موسیقی ارمنی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
Fatranslator (بحث | مشارکت‌ها) جز افزودن ناوباکس> الگو:ارمنستان (درخواست کاربر:Modern Sciences)+تمیز+ |
||
خط ۱:
{{ارمنستان}}
{{فرهنگ ارمنی}}
[[پرونده:Female Troubadour with Saz, M6288, Horomos, 1211.jpg|بندانگشتی|مینیاتوری از شاعر بزمی و نوازنده دوره گرد زن ۱۲۱۱ میلادی]]
سطر ۵ ⟵ ۶:
[[سنج]]هایی نیز مربوط به سده هفتم پیش از میلاد در [[تیشبانی|کارمیر بلور]] یافت شده است (مربوط به دوران [[:w:en:Ayrarat|پادشاهی آراراتیان]]). در همان زمان حکومت آراراتیان موسیقی ارمنی دارای ماهیت پرستشی و دنیوی شد و موسیقی دنیوی در نزد راویان و گویندگان و نقالان و [[گوسان]]های دوره گرد رونق یافت. این رونق و پیشرفت در زمان پادشاهی [[دودمان اروندی|یرواندیان]] نیز ادامه یافت و با استحکام جامعه و استواری نظام خانواده‌ها در ارمنستان باستان موسیقی و آواز نیز حالت تخصصی تر پیدا کرد. بویژه مرثیه خوانی مربوط به مراسم تدفین ترقی می‌کند و بتدریج یکی از شیوه‌های موسیقی ادبی ارمنی یعنی آواز خوانی توأم با شعر خوانی متشکل می‌گردد و از روایات و افسانه‌ها داستان‌های مربوط به تاریخ باستان ارمنی و دین اولیه آنها ([[اسطوره‌شناسی]]) برای طی روند ترقی خود استفاده می‌شود.<ref name="Hravard Hagopian, Murad Hasratyan,Ararat Aghasyan">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/hay-arvesti-patmutyun.html Armenian Art History,by Hravard Hagopian, Murad Hasratyan,Ararat Aghasyan]</ref>
[[موسس خورناتسی]] با سخن گفتن دربارهٔ افسانه‌های [[هایک (اسطوره)
== تاریخ ==
سطر ۱۱ ⟵ ۱۲:
موسیقی ارمنی در سده‌های ۳ و ۴ پیش از میلاد توأم با تشکل کامل ملت ارمنی دارای ماهیت مختص خود می‌شود. قابل ذکر است که ارمنیان پس از انقراض پادشاهی آراراتیان حدود دو سده در زمان حکومت [[هخامنشیان]] تماس و مناسبت نزدیک با فرهنگ ایران داشتند. از [[سده ۳ (پیش از میلاد)]] تمدن [[یونان باستان]] تحکیم می‌یابد. از همین دوره نی استخوانی دارای پنج سوراخ در [[معبد گارنی]] پیدا شده است. با پیدایش حکومت مستقل ارمنی توسط [[دودمان آرتاشسی]] در ارمنستان در [[سده ۲ (پیش از میلاد)]]، [[فرهنگ ارمنی]] از جمله موسیقی دوران رونق بی‌سابقه خود را طی می‌کند.<ref name="A. J. Hacikyan,Gabriel Basmajian,Edward S. Franchuk">[https://www.amazon.com/Heritage-Armenian-Literature-Tradition-Golden/dp/0814328156 The Heritage of Armenian Literature Volume 1: From the Oral Tradition to the Golden Age,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)]</ref>
آوازهای نظامی و مراسم عیادی بویژه آوازهای عروسی آوازهای عاشقی و نقالی متحول می‌گردند. غیر از ابزارهای یاد شده ابزارهای موسیقی دیگری چون سازهای ضربه‌ای، بادی و سیمی رواج داشتند. در همین زمان [[تئاتر]] [[
