عبدالحسین میرزا فرمانفرما: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات:ردهدهی (۱۵.۰۶): + رده:اهالی تبریز |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۲:
| successor1 =
| office2 = وزیر عدلیه ایران
| primeminister2= [[
| term_start2 =
| term_end2 =
| predecessor2 =
| successor2 =
| office3 =
| primeminister3=[[ابوالقاسم ناصرالملک]]{{سخ}}و [[جواد سعدالدوله]]
| term_start3 =
| term_end3 =
خط ۳۰:
| residence =
| alma_mater =
| party = [[
| otherparty =
| spouse =
خط ۴۳:
|footnotes =
}}
'''عبدالحسین فرمانفرمائیان''' با نام قاجاری '''عبدالحسین میرزا فرمانفرما''' ([[۱۲۳۱ (خورشیدی)|۱۲۳۱]]، [[تبریز]] - [[۱۳۱۸ (خورشیدی)|۱۳۱۸]]، [[تهران]]) [[شاهزاده|شاهزادهٔ]] [[قاجار]] و [[فهرست نخست‌وزیران ایران پس از مشروطه|نخست‌وزیر ایران]] در دوران سلطنت [[احمدشاه قاجار]] بود.<ref name="bbc.com">[http://www.bbc.com/persian/iran/2015/12/151216_farmanfarmaian_died خداداد فرمانفرماییان، رئیس پیشین بانک مرکزی ایران درگذشت]، ''بی‌بی‌سی فارسی''</ref> خانواده‌های فیروز و [[خانواده فرمانفرمائیان|فرمانفرمائیان]] منسوب به او هستند. فرمانفرما پس از روی کار آمدن [[دودمان پهلوی]] به تدریج ثروت و نفوذ سیاسی خود را از دست داد. ثروت پایدار او فرزندان تحصیل‌کرده‌ای بود که تحت نظارت او تربیت شدند و شهرت و نفوذ خاندان فرمانفرما را در دورهٔ سلطنت [[محمدرضا شاه پهلوی]] تجدید کردند.
== زندگی‌نامه ==
عبدالحسین میرزا در سال ۱۲۳۱ (مصادف با [[۱۲۷۰ (قمری)|۱۲۷۰]] [[هجری قمری]]) در [[تبریز]] متولد شد. پدرش [[فیروز میرزا]] پسر شانزدهم [[عباس میرزا]] و مادرش حاجیه هُماخانم دخترعموی پدرش و دختر بهمن میرزا بهاءالدوله (پسر سی‌وهفتم [[فتحعلی‌شاه قاجار|فتحعلی‌شاه]]) بود. تحصیلات را در خانه و زیر نظر پدر و مادر آغاز کرد. سپس وارد [[دارالفنون]] شد و در رشتهٔ
|نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=207&doc_cat=7|عنوان=عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران|زبان=فارسی}}</ref> در سال [[۱۳۰۶ (قمری)|۱۳۰۶]] لقب «سالار لشکر» گرفت و به فرماندهی قشون [[آذربایجان]] منصوب شد. دو سال بعد لقب «فرمانفرما» دریافت کرد و والی [[کرمان]] و [[بلوچستان]] شد.<ref name="iichs">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=207&doc_cat=7|عنوان=عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران|زبان=فارسی}}</ref>
