'''خوش‌نشین'''ها روستاییان بی زمین هستند و جزو جمعیت روستایی بشمار نمی‌آیند.
=== تعریف خوش‌نشین ===
در روستاهای ایران کسانی می‌زیستند که نه مالک زمین و نه اجاره دار بودند. این دسته یک قشر اجتماعی خاص را تشکیل می‌دادند که خوش‌نشین نامیده می‌شدند. نامگذاری خوش‌نشین بر مبنای این واقعیت صورت گرفته بود که گفته می‌شد آنهایی که نه زمینی را زیر کشت می‌برند و نه مالک آن هستند، زندگی آسوده‌تری دارند، زیرا لازم نیست نگران دشواری‌های معمول کار کشاورزی باشند. در خراسان اصطلاح '''آفتاب‌نشین''' بجای خوش‌نشین رایج بود. خوش‌نشین آن دسته از ساکنان روستاها هستند که نه زمین‌دار هستند و نه زمینی در اجاره دارند و نه با سهم‌بری از محصولی که می‌کارند معاش خود را تأمین می‌کنند.<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = هوگلاند|نام = جیمز| پیوند نویسنده = | عنوان = زمین و انقلاب در ایران| ترجمه = فیروزه مهاجر| جلد = | سال = ۱۳۹۲| ناشر = پردیس دانش|مکان = تهران| شابک = | صفحه = ص ۴۱–۴۲| پیوند = http://cafetarikh.com/News-35881/خوش-نشین-ها-چه-کسانی-بودند؟/?id=35881| بازیابی = ۲ ژوئیه ۲۰۱۷}}</ref>
سطر ۱۲ ⟵ ۱۳:
خوش‌نشین‌های روستایی به گروه‌های متعددی تقسیم می‌شوند. خوش نشینان از لحاظ نوع اشتغال به گروه‌های عمده کارگران روستا، سوداگران روستایی، کاسب‌کاران، کارکنان خدماتی، افزارمندان و دامداران تقسیم شده‌اند که هر کدام از آنها مشتمل بر چند گروه شغلی کوچکتر هستند.<ref>http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=934&articleID=730210</ref>
=== دوره قاجار ===
حضور خوش‌نشین‌ها در [[روستا]] ها‌ها گذرا بود و در واقع آنها در یکجا ساکن نبودند. از آنجا که جمعیت روستاها کفاف انجام کارها را نمی‌داد، عده‌ای از اطراف به روستاها مهاجرت می‌کردند. آنها در ازای کار خود بر روی زمین، سهمی از محصول را بدست می‌آوردند. مقدار این سهم در سال ۱۲۹۰ خورشیدی، ۱/۳ محصول بود. به این ترتیب، خوش‌نشین برای مدت چند ماه، نان خود را بدست می‌آورد ولی برای سال آینده کار او تضمینی نداشت. [[ناصرالدین شاه]] در فرمان خود مبنی بر آزادی جایجایی رعایا، گفت که '''رعیت خوش‌نشین است'''. منظور وی این بود که رعیت آزاد است، هر کجا که می‌خواهد، سکونت کند. در آن زمان، خوش‌نشین‌ها تنها ۱/۴ سهم مالیات دیوانی را می‌پرداختند.<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = Floor|نام = Willem| پیوند نویسنده = | عنوان = Agriculture in Qajar Iran| ترجمه = | جلد = | سال = ۲۰۰۳| ناشر = Mage|مکان = Washington DC| شابک = | صفحه = ص ۱۰۲| پیوند = | بازیابی = ۳ ژوئیه ۲۰۱۷}}</ref>
=== در اصلاحات ارضی ===
[[اصلاحات ارضی]] یک میلیون خانوار '''خوش‌نشین''' را نادیده گرفت. این '''خوش نشین''' ها‌ها در هیچ برنامه توسعه‌ای گنجانده نشدند. '''خوش نشین''' ها‌ها به عنوان پارازیت‌هایی بودند که باید رانده می شدند،می‌شدند، حتی نباید در روستاها می ماندندمی‌ماندند. در دوره اصلاحات ارضی ساخت طبقاتی تثبیت شد اما فقط رأس آن از مالک به دولت تغییر یافت. خوش نشینان از دریافت زمین مستثنی شدند.<ref>{{یادکرد خبر|نام = مصطفی|نام خانوادگی = ازکیا|همکاران =انجمن جامعه‌شناسی ایران |پیوند = |عنوان = نقد و بررسی کتاب [[اصلاحات ارضی]] در [[ایران]] اثر [[لمبتون]]|اثر = | ناشر = |صفحه = |تاریخ = ۴ اسفند ۱۳۹۵|بازیابی = ۳ ژوئیه ۲۰۱۷}}</ref>
=== نمونه عینی خوش‌نشین ===