پس از [[کلیسای حواری ارمنی|رسمیت یافتن آئین مسیح در ارمنستان]] موسیقی ارمنی دچار تحول اساسی می‌شود در کنار آن فرهنگ دنیوی نیز راه رونق خود را می‌پیماید. رقص و آواز مردمی شهری و روستایی از یکدیگر جدا می‌شود و عاشق‌های (دوره گرد) بعدها به عنوان تنها نمایندگان هنر موسیقی دنیوی باقی می‌مانند. آواز موسیقی ارمنی با غنی شدن و بهره‌گیری از هنر همسایگان در سده‌های ۶ و ۷ میلادی از حدود ارمنستان خارج می‌شود. در اوایل سده هفتم (میلادی) در زمان [[خسرو پرویز]] ساسانی در ایران (در [[تیسفون]]) برای مرتب‌سازی تنظیم موسیقی، موسیقیدانان ارمنی دعوت می‌شوند. با همکاری آنان ([[موسیقی در دوران ساسانیان|شیوه موسیقی خسروانی]]) تدوین می‌گردد یکی از موسیقیدانان دخیل در این کار (سارکیس یا سرکیس هوروم)، (در ادبیات ایران مشهور به سرکش)، آوازخوان مشهور ارمنی در دربار ایران بود.<ref name="Hacikyan,Gabriel,Edward">[https://www.amazon.com/Heritage-Armenian-Literature-Vol-Eighteenth/dp/0814330231 The Heritage of Armenian Literature, Vol. 2: From the Sixth to the Eighteenth Century,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)]</ref>
پیدایش [[الفبای ارمنی]] در سده پنجم (میلادی) در رونق موسیقی و آواز خوانی ارمنی تأثیر چشمگیری گذاشت. پس از آن [[کتاب مقدس]] به ارمنی ترجمه می‌شود و (زیور داوود) و کتاب‌های کلیسایی به [[زبان ارمنی]] تهیه می‌گردند و در مراسم مذهبی آوازهای کلیسایی از جمله ([[:w:en:Armenian chant|شاراگان]]) استفاده می‌گردد. آوازه‌های مختلف کلیسایی در طول زمان توسط [[کلیسا]] تدوین می‌گردیده تا امروز به کار می‌روند.<ref name="Vahan M. Kurkjian"
[[پرونده:Քաշ.svg|بندانگشتی|150px|راست|یک نمونه از نت نویسی (خاز) ارمنی به نام (کاش)]]
[[پرونده:Troubadour, Marriage at Cana, Matenadaran, XVIth century.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|عاشقی ارمنی سده ۱۶ میلادی]]
حالت اولیه نت نویسی ارمنی که به [[:w:hy:Խազ|خاز]] معروف است در سده هشتم (میلادی) پدید می‌آید.<ref name="Vahan M. Kurkjian"
[[پرونده:Певческий сборник. 1322 г. (Ierus. Arm. 1644. P. 245).jpg|بندانگشتی|200px|چپ|مجموعه تصانیف ۱۶۴۴ میلادی]]
مرحله دوم دوره ترقی ملودی‌ها و برخورداری آنها باجنبه‌های گوناگون به شمار می‌رفت (آثار [[نرسس چهارم شنورهالی|نرسس شنورهالی]])، در مرحله بعدی مسایل مربوط به صدا، هماهنگی آواها مورد توجه قرار می‌گیرد. آوازهای عاشقی (گوسان)، آوازهای موسوم به بی خانمان و غیره رواج زیادی پیدا می‌کند. یکی از نمایندگان سرشناس موسیقی عاشقی ارمنی (هوانس مانوک خلاتتسی) بود که در سال ۱۴۳۸ میلادی به علت تغییر مذهب کشته شد.<ref name="Nira Stone,Michael E. Stone"
در سده بعد [[ناهاپت کوچاک]] دارای آوازه بود. در سده‌های ۱۷ و ۱۸ (میلادی) که اوضاع سیاسی و اقتصادی ارمنستان دچار وخامت سنگینی شده بود رشته‌های مختلف فرهنگ از جمله موسیقی ارمنی در مهاجرنشین‌های ارمنی چون [[نو جلفا|محله جلفای اصفهان]]، استانبول و [[تفلیس]] به حیات و ترقی خود ادامه دادند. در سده ۱۸ میلادی [[سایات‌نووا]] سرشناسترین چهره عاشقان ارمنی پا به عرصه گذاشت. اشعار آوازی او چنان با فرهنگ گرجی، ایرانی و آذری نزدیکی داشت که تا مدت‌های مدید این ملل غیر ارمنی وی را متعلق به خود می‌دانستند. در این زمان سازهایی چون (کمان و [[کمانچه]]، [[سنتور]] و قانون، [[بربط]]، تنبور و [[تار]]، بلول، شوی و دودوک و پارکاپزوک) به کار می‌رفت و اکثر آنها تا امروز نیز در موسیقی اصیل ارمنی مورد استفاده قرار دارند.
