود. انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها از لحاظ خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، داروشناسی، طیف ضد میکروبی و مکانیسم عمل با هم تفاوت دارند.<ref name=autogenerated10>GOODMAN & GILMAN'S THE PHARMACOLOGICAL BASIS OF THERAPEUTICS - 11th Ed. (2006)</ref>
 
آنتی بیوتیک‌های وسیع الطّیف، آنهایی هستند که در مقابل انواع مختلف [[میکرو ارگانیسم|میکرو ارگانیسمها]] فعّال می‌باشند. مانند [[تتراسایکلین]] که در مقابل بسیاری از باکتری‌ها موثّر است. آنتی بیوتیک‌های با طیف محدود، آنهایی هستند که فقط در مقابل یک میکرو ارگانیسم یا طیف بسیار محدودی از میکروارگانیسم‌ها فعّال می‌باشند؛ مانند [[وانکومایسین]] که عمدتاً در مقابل کوکسی‌های [[گرم مثبت]] مانند [[استافیلوکوک|استافیلوکوکها]] و [[انتروکوک|انتروکوکها]] مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 
آنتی بیوتیکها مواد شیمیایی هستند که از دو راه طبیعی و مصنوعی به دست می‌آیند. آنتی‌بیوتیکهای طبیعی از میکروارگانیسمهایی مانند [[قارچ|قارچها]] و [[باکتری|باکتریها]] گرفته می‌شوند. امروزه با پیشرفت شیمی پزشکی بیشتر آنتی‌بیوتیکهای حاصل تغییرات مولکولی بر روی آنتی‌بیوتیکهای طبیعی هستند.
آنتی بیوتیک‌ها به دو گروه عمدهٔ آنتی بیوتیک‌های [[باکتریوسید]]، که باعث مرگ سلول بیماریزا می‌شوند و [[باکتریواستاتیک]]، که موجب توقف رشد و ثابت ماندن تعداد سلول بیماریزا می‌گردند، طبقه‌بندی می‌شوند.
 
== انواع گندزدایی ==
سطر ۸۰ ⟵ ۶۲:
برخی دیگر از گندزداها ی رایج شامل [[بوریک اسید]]، [[سبز درخشان (دی‌وای‌ای)]]، [[کاتیون آمونیوم چهارتایی]]، [[آب اکسیژنه]]، [[ازن]]، [[کلرهگزیدین]]، محلول ید در الکل، [[مرکورکرم]]، [[سورفکتانت]]، [[چندهگزانید]] {{به انگلیسی|polyhexamethylene biguanide}}، [[فنول]]، [[جوش شیرین]]، [[کلسیم هیپوکلریت]]، [[کرئولین]] ،[[آهک]]، [[دکونکس]]، [[کلرامین-تی]]، [[سدیم کلرید]]، [[سوپر رسیلین]] و [[میکروتن]] (micro 10) هستند.<ref name=autogenerated5>Malik, Y; Goyal, S (2006). "Virucidal efficacy of sodium bicarbonate on a food contact surface against feline calicivirus, a norovirus surrogate". International Journal of Food Microbiology 109 (1–2): 160–3.</ref><ref name=autogenerated6>Zamani, M; Sharifi Tehrani, A; Ali Abadi, AA (2007). "Evaluation of antifungal activity of carbonate and bicarbonate salts alone or in combination with biocontrol agents in control of citrus green mold". Communications in agricultural and applied biological sciences 72 (4): 773–7. PMID 18396809</ref>
 
== سطح بندیسطح‌بندی ==
بخشهای مختلف مراکز درمانی از لحاظ خطر انتقال عفونت و حساس بودن به سه دسته تقسیم می‌شوند:
# سطوح بااهمیت بالا که نیاز به گندزدایی مرتب و اصولی دارند مانند اتاق عمل-ICU- زایشگاه و نوزادان- اتاقهای ایزوله
 
۱-# سطوح بااهمیت بالا که نیاز به گندزدایی مرتب و اصولی دارندمتوسط مانند اتاق عمل-ICU- زایشگاهبخشها و نوزادان-اتاق‌های اتاقهایبستری ایزولهبخشها.
۳-# سطوح بااهمیت پایین مانند قسمتهای اداری بیمارستان.▼
 
۲- سطوح بااهمیت متوسط مانند بخشها و اتاق‌های بستری بخشها.
 
▲۳-سطوح بااهمیت پایین مانند قسمتهای اداری بیمارستان.
 