صفی‌نژاد در بحث از '''خوش‌نشین''' های‌های طالب آباد، [[آخوند]] روستا را توصیف می‌کند<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = صفی‌نژاد| نام =جواد | نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان = طالب‌آباد| ژورنال = مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی| مکان = | ناشر = | دوره = | شماره = | سال =۱۳۵۴ | صفحه =ص ۱۴۳| پیوند = https://jisr.ut.ac.ir/article_36563_20045ca81f2c39ddc715aa8fe9dd24fb.pdf| doi = | بازیابی = ۳ ژوئیه ۲۰۱۷}}</ref> که در بهار ۱۳۴۰ شمسی به دعوت ارباب طالب‌آباد، آخوندی از خراسان به ده آمد و در مسجد ده ساکن گردیده...گردیده… که وضع مسکونی‌اش پس از ارباب ده از دیگران به مراتب بهتر و اصولااصولاً قابل مقایسه نیست. نامبرده راهنمای مسائل مذهبی اهالی است و نماز پنجگانه را در مسجد می‌گذارد. عده‌ای از اهالی به او اقتدا می‌کنند و پس از آن به مختصر موعظه‌ای در مسجد برای مراجعه‌کنندگان می‌پردازد. روزها بیشتر به تعلیم مسائل مذهبی علاقمندان همت می‌گمارد. در قبال زهد و تقوی و موعظه و تعلیم...تعلیم… ماهانه حقوقی به مبلغ ۹۴ تومان و ۲۹ من گندم از ارباب ده دریافت می‌دارد و گاه‌گاهی هم دهقانان و خود ارباب به او هدایایی می‌دهند.<ref>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = رحمانی| نام = جبار| نام خانوادگی۲ = | نام۲ = | عنوان = جایگاه دین روستایی در جامعه‌شناسی روستا: علل بی‌توجهی و پیامدهای آن| ژورنال = فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی| مکان = | ناشر = | دوره = اول| شماره = ۳| سال = پاییز ۱۳۹۱| صفحه = ص ۱۰۵-۸۵۱۰۵–۸۵| پیوند = | doi = | بازیابی = ۳ ژوئیه ۲۰۱۷}}</ref>
=== خوش‌نشین پس از انقلاب ===
در گزارش اونو از خیرآباد می‌خوانیم،<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = اونو|نام = موریو| پیوند نویسنده = | عنوان = خیرآباد نامه| ترجمه = رجب‌زاده-هاشم| جلد = | سال = ۱۳۷۶| ناشر = |مکان = | شابک = | صفحه = ص ۱۴۷| پیوند = | بازیابی = ۳ ژوئیه ۲۰۱۷}}</ref> می‌توان نقش ایدئولوژی انقلابی و مذهبی را در تحولات تغییر نقش‌ها مشاهده کرد.کرد؛ و اشاره دارد به تغییر نقش و تبدیل شدن '''خوش‌نشین''' هایی‌هایی مانند سید علینقی به یک عنصر مهم و تاثیرگذارتأثیرگذار در روستا بعد از [[انقلاب اسلامی ۱۳۵۷]]. (همان مقاله جبار رحمانی)
=== تغییر مفهوم خوش‌نشین امروزه ===
به نظر می‌رسد امروزه، مفهوم خوش‌نشین، تنها به افرادی اطلاق می‌شود که ساکن بومی منطقه نبوده، ولیکن از مزایای ساکنین بهره‌برداری می‌کنند. قباد افشار در جمع مدیران [[جهاد کشاورزی]] و امور اراضی شهرستان‌های گیلان در ۱۲ شهریور ۱۳۹۳ می‌گوید، تغییر کاربری اراضی کشاورزی بیش از میزان آماری است که اعلام می‌شود و '''تسهیلات مسکن روستایی به نام روستاییان به کام خوش‌نشین‌ها''' است. رییسرئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان می‌گوید، بهانه کردن توسعه در روستاها و اجازه ساخت به '''خوش نشین''' ها‌ها در گیلان نه تنها توسعه نیست بلکه تخریب نیز محسوب می‌شود، زیرا دیده می‌شود افرادی که ویلاهایی در روستاهای گیلان می‌سازند سالانه کمتر از یک ماه از سال را در این ویلاها می‌گذرانند و نه تنها زمینی ارزشمند را به یک واحد مسکونی تبدیل می‌کنند، بلکه حتی اقتصاد آن منطقه را مختل هم می‌کنند زیرا به گفته برخی از کشاورزان شهرستان املش دیده شده که حتی جزیی‌ترین مواد مورد نیاز خود را '''خوش نشین''' ها‌ها از استان خود خریداری می کنندمی‌کنند و حتی یک بار هم مثلامثلاً از فروشگاه مواد غذایی روستاییان خرید نمی‌کنند و شاید فقط برای نظافت از روستاییان کمک بگیرند که این کار نامش توسعه نیست.<ref>http://www.ghatreh.com/news code 93061207647/</ref>