سطر ۵۲ ⟵ ۵۳:
=== ایران ===
[[پرونده:Loris Tjeknavorian.jpg|بندانگشتی|170px|چپ|[[لوریس چکناواریان]]]]
[[پرونده:DSC00228.JPG|170px|
[[پرونده:استاد روبیک گریگوریان.jpg|بندانگشتی|170px|چپ|[[روبن گریگوریان]]، پایه‌گذاری ارکستر سمفونیک تهران]]
{{اصلی|ارمنی‌های ایران}}
سطر ۵۹ ⟵ ۶۰:
در ایران نقش ارمنیان در شکل گیری موسیقی نوین و معاصر ایران چشمگیر بوده است. هنرمندان بسیاری که در راه گسترش موسیقی در ایران گام‌های با ارزشی را برداشتند.
* «مگردوم کاراپتیان» در [[اصفهان]] اولین ارکستر سازهای زهی را تأسیس نمود.
* «سوقومون سیمونیان» معروف به سلیمان‌خان ارکستر نظام دربار قاجار.
خط ۶۶:
ارمنی‌های ایران در ساخت آلات موسیقی سابقه درخشانی دارند.
* «نریمان» اولین سازنده [[قانون (ساز)|قانون]] در شهر تهران و سازنده انواع آلات موسیقی در حدود سی سال.
* «آرداشس کاراپتیان» وی آلت موسیقی جدیدی به نام تارپین ساخت (شبیه گیتار بدون دسته) و همچنین در تهران موسیقی شبانه تأسیس نمود.
سطر ۸۸ ⟵ ۸۷:
{{اصلی|ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی}}
{{اصلی|ارمنی‌های ترکیه}}
در اوایل سده نوزدهم میلادی موسیقی در [[ارمنستان غربی]] و کل امپراتوری عثمانی در قبضهٔ خوانندگان و نوازندگان دوره گرد بود. آنها آهنگها و نواهای منتقل شده از نسل‌های پیش را، که به صورت شفاهی در بین مردم مرسوم شده بود، حفظ و اجرا می‌کردند. در آن زمان، امپراتوری عثمانی فاقد هنر موسیقی به صورت کنسرواتوار و هنرستان یا گروه‌هایی منظم دارای آیین‌نامه و اساسنامه بود.<ref name="Richard G. Hovannisian , Simon Payaslian"
اولین گروه‌های موسیقی در ارمنستان غربی، در قرن نوزدهم میلادی، به دست «کاراپت پاپازیان»، رهبر [[ارکستر]]، [[آهنگساز]] و [[ترانه سرا|ترانه سرای]] معروف ارمنی، تشکیل شد. پاپازیان تحصیلات خود را در [[ایتالیا]] گذرانده و آمادگی و مهارت کافی را برای رهبری ارکستر سمفونیک و ارکسترهای مجلسی کسب کرده بود. او اولین گروه‌های موسیقی، به خصوص، موسیقی تئاتر و نمایشنامه‌های موزیکال را در ارمنستان غربی پایه نهاد. پاپازیان رفته رفته به چنان معروفیتی دست یافت که کشورهای مختلف اروپایی از او برای رهبری ارکسترهای بزرگ دعوت به همکاری می‌کردند.<ref name="Professor Levon Zekiyan,Gabriella Uluhogian,Vartan Karapetian">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/armenia.html ArmeniaImprints of a Civilization,by.Professor Levon Zekiyan(Author) Gabriella Uluhogian(Author) Vartan Karapetian(Author)]</ref>