همچنین خود مواد گندزدا را از نظر سطح گندزدایی به ۳ دسته تقسیم می‌کنند:
* الف. مواد گندزدای قدرت بالا H.L.D(High Level Disinfectant) مانند [[پراکسید هیدروژن]]، پراستیک اسید، گلوتارالدئید، [[فرمالدئید]]
 
الف* ب. مواد گندزدای قدرت بالابینابینی H(I.L.D(High) Intermediate Level Disinfectant) مانند [[پراکسیدترکیبات هیدروژن]]،کلر، پراستیکترکیبات اسید، گلوتارالدئید،ید ([[فرمالدئیدبتادین]] –الکل یده) الکل ۷۰ درجه) بیشتر از ده دقیقه)
* ج. مواد گندزدای قدرت پایین (L.L.D) Low Level Disinfectant مانند ترکیبات [[فنل]] – ترکیبات آمونیوم▼
 
ب. مواد گندزدای قدرت بینابینی (I.L.D) Intermediate Level Disinfectant مانند ترکیبات کلر، ترکیبات ید ([[بتادین]] –الکل یده) الکل ۷۰ درجه) بیشتر از ده دقیقه)
 
▲ج. مواد گندزدای قدرت پایین (L.L.D) Low Level Disinfectant مانند ترکیبات [[فنل]] – ترکیبات آمونیوم
 
مواد گندزدای سطح بالا (H.L.D) باعث کشته شدن تمام ارگانیسم‌ها به جز تعداد زیادی از [[اسپور]]ها می‌شوند. این مواد در صورتی که مدت زمان تماس آنها (۱۲ – ۳ ساعت) افزایش یابد می‌توانند عمل [[استریلیزاسیون]] (استریلیزاسیون شیمیایی) را انجام دهند. مواد گندزدای بینابینی (I.L.D) باعث کشته شدن همه ارگانیسم‌های وژتاتیو (که قادر به جوانه زدن می‌باشند) از جمله [[مایکوباکتریوم توبرکلوزیس]] و بیشتر ویروس‌ها و قارچ‌ها می‌شوند و مواد گندزدای سطح پایین (L.L.D) باعث حذف خیلی از باکتری‌های وژتاتیو، قارچ‌ها و ویروس‌های دارای پوشش می‌شوند و به طور معمول برای پاکسازی سطوح استفاده می‌شوند.
سطر ۱۰۷ ⟵ ۸۲:
 
== فرگشت پایداری ==
در اثر رویارویی مداوم با پادزیست و گندزداها باکتری‌ها با گذشت زمان در اثر جهش‌های زیستی دچار [[فرگشت]] یا تکامل می‌شوند که این تکامل شامل مقاومت و پایداری در مقابل آن مادهٔ پادزیست یا گندزدا است.<ref>[http://www.pezeshk.us/?p=21428 سایت پزشکان بدون مرز: مقاومت آنتی بیوتیک]</ref><ref>[http://www.konjkav.com/technology/1194-علت-مقاومت-باکتری-ها-در-برابر-آنتی-بیوتیک.html Konjkav.com]</ref><ref>{{cite book|last=Dyer|first=Betsey Dexter|title=A Field Guide To Bacteria|year=2003|publisher=Cornell University Press|isbn=9780801488542978-0-8014-8854-2|pages=Chapter 9, Pathogens|url=http://www.audible.com/pd/ref=sr_1_1?asin=B002VA8L4Y&qid=1305345229&sr=1-1}}</ref>
 
== غلظت گندزدا ==
سطر ۱۱۳ ⟵ ۸۸:
 
== جستارهای وابسته ==
* [[پادزیستآنتی‌بیوتیک]]
* [[زیست‌کش]]
* [[ضد باکتری]]
* [[میکروب کش]]
* [[ویروس کشویروس‌کش]]
* [[ضدعفونی‌کننده]]
* [[باکتری کش]]
* [[مهارگر باکتری]]
 
{{== پانویس|۲}} ==▼
{{پانویس|۲}}
 
== منابع ==
* {{یادکرد-ویکی|پیوند =https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Disinfectant&oldid=584258267|عنوان = Disinfectant|زبان = انگلیسی|بازیابی = ۲۲ دسامبر ۲۰۱۳}}▼
* دانشنامه رشد
▲{{پانویس|۲}}
{{یادکرد-ویکی
▲|پیوند =https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Disinfectant&oldid=584258267
|عنوان = Disinfectant
|زبان = انگلیسی
|بازیابی = ۲۲ دسامبر ۲۰۱۳
}}
 
== پیوند به بیرون ==
* [http://www.environmentalhealth.ir/290 سایت بهداشت محیط ایران]
 
{{ویکی‌انبار-رده|Disinfectant}}
 
[[رده:داروهای ضد عفونی]]
[[رده:ضد عفونی‌کننده‌ها]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/گندزدا»