انوما الیش: تفاوت میان نسخه‌ها

ائا (مرد – خدا) آنگاه مردوک که قهرمان اسطوره در شکل بابلی آن است را در وجود می‌آورد. اما پیش از تولد مردوک به شرح نخستین مناقشه میان خدایان اولیه و خدایانی که در وجودند برمی‌خوریم. تیامات و آپسو از سر و صدای خدایان جوانتر آشفته می‌شوند، و با مومّو وزیر آپسو برای نابودی آنان به مشاوره می‌نشیند. تیامات مایل به نابودی فرزندان خود نیست، اما آپسو و مومّو نقشه‌ای طرح می‌کنند، نیت آنان برخدایانبر خدایان دیگر آشکار می‌گردد و هراسان می‌شوند. اما ائا که همه آگاه است برای مقابله با این دسیسه نقشه‌ای می‌چیند، وی آپسو را با افسون به خواب کرده، او را به قتل می‌رساند، مومّو را در بند می‌کند و از بینی او طناب می‌گذراند. آنگاه ائا حجرهٔ مقدس خویش را بنا می‌کند و آن را آپسو می‌نامد، و در آرامش عمیقی به استراحت می‌پردازد. در این حجره تولد مردوک صورت می‌گیرد، و به دنبال ان شرحی از زیبایی و نیروی عظیم او می‌آید. لوح نخستین با شرح آمادگی برای مناقشه تازه‌ای مان خدایان نخستین و خدایان جوانتر به پایان می‌رسد. فرزندان دیگر تیامات، او را به خاطر خاموش ماندنش به هنگام نابودی آپسو سرزنش می‌کنند و موفق می‌شوند او را برانگیزانند تا برای نابودی آنو و همدستانش اقداماتی بنماید. زن- خدای تیامات کینگو اولین فرزند خود را رهبر حمله قرار می‌دهد، او را مسلح می‌کند، و الواح سرنوشت را در اختیار او می‌گذارد. تیامات آنگاه گروهی هیولا در وجود می‌آورد، همچون کژدم- مرد Scorpion-man اسب- مرد Centaur که نقش آنها را بر مهرها و سنگهای مرزنمای بابلی می‌بینیم. تیامات، کینگو را در رأس این گروه قرار می‌دهد تا انتقام آپسو را بگیرد.[۱۷]

لوح ششم به شرح [[آفرینش انسان]] می‌پردازد. مردوک نیت خود را برای آفرینش انسان به منظور خدمتگذاری خدایان اعلام می‌دارد. با راهنمایی ائا تصمیم گرفته می‌شود که سردسته شورشیان یعنی کینگو بمیرد تا از خون او نوع انسان سرشته بشود. از این رو، کینگو به قتل می‌رسد، و از خون او انسان برای خدمت به خدایان آفریده می‌شود تا آنان را آزاد نماید، بعبارت دیگر، تا وظیفه‌های جسمانی مربوط به آیین معبد را انجام دهد و خوراک خدایان را فراهم آورد. آنگاه خدایان معبد مردوک یعنی همان معبد بزرگ اساگیلااساگیل[۲۴] که دارای زیگورات است و در بابل قرار دارد را می‌آفرینند.[۲۵] این لوح با ذکر اسامی مختلف مردوک به پایان می‌رسد. ظاهراً به نظر می‌آید که این لوح، آخرین لوح شعر بوده است. اما در نسخه‌ای که بدست ما رسیده است لوح دیگری هم آمده است که یکسر به شمارش و اسامی پنجاه گانة مردوک اختصاص دارد.[۲۶] مردوک پس از آنکه بدین گونه آسمان و زمین را ساخت، به خمیر کردن زمین با خون خود پرداخت تا بنی آدم را برای خدمت خدایان بسازد. روایتهای بابلی، در جزئیات آفرینش انسان، با یکدیگر اختلاف دارد، ولی همه در این مطلب یک کلامند که خدا انسان را از تکه‌ای گل رس ساخت.[۲۷]