اولین نشریه از این نوع کنار «آرِولیان» (چنگ شرقی) نام داشت که در ۱۸۵۸ میلادی منتشر شد. از آنجایی که این نشریه اولین نشریهٔ تخصصی در زمینهٔ موسیقی، در امپراتوری عثمانی، بود از اهمیت خاصی برخوردار است. این نشریه با نت‌های مرسوم در اروپا انتشار می‌یافت. در ۱۸۶۱ میلادی، [[نشریه]] دیگری با نام کنار «هایکاکان» (چنگ ارمنی) منتشر و منجر به تشکیل گروهی به همین نام شد. موسیقی دان بزرگ دیگری به نام «نیکوقوس تاشچیان» با کمک برادر خود، «هاکوپ تاشچیان»، در ۱۸۷۵ میلادی، نشریه‌ای به نام «نواگ عثمانیان» (ترانه‌های عثمانی) منتشر کرد. تاشچیان در ادامهٔ فعالیت خود به تعلیم و ترویج موسیقی محلی و شرقی از طریق آموزش پیانو و سایر آلات موسیقی اروپایی پرداخت. اولین اپرت‌ها، [[اپرا]]ها و تئاترهای موزیکال در قسطنطنیه به دست ارمنیان تأسیس شدند.<ref name="Brigitta Davidjants"
در ارمنستان غربی به غیر از موسیقیدانان و رهبران بزرگی که به فعالیتهای موسیقایی مشغول بودند اشخاص بسیاری نیز وجود داشتند که به کار ساخت آلات مختلف موسیقی می‌پرداختند. از استادان معروف در این زمینه می‌توان به «کِروبه زیلچیان» (۱۸۳۰–۱۹۱۰ میلادی) اشاره کرد که در ساخت سنج استاد بود و کارخانهٔ مخصوصی برای این منظور تأسیس کرده بود.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward"
=== جمهوری آذربایجان ===
{{اصلی|ارمنی‌های جمهوری آذربایجان}}
در سال ۱۹۱۷–۱۹۱۰ میلادی. مجله‌ای به نام تئاتر و موسیقی به ابتکار و سردبیری «آنتوان مائیلیان» در [[باکو]] منتشر می‌شد و مردم را با فعالیتهای فرهنگی ارمنیان باکو آشنا می‌کرد. در سال ۱۹۲۰ میلادی. مائیلیان رهبری استودیوی تئاتر و موسیقی شرقی را با بخش‌های ارمنی، آذربایجانی و روسی بر عهده داشت. این استودیو در سال‌های بعد (بنیاد زاره) نامیده شد و تبدیل به آموزشگاه تئاتر شد. او در عین حال رئیس [[کنسرواتوار]] شرقی باکو و رهبر استودیوی موسیقی و نمایش بانوان آذربایجانی بود. مائیلیان برای کودکان نیز اُپرت و اُپرا نوشته و برای نمایش‌های تئاتر ارمنی و آذربایجانی موسیقی ساخته است. آهنگ ساز معروف [[:w:hy:Անուշավան Տեր-Ղևոնդյան|آنوشاوان دِرغوندیان]] نیز در باکو زندگی و فعالیت کرده و در سال‌های ۱۹۳۸–۱۹۳۴ میلادی. رئیس کنسرواتوار باکو بوده است.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward"
عاشوق‌ها نیز در موسیقی ارمنیان باکو جایگاه خاصی داشتند. آنها از خانه به خانه می‌گشتند و در مسابقات عاشوق‌ها شرکت می‌کردند. معروفترین آنها عاشوق «دونی» بود که استاد و آموزگار عاشوق‌های آن دوره شمرده می‌شد. عاشوق «صایاد» (پتروس ماداتیان) که در سده ۱۹ میلادی. می‌زیست نیز آوازهای بلند داشت.
از سال ۱۹۲۰ میلادی «آ. ایانوسیان»، رهبر ارکستر نقش بزرگی در موسیقی باکو ایفا کرد. او بود که نخستین گروه نوازندگان موسیقی محلی آذربایجانی را بنیان نهاد.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward"
=== سایر نقاط جهان ===
| |||