هنری مورتمرمورتیمر دبیر امور خارجهٔ هند بریتانیایی و رئیس هیئت مذاکره‌کننده از سوی حکومت بریتانیایی هند، در اواخر سپتامبر ۱۸۹۳ با [[امیر عبدالرحمن خان]] توافق‌نامه‌ای را جهت تعیین مرزهای شرقی و جنوبی افغانستان با هند بریتانیایی به امضا رساند که به توافق‌نامهٔ دیورند و مرز دیورند معروف شد.<ref name=":1">{{یادکرد وب|نشانی = http://www.mandegardaily.com/منــازعۀ-دیورند |عنوان = منازعهٔ دیورند|ناشر = روزنامه ماندگار|تاریخ بازدید = ۱6 فروردین ۱۳۹۶|تاریخ = ۱۴ حمل ۱۳۹۶}}</ref>
=== پیش‌زمینه و شکل‌گیری مرز دیورند ===
خط ۲۷:
{{گفتاورد|جناب امیر دوست محمد خان والی کابل و آن علاقه جات افغانستان که حالا در قبضهٔ او می‌باشند، عهد می‌نماید ازطرف خود و ازطرف ورثای خود علاقه جات آنریبل ایست کمپانی را احترام نماید و ابداً در آنها مداخله ننمایند، و با دوستان آنریبل ایست اندیا کمپانی دوست باشند و با دشمنان کمپانی مذکور دشمن باشند.| میر غلام محمد غبار|افغانستان در مسیر تاریخ، چاپ چهارم ۱۳۶۸، ص ۵۸۳–۵۸۴}}
[[پرونده:Mortimer Durand.jpg|بندانگشتی|چپ|[[مورتمرمورتیمر دیورند|سر هنری مورتمرمورتیمر دیورند]]، دیپلمات انگلیسی و کارمند دولت استعماری هند بریتانیایی می‌باشد که مرز دیورند به افتخار او نامگذاری شده.]]
=== محمد یعقوب خان و معاهده گندمک ===
خط ۳۳:
=== عبدالرحمن خان و معاهده دیورند ===
[[عبدالرحمن‌خان]] در تاریخ ۱۲ اکتبر ۱۸۹۳ طی یک توافق که به [[معاهده دیورند]] شناخته شد را با نماینده انگلیس هنری مورتمرمورتیمر در ازای افزایش اعانت مالی از ۱۲۰۰۰۰۰ به ۱۸۰۰۰۰۰ کلدار و دخالت نکردن روسیه و متحدانش به مناطق جنوبی [[آمودریا|رود آمو]] از مناطق روشان و شغنان ماورای آمو در شمال و صوات، باجور، چترال، وزیرستان و چمن از جنوب چشم پوشی کند و آنها را واگذار کرد. طی این توافق مرزهای کنونی افغانستان شکل گرفت.<ref>افغانستان در پنج قرن اخیر، محمدصدیق فرهنگ، ج ۱ ق ۱، ص ۴۱۳، ۴۱۴</ref><ref>{{یادکرد |کتاب = افغانستان در مسیر تاریخ|نویسنده = [[میرغلام‌محمد غبار]]|فصل = |صفحه =ص ۶۸۷–۶۹۲ | ناشر = مرکز نشر انقلاب با همکاری جمهوری| چاپ = چهارم| سال = س ۱۳۶۸ |شابک =}}</ref>