[[جهان زیرین]]، جهانی تاریک، غم‌انگیز، و مکانی بی‌روح و هولناک است که خواهر ایشتر، ارشکیگل[۲۸] ملکهٔ آن است.[۲۹] در شکل بابلی این اسطوره، همچون صورت سومری آن، برای فرود ایشتر به جهان زیرین دلیلی ارائه نمی‌شود، اما در پایان شعر پس از آنکه ایشتر آزاد می‌شود، تموز[۳۰] به عنوان برادر و عاشق ایشتر معرفی می‌شود، بدون آنکه توضیحی برای چگونگی آمدن تموز به جهان زیرین داده شده باشد. سطرهای پس از آن به نظر می‌رسد که به بازگشت تموز با شادمانی تمام به جهان زندگان اشاره می‌کند. تنها از دعا و نیایشهای همگانی مربوط به تموز است که از زندانی شدن تموز در جهان زیرین مطلع می‌شویم، و از ویرانی ای که غیبت او از سرزمین زندگان بوجود می‌آورد، آگاهی می یابییم. در شکل بابلی فرود ایشتر به سرزمین بی بازگشت بخشی وجود دارد که از ناتوانی در باروری جنسی که به علت غیبت او بوجود آمده است، سخن می‌گوید.[۳۱] طرح کلی فرود زن- خدا از همان شکل سومری پیروی می‌کند اما تفاوتهای جالبی وجود دارد. زمانی که ایشتر دروازهٔ جهان زیرین را می‌کوبد، تهدید می‌کند، چنانچه اجازهٔ دخول نیابد، دروازه را درهم خواهد شکست و همهٔ مردگان را آزاد خواهد کرد. در این روایت اسطوره ایشتر از شکل سومری آن چهره‌ای به مراتب تهدیدکننده تر و خصمانه تر دارد. ایشتر تهدید می‌کند که مردگان را بر زندگان می‌تازاند، که این خود نشانهٔ ترس بابلیها از ارواح است.[۳۲] ایشتر در جوانی دلباخته تموز، ایزد درو، شد و اگر سخن گیلگمش را بپذیریم، این عشق باعث مرگ تموز گشت. ایشتر غرقه در اندوه شد و بر عاشق جان باخته زاری‌ها سر داد. ایشتر برای آنکه تموز را دوباره بیابد و او ر از منزلگاه دلگیرش برباید، توطئه چید و به جهان زیرین فرود آمد: ” به سرزمینی سفر کرد که بی بازگشت بود، به سوی خانهٔ شتافت که راه بازگشتی نداشت. ”[۳۳] ارشکیگل بدان شرط که ایشتر [[تن‌پوش]]‌های خود را را کند بدو اجازهٔ ورود به جهان زیرین را می‌دهد و ایشتر با عبور ازهفتاز هفت دروازه به تدریج زیورها و تن‌پوش‌های خود را رها و در برابر هفتمین دروازه کاملاً عریان می‌شود.[۳۴] به حضور ارشکیگل شهبانوی نواحی دوزخی، رسید. اما ارشکیگل پیام آور خویش، نمتر[۳۵] را فرا خواند و بدو فرمان داد تائایشتر را در کاخ وی زندای کند و شصت گونه بیماری بر وی افکند. بدین گونه ایشتر زندانی گشت، زمین را عزلت و آسمان‌ها را اندوهی ژرف فرا گرفت. شمش و سین، پدر وی، اندوه را بر ائا بازگفتند. پس ائا برای نجات ایشتر، آسوشو- نامیر[۳۶] شهوت پرست رآفریدرا آفرید و او را به سرزمین بی بازگشت گسیل کرد، کلام جادویی به وی آموخت تا ارادهٔ ارشکیگل بازگیرد.[۳۷] وارشکیگل با بی میلی به وزیر خود نمتر دستور می‌دهد بر ایشتر آب حیا ت بپاشد. ایشتر آزاد می‌شود وبازو باز می‌گردد، و همچنانکه در سفر بازگشت خود از هفت دروازه عبور می‌کند، تکه‌های زیورآلات و لباسهای خود را پس می‌گیرد. اما به فدیه‌ای اشاره می‌شود که ایشتر باید بپردازد.[۳۸] این حماسه به این صورت به پایان می‌رسد که ایشتر بهای آزادی خود را به قیمت از دست دادن دوموزی[۳۹]، «معشوق دوران جوانی خود»، می‌پردازد.