خط اوستایی: تفاوت میان نسخه‌ها

در دورهٔ [[ساسانیان]]، [[الفبا|الفبایی]] از الفبای [[زبوری]]<ref>زرشناس، زهره، 1382،زبان1382، زبان و ادبیات باستانی ایران، دفتر پژوهشهای فرهنگی،صفرهنگی، ص 22.</ref> و [[پهلوی]] ساخته شد و [[اوستا]] بدان نوشته شد. این الفبا را الفبای اوستایی و دین دبیره نامیده‌اند. این خط که جنبهٔ آوایی یا فونتیک دارد، هم برای نوشتن متن اوستا، و هم در مواردی برای نوشتن [[فارسی میانه]] یا تلفظ متون فارسی میانه که به [[خط پهلوی کتابی]] بودند استفاده می‌شد.

این کار، که نمایانگر نوآفرینی (revival) آیین مزدا و بنیان نهادن راست دینی (orthodoxy) سختگیرانه مرتبط با قدرت سیاسی است، احتمالاً در اثر تمایل به عرض اندام بیشتر در برابر بوداییان، مسیحیان، و مانویان اجرا شد که دین و آیینشان بر پایهٔ کتاب بود^[۱]. در مقابل، روحانیت زرتشتی قرنها بود که به از برکردن کتاب مقدس از طریق گوش دادن به یک آموزگار روحانی خو گرفته بود که این آموزگار سخنان زرتشت را برای شاگرد آنقدر می‌خواند تا شاگرد با تکرار و همخوانی با وی، سخنان و نواخت (ریتم چگونگی خواندن (صرف)) را از بر شود. سپس این کار را همین شاگردان بعدها برای شاگردان دیگر تکرار می‌نمودند و به همین روش برای نسلها خواندن و نگهداشتن کتاب مقدس انجام می پذیرفتمی‌پذیرفت. این کار ضروری بود چرا که روحانیت زرتشتی اداکردن درست و دقیق و نواخت (cadence) نماز را یک پیش شرط لازم‌الاجرا می‌دانست. افزون بر این، ضرورت ازبرخوانی نیایش (liturgy) همراه با مناسک و تشریفات مذهبی جایی برای نوشتن چیزی باقی نمی‌گذاشت.

متون زرتشتی سده‌های نهم تا دوازدهم میلادی پیشنهاد می‌کند که در زمانی مجموعه بسیار بزرگتر از ادبیات زرتشتی وجود داشته اما این متون، در صورت وجود، تا کنون از میان رفته‌اند و بنابراین خطی که برای نوشتن آنها بکار رفته ناشناخته‌است. این پرسش که آیا چیزی مشابه با نمونه ساسانی در دوران اشکانی نیز وجود داشته‌است یا نه در تمام [[سده نوزدهم]] مینوخرد پژوهشگران را مشغول به خود کرد. حقیقت اوستای اشکانی هر چه که باشد، شواهد زبان شناختی نشان می‌دهد که چنانچه حتی چنین چیزی وجود هم می داشتهمی‌داشته از آنجاییکه هیچ شکل زبان شناختی در نسخه‌های قدیمی که بتوان با قاطعیت آنرا نتیجه نادرست نویسی دانست و همچنین اینکه موارد شک برانگیز دیگر بسیار کمیابند و در واقع به طور پیوسته‌ای رو به کاهش، نمی‌توانسته‌است آنچنان تاثیرتأثیر عملی در بر داشتهدربرداشته باشد^[۱]. اگرچه وجود یک کهن الگوی (Archetype)اشکانی ناممکن نیست نقش نداشتن آن در خط اوستایی به اثبات رسیده‌است.

واژه‌ها و بخش نخستین ترکیبها بوسیله نقطه جدا می‌شوند. گذشته از اینها، نشانگذاری (punctuation) در دستنوشته‌ها ضعیف بوده یا اصلاً وجود ندارد، و از اینرو کارل فردریش گلدنر در دهه ۱۸۸۰ یک روش نشانگذاری استاندارد را برای نوشتن درست کرد. در این شیوه، که او بر اساس آنچه خود یافته بود آن را توسعه داد، سه نقطه به شکل یک یک سه¬گوشسه‌گوش نقش دونقطه، نقطه بند، پایان جمله و پایان بخش را بازی می‌کند که در واقع با اندازه نقطه‌ها و اینکه یک نقطه در بالا و دونقطه در پایین و یا برعکس دو نقطه در بالا و یک نقطه در پایین قرار بگیرد تعیین می‌شود. دو نقطه بالا و یکی پایین، با افزایش اندازه نقطه، نشان دهنده دو نقطه، نقطه بند، پایان جمله و پایان بخش می‌باشد. یک نقطه در بالا و دو نقطه در پایین به معنای پایان جمله و بخش نگریسته می‌شود^[۶]^[۱].

این الفبا برای هر یک از آواهای اوستایی یک نشانه دارد. نشانه‌های الفبایی جدا از هم نوشته می‌شده و در هر جای کلمه که می‌امدهمی‌آمده یک صورت داشته‌است.