در زمان فترت میان دوره‌های سوم و چهارم [[مجلس شورای ملی]] فرمانفرما تشکیل کابینه داد و خود علاوه بر [[فهرست نخست‌وزیران ایران پس از مشروطه|ریاست وزرای ایران]]، [[وزارت داخله]] را نیز بر عهده گرفت. این کابینه پس از یک ماه و نیم سقوط کرد و [[سپهدار اعظم|سپهسالار تنکابنی]] مأمور تشکیل کابینهٔ جدید شد.<ref name="iichs">{{یادکرد وب
|نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=207&doc_cat=7|عنوان=عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران|زبان=فارسی}}</ref>
[[پرونده:Farmanfarma1.jpg|بندانگشتی|200px|راست|عبدالحسین میرزا فرمانفرما به همراه خواهرش ملک‌تاج [[نجم‌السلطنه]] (مادر [[محمد مصدق]]). عکس در خانهٔ نجم‌السلطنه توسط عبدالحسین‌خان ثقةالدوله انداخته شده‌است در [[ذی‌الحجه]] [[۱۳۴۱ (قمری)|۱۳۴۱]]]]
در جریان [[نهضت مشروطیت]] خود را به آزادیخواهان نزدیک کرد و پس از صدور فرمان مشروطیت در کابینهٔ موقت [[سلطانعلی وزیرافخم]] به [[وزارت عدلیه]] منصوب شد و این سمت را در کابینهٔ [[علی‌اصغرخان اتابک]] حفظ کرد. او در کابینهٔ [[ناصرالملک]] و [[سعدالدوله]] عهده‌دار [[وزارت داخله]] بود و در کابینه‌های اول و دوم تنکابنی سمت [[وزارت عدلیه]] داشت. در کابینه‌های اول و دوم [[حسن مستوفی‌الممالک|حسن مستوفی]] به [[وزارت جنگ]] رسید و در کابینهٔ [[عبدالمجید عین‌الدوله|عین‌الدوله]] [[وزارت داخله|وزیر داخله]] بود.<ref name="iichs">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=207&doc_cat=7|عنوان=عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران|زبان=فارسی}}</ref>
در [[کودتای ۱۲۹۹]] [[سیدضیاءالدین طباطبایی]] فرمانفرما و دو پسرش [[
|نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=207&doc_cat=7|عنوان=عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران|زبان=فارسی}}</ref>
پس از آزادی از زندان، فرمانفرما توجه خود را به [[رضاشاه|سردارسپه]]، رئیس جنگ که سابقاً رئیس قراولان خانهٔ او بود، معطوف کرد و در زمرهٔ دوستان [[رضاشاه]] قرار گرفت.<ref name="iichs">{{یادکرد وب
|نشانی=http://www.iichs.org/index.asp?id=207&doc_cat=7|عنوان=عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران|زبان=فارسی}}</ref> [[منوچهر فرمانفرمائیان]] در خاطرات خود ([[خون و نفت]])سوابق آشنایی [[رضاشاه]] و پدرش را به سال‌ها پیش از آن بازگردانده و «رضا ماکسیم» را یکی از تفنگچی‌های پدرش می‌داند و عکسی را نیز گواهی بر ادعای خود می‌داند.<ref name="manouchehr">{{یادکرد|کتاب= [[خون و نفت]]|نویسنده = [[منوچهر فرمانفرمائیان|فرمانفرمائیان، منوچهر]]|ناشر =ققنوس|شهر=[[تهران]]|سال=۱۳۷۷|شابک=۹۶۴-۳۱۱-۱۴۹-۰}}</ref>
