زبان‌های ایران مرکزی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Javidhatam (بحث | مشارکت‌ها)
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۱:
|fam5=[[زبان‌های ایرانی شمالی غربی]]}}
 
'''گویش‌های مرکز ایران'''<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/central-dialects Central dialects, Iranica]</ref> به گروهی از [[زبان‌های ایرانی غربی|گویش‌های ایرانی شاخهٔ شمال غربیشمالغربی]] گفته می‌شود که از قدیم در برخی از شهرها و روستاهای مرکز ایران (به‌ویژه در استان اصفهان و استان مرکزی) رایج بوده است. بیشتر این گویش‌ها در صد سال اخیر منقرض شده است یا در حال انقراض است و در میان نسل جدید جای خود را به فارسی داده است.
 
== پیشینه ==
بیشینه مردم اصفهان به این زبان‌ها سخن می‌گفته‌اند. روند فارسی‌شدن زبان این مناطق در دوران [[صفویان|صفوی]] و با اعلام [[اصفهان]] به عنوان پایتخت به بیشترین سرعت خود دست یافت.<ref>{{Cite web|url = https://archive.org/stream/MedianSuccumbsToPersianAfterThreeMillenniaOfCoexistenceLanguageShift/Borjian2009MedianSuccumbsToPersianAfterThreeMillenn_djvu.txt|title = Median Succumbs to Persian after Three Millennia of Coexistence: Language Shift in the Central
Iranian Plateau|date = |accessdate = |website = Internet Archive|publisher = BRILL Journal of Persian Studies 2 (2009) 62-87 brill.nl/jps|last = Borjian|first = Habib|year = 2009|authorlink = brill.nl/jps|nopp = 62-87}}</ref>
این روند هم‌چنان ادامه دارد و بسیاری از روستاهای محل سکونت گویشوران زبان‌های مرکز ایران که بیشتر در بخش خاوری استان اصفهان قرار دارند امروزه در معرض [[تغییر زبانی]] به سوی [[فارسی]] هستند.<ref name="همان">همان.</ref> این گروه‌های زبانی بنظر می‌رسد دارای زبانی با اصل مشترک بوده‌اند. در گذشته در بسیاری شهرهای بزرگ ایران این گویش‌ها رواج داشته که امروز جای خود را به فارسی سپرده‌اند. گویش قدیم [[کرمان]] و [[یزد]] که توسط زرتشتیان و یهودیان این دو شهر حفظ شده گویش قدیم اصفهان که در اشعار برخی شاعران مانند [[اوحدی اصفهانی]] نشانه‌هایی از آن بدست آمده توسط کلیمیان این شهر و روستایی‌هایروستایهای مجاور شهر مانند زاینده رود و و شهرگز [[گزبرخوار]]باقی‌مانده است. این زبان مرکزی که گاهی زبان راجی نیز نامیده می‌شود در گذشته در شهرهای ری و [[قم]] و همدان نیز تکلم می‌شده است.<ref>دکتر محمد امین ریاحی خویی [http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=102834&ParentID=0&BookID=79435&MetaDataID=16076&Volume=1&PageIndex=0&PersonalID=0&NavigateMode=CommonLibrary&Content= ملاحظاتی درباره زبان کهن آذربایجان] کتابخانه الکترونیک تبیان</ref> چنانچه در آثار [[شمس قیس رازی]] آمده است که مردم [[ری]] و [[عراق عجم]] علاقه‌ای به اشعار فارسی ندارند و شعر محلی فهلوی خود را بیشتر می‌پسندند. در [[بروجرد]] و [[خرم‌آباد]] نیز این گویش‌ها رواج داشته‌اند که امروزه تنها گروه‌های اقلیت مذهبی این شهر گویش کهن را حفظ کرده‌اند. بر پایه گزارشی که [[ابن مقفع]] از وضعیت زبان‌های رایج میان ایرانیان آورده، این گویش‌ها در گذشته فهلوی و در زمان قدیمتر پهلوی نامیده می‌شدند.<ref>{{Cite web|url = http://www.iranboom.ir/shekar-shekan/zaban-pajohi/8896-sargozasht-zaban-farsi.html|title = سرگذشت زبان فارسی|date = |accessdate = |website = ایران‌بوم|publisher = |last = خالقی مطلق|first = جلال}}</ref>
 
حس قومی گویشوران زبان‌های ایران مرکزی همواره حس وابستگی قومی پارسی و حس تعلق آن‌ها در سطح ملی ایران بوده‌است.<ref name="همان"/>
خط ۲۶:
:* '''گویش‌های شمال شرقی''':عمدتا در محدوده بین [[کاشان]] و [[نطنز]] رایج می‌باشند و شمار آنها بسیار زیاد است. از مهمترین آنها می‌توان به [[لهجه کاشانی|گویش کاشانی (کاشی)]]، گویش کلیمیان کاشان، گویش آرانی، قهرودی، [[جوشقان و کامو|جوشقانی]]، [[ابیانه]] ای، فریزندی، یرندی، [[میمه]] ای، سویی، کشه‌ای، [[طار|طاری]]، [[نطنز|نطنزی]]، [[ابوزیدآباد|ابوزیدآبادی]] و بادرودی را می‌توان نام برد.
 
:* '''گویش‌های جنوب غربی''':گویش‌های جنوب غربی گویش‌هایی هستند که در [[اصفهان]] و نواحی مجاور آن رواج دارند. از این گویش‌ها می‌توان به کفرونی، [[زبان گزی]]،گزی، سده‌ای، ورزنه‌ای و گویش کلیمیان اصفهان اشاره نمود.
 
:* '''گویش‌های جنوب شرقی''':در این دسته گویش‌های قدیم یزد و کرمان که اکنون تنها توسط [[زرتشتی|زرتشتیان]] و [[کلیمی|کلیمیان]] این شهر صحبت می‌شوند و به گویش بهدینی و دری یا گبری نیز شهرت دارند نیز جای دارند. سایر گویش‌های این دسته شامل گویش [[نائین|نائینی]]، گویش [[انارک|انارکی]]، گویش [[اردستان|اردستانی]] و گویش زفره‌ای می‌شود.