سارگون دوم: تفاوت میان نسخه‌ها

نفوذ کامل آشوریان فقط در نقاطی حکمفرما بود که دژهای آنان بر آن ناظر بودند<ref>پادگان‌های آشوری عبارت بودند از [[کار نین اورتا]]، [[کار شاروکین]]، [[کار نابو]]، [[کار سین]]، [[کار آداد]]، و [[کار ایشتار]].</ref> و مردم محل را تبعید کرده به جایشان ساکنان کشورهای دیگر<ref>بخصوص [[سوریه]] و [[فلسطین]]</ref> را ساکن ساخته بودند؛ ولی در پیرامون این نقاط اهالی [[ماد]]ی و [[کوتی]] تحت فرمان فرمانفرمایان پیشین و سران قبایل خویش بودند و فقط وقتی خراج می‌پرداختند که به عنف مجبورشان کنند و یا ضرورت قطعی اقتضا کند.

بطوریکه از گزارش سارگون‌دوم بر می‌آید در اولخو اراضی پادشاهی وجود داشت ولی مانند دیگر دهکده‌های اطراف، زمین‌های بسیار نیز در تصرّف و یا تملک افراد محل و یا خانواده‌های آنان و یا جماعت‌های روستایی بود.

در یکی از متون سارگون‌دوم آمده است که در این موقع پادشاه [[آشور]] ۲۲ قلعه‌ای را که در سال - ۷۱۶ پ.م. - [[روسا]] اشغال کرده بود و همچنین دو قلعه‌ای را که در طی لشکرکشی همان سال از روسا و [[متاتی]] گرفته شده بود به [[اولوسونو]] شاه ماننا داد. به احتمال قوی یکی از دو قلعهٔ اخیرالذکر [[اوشکایا]] و دیگری [[پاردا]] و یا [[آنیاشتانیا]] بوده است؛ ولی ممکن است که ماننائیان به این اکتفا نکرده و از وضع موجود استفاده نموده قطعات دیگری از اراضی سابق اورارتو را در نقاط شمالی کرانهٔ [[دریاچه اورمیه]] اشغال کرده باشند. در گزارش سارگون‌دوم، به مناسبت تسخیر قلاعی در بخش [[سان گی بوتو]] - نزدیک [[خوی]] با عبارت مبهمی از [[ماننا]] یاد شده و محتمل است که اولوسونو خواسته بوده مرزی جدید در سلسلهٔ جبالی که اکنون سرحدّ میان [[ایران]] و [[ترکیه]] از آن می‌گذرد بر قرار سازد، زیرا که اورارتوئیان نظارت بر نقاط شرقی‌تر سلسله جبال مزبور را از دست داده بودند و آشوریان که مرز مشترکی با آن سرزمین نداشتند قادر نبودند نظارت خویش را در آنجا مستقّر کنند.

اصطلاح [[آریبی]] عادتاً در متون آشوری طبق موازین لهجهٔ آشوری زبان [[اکدی]] یا به حالت اضافی و یا جمع است و از حالت مفرد «عارابو» و «عاروبو» یا «عاراب» می‌آید.<ref>Arabu, Arubu, Aribi آرابو، آروبو، آراب.</ref> ولی مسلّم است که در این مورد صحبت از [[عرب]] در میان نیست و «آریبی‌شرق» که در متن سارگون‌دوم مذکور است مفهوم دیگری دارد. دو گونه می‌توان توضیح داد. توضیح اول این است که مقصود [[صحرانشینان شرق]] می‌باشد<ref>نظر [[هوگو وینکلر]] و [[اشترک]] و [[ماسپرو]] چنین است. کستون‌مسپرو عرب‌هایی را که [[آپیان]] بین [[باکتریا]] و [[تپوران]] (تاپیران) [[طبران]] قرار می‌دهد یکی می‌داند.</ref> یعنی، به ظنّ قوی، قبایل [[صحرا نشین ایرانی]]. اما طبق توضیح دوم پسوند «بی» را باید «په» خواند همچنانکه در مورد الی‌پی<ref>Elli-Bi</ref> چنین است یعنی چون پسوند [[عیلامی]] جمع، و «آری‌په».<ref>Ari-pe</ref> در این صورت به معنی [[آریایی‌ها]] خواهد بود.<ref>این نظر از طرف [[آندرئاس]] و [[هیوزینگ]] اظهار شده.</ref> پیشتر گفتیم که این تعبیر به نظر می‌رسد درست است و ناگزیرمان نمی‌کند که این «آریایی‌ها» را عیلامی زبان بدانیم. ظواهر حکم می‌کنند که در اینجا منظور [[آریزانت]]ها می‌باشند. یعنی آن قبیلهٔ مادی که، از قدیم ایرانی زبان بوده است. اسامی اماکن «در حدود آریبی»<ref>ممکن است «در میان حدود آریبی» نیز ترجمه شود.</ref> ایرانی است و این خود در سرزمین [[ماد]] در قرن هشتم پ.م. موضوع نادری است. این واقعیت نیز با نظر فوق وفق می‌دهد.

با آنکه [[الی پی]] در ظاهر استقلال خوبش را حفظ کرده بود دیگر ممکن نبود چون عامل سیاسی مستقل و هستهٔ احتمالی اتحاد آتی [[ماد]] بدان بنگرند؛ و چون در سال - ۷۰۲ پ.م. - [[سنخریب]] پسر سارگون دوم بار دیگر علیه الی‌پی لشکر کشید آن دولت ضعیفتر گشت. استوانهٔ راسام علی‌رسم می‌گویند که '''سارگون‌دوم''' در طی لشکرکشی سال ۷۰۵ پ.م. در [[آسیای صغیر]] هلاک شد؛ ولی [[اشترک]] قبیله یا جنگجویان [[کولومان]] را که ظاهراً موجب هلاکت سارگون‌دوم گشته همان ساکنان دژ مادی [[کیلمان]] و یا [[کولومان]] می‌داند. [[ای. م. دیاکونوف]] - «منابع آشوری بابلی در تاریخ اورارتو»<ref>ADIU</ref> شمارهٔ ۳۹، ذیل سال ۷۰۵ پ.م. اشاره می‌کند که سارگون‌دوم بخاطر «کولومیان» هلاک شد اشترک «کولومیان» را در خاک ماد می‌داند.