فرخان بزرگ: تفاوت میان نسخه‌ها

| محل درگذشت =

'''اسپهبد فرخان بزرگ''' که با نام '''فرخان یکم''' و '''فرخان کبیر''' نیز شناخته شده و عرب‌ها به او '''ذوالمناقب''' لقب داده بودند، یکی از [[اسپهبد|اسپهبدهای]]های دودمان [[دابویگان]] [[طبرستان]] بود که پس از مرگ پدرش، [[دابویه]]، در سال ۷۱۱ میلادی، بر مسند حکومت نشست. وی از آغاز فرمانروایی در مرزهای شرقی طبرستان با تهاجم اعراب یا ترک‌ها روبرو شد و بدین جهت در همان اوایل حکومتش لشکری آراسته و تا نزدیکی [[نیشابور]] را فتح نمود.

در سال ۷۵ هجری قمری، ''قطری بن فجاة''<ref name="مفرد۴۹">{{پک|مفرد|۱۳۸۶|ص=۴۹}}</ref> که از رهبران [[خوارج]] ازرقی بود و پیش از این در نبردی با ارتش [[حجاج بن یوسف]] شکست خورده بود، به طبرستان پناهنده شد و اسپهبد آنان را در [[دماوند (شهر)|دماوند]] اسکان داد، <ref name="سنگ۵۵">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۵۵}}</ref> ولی پس از مدتی قطری حاکمان طبرستان را به دین خود دعوت کرد و موجب نبردی میان خود و فرخان بزرگ شد.<ref name="مفرد۴۹">{{پک|مفرد|۱۳۸۶|ص=۴۹}}</ref> فرخان به دماوند لشکرکشی نمود تا با قطری مقابله کند که ''سفیان بن الابرد'' از سوی امویان مسئول دفع قطری گشت. فرخان در این زمان از سفیان خواست که در قبال کمکش در دفع قطری، به طبرستان تعرض نکنند و سفیان پذیرفت.<ref name="سنگ۵۵">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۵۵}}</ref> <ref name="camb">{{پک|Madelung |1975|ص=199}}</ref>سرانجام فرخان در [[سمنان]] با قطری بن فجاة نزاع کرده و او را کُشت.<ref name="مفرد۴۹">{{پک|مفرد|۱۳۸۶|ص=۴۹}}</ref> پس از آن که سفیان بن الابرد فتح‌نامه‌اش را به حجاج داد، به دستور حجاج به فرخان یک خروار طلا دادند<ref name="سنگ۵۵">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۵۵}}</ref> و اسپهبد نیز، تحت فشار وارده از سوی اعراب و حملات گسترده حجاج به سوی شرق، خراجی را با شرط وارد نشدن مسلمین به مرزهای سرزمینش پذیرفت.<ref name="camb">{{پک|Madelung |1975|ص=199}}</ref>

گرچه گاوباریان فرمانروایان رسمی بودند ولی در گیلان و دیلمان تنها اسماً حکومت داشتند و حاکمین محلی قدرت را در دست داشتند. در کوهستان‌های طبرستان نیز [[قارنوندیان]] و [[باوندیان]] قدرتمند بودند و در گرگان یک مرزبان حکومت می‌کرد و فقط تا تمیشه مستقیماً تحت نظر اسپهبد گاوباری بود. <ref name="ایرانیکا">{{پک|Madelung|1993|ص=541-544}}</ref>

فرخان بزرگ در ابتدای دوران فرمانروایی خویش، شاهد ضعف مرزهای شرقی قلمروش در مقابل ترک‌ها بود؛ به همین دلیل وی با آنان سازش کرده و پس از پرداخت گنجینه‌ای، قرار بر آن شد که ترکان تعرضی نکنند. طی این دو سال، به دستور فرخان، مرزهای شرقی تبرستان قدرتمندتر شد<ref name="سنگ۵۷">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۵۷}}</ref> و سمت خاورین [[تمیشه]]، در مرز با [[گرگان]]، خندقی حفر نمودند، سپس فرخان از مناطق جلگه‌ای به سوی [[لفور]] (لپور) به جایی به نام «فیروزآباد» رفت و منتظر حملات سپاه ترکان ماند. <ref name="سنگ۵۸">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۵۸}}</ref>همچنین فرخان به عنوان نخستین حاکم گاوباری مرکز حکومت خود را از گیلان به طبرستان منتقل کرد و [[آمل]] را پایتخت خود قرار داد.<ref name="ایرانیکا">{{پک|Madelung|1993|ص=541-544}}</ref>