خط اوستایی در [[سده سوم میلادی]] برای نوشتن [[اوستا]] ابداع شد. این خط، از خط پهلوی برگرفته شده ولی از آن کامل‌تر است و دارای ۴۸ حرف است و از راست‌به‌چپ نوشته می‌شود. این خط بسیار کامل است و نه مانند [[خط فارسی]] کنونی در نوشتن واج‌های صدادار بی تفاوت است و نه مانند [[خط لاتین]] برای نوشتن برخی از واج‌ها مانند '''kh = خ، ch = چ، gh = ق، ''' و '''sh = ش''' در انگلیسی یا '''sch = ش، ''' در آلمانی نیاز به کنارهم‌چینی چند واژ دارد.

چندی است که در ایران به کاستی‌های دبیرهٔ عرب برخورده و درصدد چارهٔ آن هستند. دسته‌ای طرفدار اصلاح همین دبیره (الفبا) ی کنونی هستند، دسته‌ای دیگر می‌خواهند که آن را به کناری گذاشته و دبیرهٔ لاتین را اختیار کنند. نتیجهٔ کار طرفداران اصلاح دبیرهٔ کنونی تا آن مقداری که به نظر نگارنده رسید بی مصرفبی‌مصرف و مضحک است. البته دبیرهٔ لاتین بسیار ساده و کامل است ولی گزینش آن از برای کشوری که همهٔ شئونات ملی خود را باخته‌است و تنها دارای یک زبان شکسته‌است صلاح نمی‌باشد.

همه کس می‌داند که به واسطهٔ دبیرهٔ عرب این همه واژگان سامی به فارسی راه یافته‌است به گونه‌ای که تنها یک سوم واژگان ما آریایی است «این آمار استاد پورداود برای چند ده سال پیش است و هم اکنون با تلاش سره گویان ارجمند دست کم پنجاه درصد واژگان زبان فارسی معیار، آریایی است.». فردا پس از برگزیدن دبیرهٔ لاتین دسته دسته واژگان [[زبان‌های اروپایی]] به زبان ما راه خواهند یافت و صدها واژه مانند رولیسیون، کونستیسیون، پارلمان، کاندیدات، کمیسیون، بودجه و...و… با همان دبیرهٔ لاتین و املای درست فرانسه نوشته می‌شود: revolution , Constitution , Parlement , Candidate, Commission, budget,....

با این ترتیب زبان آلودهٔ ما آلوده تر خواهد شد. همان گونه که اندیشمندان ما می‌خواهند که با تغییر دبیره به دانش و آگاهی ما بیفزایند باید پیشرفت دادن ملیت مان را نیز در نظر داشته باشند. باید به گونه‌ای عمل کنند که از درخت کهنسال ما، دوباره شاخ و بری سر زند نه آن که تیشه به ریشهٔ آن رسد. ملیت ما باید دوش به دوش هم با شیمی و فیزیک و هندسه پیشرفت کند نه آن که یکی از آن‌ها فدای دیگری گردد. یگانه راه نجات ایران زنده نمودن سنت ملی آن است. چه خوب است که ترقی خواهان ما در تغییر الفبا نیز به «دین دبیره» که به فتوای دانشمندان اروپایی خاورشناس یکی از دبیره‌های خوب به شمار می‌رود نظری افکنند و این الفبای ساده و آسان را که در مدت چند ساعت می‌توان یاد گرفتیادگرفت به کلی فراموش نکنند. گذشته از آن که دین دبیره برگزیدهٔ نیاکان ماست به وسیلهٔ آن می‌توانیم خدمات شایانی به زبان و ملیت خود بنماییم و نفوذ واژگان عربی و ترکی و اروپایی در فارسی کم ترکم‌تر خواهد شد؛ همان گونه که در پارینه، دبیرهٔ عرب واژگان سامی را داخل زبان ما کرد در آینده «دین دبیره» واژگان فراموش شدهٔ (پارسی) را دوباره به یاد ما خواهد آورد و نیز به تلفظ درست [[واژگان فارسی]] که به واسطهٔ کاستی دبیرهٔ عرب دگرگون شدند موفق خواهیم شد، از آن جمله‌است نام خود میهن ما «ایران» که تا چند سدهٔ گذشته تلفظ درست آن Ēran محفوظ بود{{پایان نقل قول بزرگ}}

در کل 37۳۷ همخوان و 16۱۶ واکه دارد. شیوه‌یشیوهٔ لاتین نویسی حروف به صورت «هوفمن» (Hoffmann ) از سال 1996۱۹۹۶ میلادی است.

[[پرونده:Avestan-LE.jpg|بندانگشتی|469x469پیکسل|نمونه اینمونه‌ای از بکار برد حرف «ل» در نوشته بالا: فرگرد '''اول''' (''pargat '''auual''''')]]

در این جدول صداهای نیمه-غلتشی (semi-vocalic glides) ii و uu، که در شیوه بارتولومه همچون y و w رونویسی شده اند؛شده‌اند؛ وجود ندارند. همچنین پس از آنکه از این سامانه‌یسامانهٔ نوشتاری در نوشتن به زبان فارسی میانه (به عنوان مثال پازند)، همخوان دیگری به این فهرست برای نشان دادن واج / L / که پیشتر در زبان اوستایی وجود نداشته، اضافه شده است.

الفبای اوستایی به یونیکد استاندارد در اکتبر 2009۲۰۰۹ با انتشار نسخه 5.2۵٫۲ رونمایی شد.

| 

|0۰

|1۱

|2۲

|3۳

|4۴

|5۵

|6۶

|7۷

|8۸

|9۹

1۱.'''^''' همچنین در نسخه 9.0۹٫۰

2.'''^''' Grey areas indicate non-assigned code points