فرمانفرما از [[کودتای ۱۲۹۹]] عهده‌دار هیچ شغل دولتی نبود و بیشتر اوقات خود را به رسیدگی به املاک و تربیت فرزندانش سپری می‌کرد.<ref name="miras">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.mirasejavidan.com/Article-189.aspx|عنوان=موقوفات و خدمات عام‌المنفعهٔ عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=میراث جاویدان|زبان=فارسی}}</ref>
[[رضاشاه]] کوتاه‌زمانی پس از تاج‌گذاری از فرمانفرما خواست تا خانهٔ مسکونی و باغش در خیابان سپه را به او واگذار کند. فرمانفرما که می‌دانست خودداری از واگذاری املاک، سروکار او را با پلیس رضاشاهی خواهد انداخت، بی‌درنگ خانه و باغ را به رضاشاه بخشید و خود با خانواده‌اش در [[
در سال [[۱۳۱۵]] نصرت‌الدوله دستگیر شد. یک سال بعد خبر درگذشت نصرت‌الدوله در زندان [[سمنان]] را به فرمانفرما دادند. فرمانفرما به نصرت‌الدوله بیش از دیگر فرزندانش علاقه داشت و مرگ او تأثیر بدی در روحیه‌اش گذاشت. اجبار رضاشاه در عدم برگزاری مراسم تشییع و ترحیم، اندوه فرمانفرما را دوچندان کرد.<ref>فرمانفرمائیان، ستاره. ص. ۱۳۲</ref> رضاشاه بازماندگان نصرت‌الدوله را مکلف کرد رشوهٔ ۲۸۰۰۰ [[پوند استرلینگ|پوند]]ی [[انگلستان]] به نصرت‌الدوله در عقد [[قرارداد ۱۹۱۹]] را به دولت بازگردانند. فرمانفرما برای تأمین وجه درخواستی، مقدار قابل توجهی از اموالش را فروخت.<ref>فرمانفرمائیان، ستاره. ص. ۱۳۳</ref> در همان سال رضاشاه [[باغ شاه (تهران)|باغ شاه]] را تصرف کرد. مرگ نصرت‌الدوله و ضبط اموال فرمانفرما توسط رضاشاه، او را ضعیف و ناتوان ساخت. فرمانفرما در سال ۱۳۱۸ پس از دو [[سکته مغزی|سکتهٔ مغزی]] پیاپی در سن هشتادوهفت‌سالگی در باغ ییلاقی خود (واقع در
[[پرونده:S farmanfarma.jpg|بندانگشتی]]
سطر ۷۳ ⟵ ۷۰:
|ناشر =ققنوس|شهر=[[تهران]]|سال=۱۳۷۷|شابک=۹۶۴-۳۱۱-۱۴۹-۰}}</ref>
فرمانفرما بخشی از املاک خود را برای تأسیس [[بیمارستان]]، [[مدرسه]] و [[مسجد]] وقف کرد.<ref name="miras">{{یادکرد وب
|نشانی=http://www.mirasejavidan.com/Article-189.aspx|عنوان=موقوفات و خدمات عام‌المنفعهٔ عبدالحسین میرزا فرمانفرما|تاریخ بازدید=۸ تیر ۱۳۹۰|ناشر=میراث جاویدان|زبان=فارسی}}</ref> نخستین مدرسهٔ دخترانهٔ رسمی و غیرمذهبی [[شیراز]] به هزینهٔ فرمانفرما تأسیس شد.<ref>فرمانفرمائیان، ستاره. ص. ۵۳</ref> او همچنین در دوران نخست‌وزیری خود ملکی را به منظور پی‌ریزی ساختمان [[انستیتو پاستور ایران|انستیتو پاستور]] اهدا کرد.<ref>فرمانفرمائیان، ستاره. ص. ۶۱</ref> از مأموریت‌های جنگی فرمانفرما می‌توان به دفع تجاوز قوای [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] به مرزهای [[ایران]] و نیز دفع فتنهٔ [[سالارالدوله]] در [[کردستان]] و [[کرمانشاه]] در زمان سلطنت [[محمدعلی‌شاه]] اشاره نمود.