در کنار شهر ساری، فرخان برای خود کاخی ساخت که آن را «شهر اسپهبدان» یا «اسپهبدان» نامیدند.<ref name="سنگ۵۹">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۵۹}}</ref> شهر اسپهبدان گویا میان دو شهر سارویه و آمل بود و تا دریا دو مایل فاصله داشت. <ref name="ایرانیکا">{{پک|Madelung|1993|ص=541-544}}</ref>

یزید بن مهلب با انجام «عملیات‌های خلاف انسانی» در [[جرجان]] سعی نمود تا فرخان بزرگ را مجبور به پذیرش پیمان [[صلح]] کند.<ref name="حقیقت">{{پک|حقیقت|شهریور ۱۳۵۳|ص=۵۵۳}}</ref> او یک بار با این دلیل که مردم گرگان علیه او طغیان کرده‌اند، هفت [[ماه شهر]] را محاصره کرده و پس از فتح آن، قسم خورد: «آن‌قدر مردم را بکشد تا آسیابی را با خون آن‌ها به حرکت درآورد.» [[ابن خلدون]] کشته‌شدگان این نبرد را چهل هزار نفر از مردم گرگان پنداشته ولی [[گردیزی]] تلفات گرگانیان را دوازده هزار کشته و شش هزار [[برده]] اعلام می‌کند، <ref name="مفرد۵۰">{{پک|مفرد|۱۳۸۶|ص=۵۰}}</ref> [[محمد بن جریر طبری]] نیز ضمن تأیید مرگ چهل هزار گرگانی، می‌افزاید که شخصی به نام ''جهم بن زحر'' توسط یزید پس از فتح گرگان والی آن شهر شد.<ref name="صفر۹۵">{{پک|صفری فروشانی|۱۳۷۹|ص=۹۵}}</ref>

یزید همچنین پیش از شکست خوردن، پیمانی نوشت<ref name="سنگ۶۶">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۶۶}}</ref> که مطابق شرح [[محمد بن جریر طبری]] مفاد این پیمان چنین بود که فرخان پانصد یا هفتصد هزار درهم بپردازد و سالانه چهارصد بار [[زعفران]] پیشکش نموده و چهارصد نفر مَرد را که روی سرشان سپری داشته و قنطاری نقره‌ای و بالشی حریری در دست، به حاکمین عرب دهند.<ref name="حقیقت">{{پک|حقیقت|شهریور ۱۳۵۳|ص=۵۵۳}}</ref> <ref name="صفر۹۴">{{پک|صفری فروشانی|۱۳۷۹|ص=۹۴}}</ref> [[ابن اعثم]] نیز علاوه بر این موارد انگشتری از طلا یا نقره و تحویل پانصد ترک که مسلمان‌های پناهنده را کشتند و آزادی سیصد برده مسلمان را شرح داده.<ref name="صفر۹۵">{{پک|صفری فروشانی|۱۳۷۹|ص=۹۵}}</ref>

پس از فرخان هیچ کدامهیچ‌کدام از حاکمان اموی به طبرستان حمله نکرده و این مسئله تا دوره فرمانروایی اسپهبد خورشید ادامه داشت.<ref name="سنگ۶۷">{{پک|اعظمی سنگسری|۱۳۵۶|ص=۶۷}}</ref>

{{پانویس|گروه=یادداشت|اندازه=کوچک|۲}}

* {{cite encyclopedia | title = DABUYIDS | last = Madelung | first = Wilferd | authorlink = Wilferd Madelung | url = http://www.iranicaonline.org/articles/dabuyids-the-dynasty-of-espahbads-ruling-tabarestan-until-its-conquest-by-the-muslims-in-144-761 | editor-last = Yarshater | editor-first = Ehsan | editor-link = Ehsan Yarshater | encyclopedia = Encyclopaedia Iranica, Vol. VI, Fasc. 5 | pages = 541–544 | location = London et al. | publisher = Routledge & Kegan Paul | year = 1993 | isbn = 1-56859-007-5 }}

* {{یادکرد وب| نام خانوادگی = | نام = |عنوان = درآمدی بر صلح نامه هاینامه‌های مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران| نشانی = http://www.hawzah.net/fa/Article/View/84093/| ناشر=حوزه.نت}}