ارگ علیشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ارگ تبریز (ارگ علی‌شاه)''' به بازمانده‌های ایوان جنوبی ارگ علیشاه در شهر [[تبریز]] گفته‌می‌شود. بنای نخستین ارگ به سده هشتم هجری بازمی‌گردد که با هدف ساخت مسجد علیشاه به گونه ایگونه‌ای ناتمام رها شد. در سال‌های بعد با استفاده از دیواره‌های نخستین مسجد قلعه‌ای نظامی به جای آن ساخته شد که این بنا تا پایان دوران قاجار با افزودن پیوست هایپیوست‌های گوناگون مورد استفاده قرار گرفت. بخش‌های اضافه شده به دیوارهای نخستین در دوران پهلوی تخریب شد و بخش‌هایی نیز در دوران پس از انقلاب تخریب گردید. امروزه دیواره جنوبی ارگ پا بر جا مانده‌است که برای بازدید همگان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دهه‌های پس از انقلاب مسجد بزرگی در فضای پیرامون ارگ بنام مصلی بزرگ تبریز بنا شده که بخشی از فضای دیداری ارگ را تهدید کرده. از این مسجد در مراسم گوناگون دولتی و در روزهای جمعه برای برگزاری [[نماز جمعه]] استفاده می‌شود.

در دوران مشروطه و پس از آن در محوطهٔ ارگ، بناهای دیگری شامل ''مدرسهٔ نجات''، یکی از نخستین مدارس سبک مدرن [[ایران]]، و ''[[سالن تئاتر شیر و خورشید تبریز|سالن تئاتر شیر و خورشید]]'' ساخته شده بود. در دوران پهلوی با تخریب پیوست هاپیوست‌ها زمان قاجار ''پارک باغ ملت'' در محوطه جنوبی ارگ ساخته شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تبدیل محوطه ارک جدید علیشاه تبریز به پارک یک فصل کاری زمان نیاز دارد|ناشر=خبرگزاری جمهوری اسلامی|نشانی=http://www4.irna.ir/View/FullStory/?NewsId=201321|تاریخ بازدید= ۲۵ نوامبر ۲۰۰۸}}</ref> بنای ارگ تبریز و محوطهٔ باستانی آن در [[۱۵ دی]] [[۱۳۱۰]] خورشیدی به شمارهٔ ۱۷۰ در فهرست [[آثار ملی ایران]] به‌ثبت رسیده‌است و نقشهٔ حریم استحفاظی قانونی و ظوابط حفاظتی آن در نشست [[۲۹ خرداد]] [[۱۳۵۷]] شورای حفاظت آثار تاریخی [[ادارهٔ کل]] حفاظت آثار تاریخی مشخص و مورد تأیید اعضا قرار گرفته‌است.

در سال ۱۳۱۰ حصار و باروهای قاجاری ارگ تخریب شد و ارگ با عنوان مسجد علی‌شاه به ثبت در فهرست آثار میراث فرهنگی ایران رسید. در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷ بیشتر سازه‌های قاجاری بنا با بهانه ایجاد فضای سبز تخریب شد. در سال ۱۳۶۰ به بهانه تأسیس مصلای نماز جمعه، دیوار شمالی عهد ایلخانی ارگ و به همراه پلکان قاجاری ارگ توسط جهاد سازندگی با استفاده از بولدوزر و مواد منفجره تخریب شد.<ref>http://gamesabz.com/1392/12/3423/</ref> در سال ۱۳۷۶ مجری طرح مصلای جدید تبریز در محدوده بنای ارگ اقدام به خاکبرداری عمیق در محدوده شرقی ارگ با استفاده از ماشین‌آلات سنگین نمودند. در نتیجه این خاکبرداری بازمانده‌های زیرساخت‌های مسجد ارگ علیشاه نابود شد. در بازسازی ارگ مابین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۱ توسط سازمان میراث فرهنگی ایران باقیمانده علایم و نشانه‌های مربوط به ساخت و ساز دوران قاجار از این بنا زدوده شد.<ref name="sid.ir" />

امروزه تنها بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بسیار بلند شبستان جنوبی این مسجد برجای مانده‌است. همین بنای باقیمانده از ارگ نیز تحت تأثیر بنای مصلی جدید که با بلندایی بیشتر از میزان پیشبینی شده در طرح حفاظت ارگ ساخته شده قرار دارد. بازمانده‌های ارگ حاکی از وجود یک ایوان به ‌پهناپهنا ۳۰٬۱۵ متر و جرز و دیواهای کناری به ضخامت ۱۰٬۴۰ متر و پی‌ها و فونداسیونی ژرف و حجیم متناسب سازه‌های بالایی و بلندای احتمالی بنا تا خط آغاز طاق استوانه‌ای ۲۵ متر (البته دقت رد تناسب سازه‌های اثر ۳۶ متر درست به‌نظر می‌رسد) بوده‌است.