فرمانفرما با [[مدرس]] دوستی و رفت‌وآمد داشت. بعضی از فرزندان فرمانفرما به این دوستی اشاره کرده‌اند.<ref name="manouchehr">{{یادکرد|کتاب= [[خون و نفت]]|نویسنده = [[منوچهر فرمانفرمائیان|فرمانفرمائیان، منوچهر]]|ناشر =ققنوس|شهر=[[تهران]]|سال=۱۳۷۷|شابک=۹۶۴-۳۱۱-۱۴۹-۰}}</ref> در مجموعه تلویزیونی [[هزاردستان]] به کارگردانی [[علی حاتمی]]، شخصیت هزاردستان با اقتباس از فرمانفرما ایجاد شده‌است.▼
▲فرمانفرما با [[مدرس]] دوستی و رفت‌وآمد داشت. بعضی از فرزندان فرمانفرما به این دوستی اشاره کرده‌اند.<ref name="manouchehr">{{یادکرد|کتاب= [[خون و نفت]]|نویسنده = [[منوچهر فرمانفرمائیان|فرمانفرمائیان، منوچهر]]|ناشر =ققنوس|شهر=[[تهران]]|سال=۱۳۷۷|شابک=۹۶۴-۳۱۱-۱۴۹-۰}}</ref>
== خانواده ==
فرمانفرما در سی‌سالگی با فاطمه‌خانم عزت‌الدوله دختر چهارم [[مظفرالدین‌شاه قاجار|مظفرالدین‌شاه]] و [[تاج‌الملوک (قاجار)|تاج‌الملوک]] (دختر [[عزت‌الدوله]] و [[امیرکبیر]]) ازدواج کرد و تا بیست سال بعد همسری اختیار نکرد. پس از مدتی عزت‌الدوله بنای ناسازگاری گذاشت، از جمله زمانی که فرمانفرما پسر بزرگش [[نصرت‌الدوله]] را به ازدواج با آمنه (دختر [[نجم‌السلطنه]] و خواهر تنی [[محمد مصدق]]) وادار کرد، عزت‌الدوله مخالفت ورزید. ازدواج با غیر [[قاجار]] از نظر عزت‌الدوله در شأن پسرش نبود و سرانجام پس از دو سال دشمنی و بدگویی نصرت‌الدوله به اجبار مادرش، آمنه را طلاق داد. حتی به دستور عزت‌الدوله، نوزاد تازه‌به‌دنیاآمده، [[مظفر فیروز|مظفر]] را از مادرش جدا کردند. نجم‌السلطنه خواری و رنجی را که بر دخترش روا شده بود بر فرمانفرما نبخشید و فرمانفرما نیز با عزت‌الدوله که روابط دوستانهٔ او را با خواهرش برهم زده بود، به کلی قطع رابطه کرد. پس از این ماجرا، فرمانفرما با زنان دیگری ازدواج کرد و از آن‌ها صاحب سی فرزند شد.<ref>فرمانفرمائیان، ستاره. ص. ۵۵</ref>
پس از اجباری شدن نام خانوادگی توسط رضاشاه و حذف القاب، عبدالحسین میرزا لقب خود «فرمانفرما» را به عنوان نام خانوادگی انتخاب کرد. اغلب فرزندان او نام خانوادگی «فرمانفرمائیان» و برخی «فیروز» (برگرفته از نام پدر فرمانفرما، [[فیروز میرزا]]) را برای خود برگزیدند.<ref>فرمانفرمائیان، ستاره. ص. ۲۵</ref> فرمانفرما دایی [[محمد مصدق]] و داماد و برادرزن [[مظفرالدین‌شاه قاجار]] بود.
=== فرزندان ===
سطر ۱۰۷ ⟵ ۹۸:
# هایده فرمانفرمائیان
# سیروس فرمانفرمائیان
# [[عبدالعلی میرزا فرمانفرمائیان|عبدالعلی فرمانفرمائیان]]
* از معصومه‌خانم:
# [[صبار فرمانفرمائیان|صَبّار فرمانفرمائیان]]
سطر ۱۲۲ ⟵ ۱۱۳:
# ماه‌سماء فرمانفرمائیان
# جمشید فرمانفرمائیان
#
#
# علیداد فرمانفرمائیان
#
* از همدم‌خانم:
# [[خداداد فرمانفرمائیان|خداداد میرزا فرمانفرمائیان]]<ref name="bbc.com"/>
# الله‌وردی فرمانفرمائیان
# تاری‌وردی فرمانفرمائیان
سطر ۱۴۱ ⟵ ۱۳۲:
== تبارنامه ==
{{تبارنامه خاندان آشتیانی، میرزا کاظم آشتیانی}}{{کابینه وزیر افخم}}
== منابع ==
{{ویکی‌انبار_رده|Abdol-Hossein Farmanfarma}}
| |||