کریم‌خان زند: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خنثی‌سازی ویرایش 21779675 توسط ImanFakhri (بحث)
خط ۴۶:
 
== اوضاع ایران مقارن با ظهور کریم خان ==
 
در موقعی که سران سپاه [[قزلباش]] برای قتل [[نادرشاه|نادر]] هم پیمان شده بودند بر این عزم بودند که پس از کشتن نادر بر [[افغانستان|افاغنه]] و [[ازبکان]] هجوم آورند و ایشان را نابود سازند. افاغنه از این کیفیت مطلع شدند و یکی از رؤسای ایشان که از سرداران نادر بود یعنی [[احمدخان ابدالی]] افاغنه را همراه برداشته و عازم [[قندهار]] گردید و به زودی [[هرات]] و [[مشهد]] و قسمتی از [[هندوستان]] و [[پنجاب]] و [[کشمیر]] را مسخر خود ساخت و این احمدخان ابدالی که او را به نام طایفهٔ مخصوص او را '''احمد خان دُرانی''' نیز می‌خوانند. چنان‌که بعد خواهیم دیدبانی استقلال افغانستان است، یکی دیگر از سرکردگان افغانی نادر از طایفه غلجائی به اسم [[آزادخان افغان|آزادخان]] در [[کردستان]] بنای سرکشی را گذاشت و پس از زوال دولت [[ابراهیم شاه]] بر قلعه ارومیه دست یافت و بر [[گرجستان]] حمله بردو بعد از مصالحه با پادشاه این مملکت چنین مقرر گردید که [[ارس|رودخانهٔ ارس]] بین متصرفات پادشاه گرجستان و آزادخان فاصله شناخت.<ref>کریم خان و زمان او- ص ۱۴</ref>
 
سطر ۵۶ ⟵ ۵۵:
[[پرونده:روستای پری ملایر زادگاه وکیل الرعا.jpg|300px|بندانگشتی|زادگاه وکیل الرعایا پری- [[ملایر]]]]
 
زندها طایفه ای از [[مردم لک]] از [[مردم لر|لرهای شمالی]] بودند.<ref name=ToolAutoGenRef2>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/karim-khan-zand |عنوان =KARIM KHAN ZAND | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |تاریخ = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵|تاریخ بازدید = ۲ مارس ۲۰۱۶}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef1">''Muhammad Karim Khan, of the Zand clan of the Lur tribe, suc- ceeded in imposing his authority on parts of the defunct Safavid empire'', David Yeroushalmi, ''The Jews of Iran in The Nineteenth Century: Aspects of History, Community, and Culture'', BRILL, 2009, ISBN 978-90-04-15288-5, [https://books.google.com/books?id=XYlGS3s3zTQC&pg=PR39 p. xxxix.]</ref><ref>''Muhammad Karim Khan, of the Zand clan of the Lur tribe, suc- ceeded in imposing his authority on parts of the defunct Safavid empire'', David Yeroushalmi, ''The Jews of Iran in The Nineteenth Century: Aspects of History, Community, and Culture'', BRILL, 2009, ISBN 978-90-04-15288-5, p. xxxix</ref><ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/zand-dynasty The founder of the dynasty was Moḥammad Karim Khan b. Ināq Khan (Figure 1; commonly known as Karim Khan Zand) of the Bagala branch of the Zand, a pastoral tribe of the Lak branch of Lors].</ref><ref>Perry, J. R. (January 2004). "Lokman I. Meho and Kelly L. Maglaughlin, Kurdish Culture and Society: An Annotated Bibliography". ''Journal of Near Eastern Studies'' '''63''' (1): 72.doi:10.1086/382580. Archived from the original on 2004-09-17. <q>…the Zand tribe is generally considered (and considered themselves) to be Lurs rather than Kurds.</q></ref><ref name="p. xxxix">''Muhammad Karim Khan, of the Zand clan of the Lur tribe, suc- ceeded in imposing his authority on parts of the defunct Safavid empire'', David Yeroushalmi, ''The Jews of Iran in The Nineteenth Century: Aspects of History, Community, and Culture'', BRILL, 2009, ISBN 978-90-04-15288-5, [https://books.google.com/books?id=XYlGS3s3zTQC&pg=PR39&dq=%22Muhammad+Karim+Khan,+of+the+Zand+clan+of+the+Lur+tribe,+suc-+ceeded+in+imposing+his+authority+on+parts+of+the+defunct+Safavid+empire%22&hl=en&ei=_gJLTsPHGYPEmAXM_oiPCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=%22Muhammad%20Karim%20Khan,%20of%20the%20Zand%20clan%20of%20the%20Lur%20tribe,%20suc-%20ceeded%20in%20imposing%20his%20authority%20on%20parts%20of%20the%20defunct%20Safavid%20empire%22&f=false p. xxxix.]</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = رستم التواریخ| نام خانوادگی = آصف| نام = محمد هاشم| سال = 1352| ناشر = انتشارات امیرکبیر|مکان = تهران| صفحه = صفحه 284}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = ارتش ایران در دوره زندیه| نام خانوادگی = شعبانی| نام = رضا| صفحه = صفحه 62}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = لطفعلی خان زند از شاهی تا تباهی| نام خانوادگی = پناهی سمنانی| نام = محمد|ناشر = انتشارات کتاب نمونه|مکان = تهران| صفحه = صفحه 19 و 21}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = دلاور زند| نام خانوادگی = نظمی| نام = نصرت| سال = 1369| ناشر = انتشارات عارف و انتشارات ارغوان| صفحه = صفحه 5}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=رمضانی| نام=عباس| عنوان=کریمخان زند| سال=1386| ناشر=ترفند| مکان=تهران| شابک=964-7332-46-7}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=فاروقی| نام=فواد| عنوان=شهریار بی تاج و تخت| سال=1391| ناشر=کوشش| مکان=تهران| شابک=964-6326-05-6}}</ref><ref>''the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur collectively called Lak , who may originally have been of Kurdish origin. '',John R. Perry, ''Karim Khan Zand '', 2012, ISBN 1-78074-199-5,[https://books.google.com/books?id=hQfrAQAAQBAJ&lpg=PP1&dq=Karim%20Khan%20Zand&pg=PT24#v=onepage&q&f=false]</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=گلستانه| نام=ابولحسن بن محمدامین| عنوان=مجمل التواریخ گلستانه| سال=| ناشر=انتشارات دانشگاه تهران| مکان=تهران| صفحه= صفحه ۴۷۶}}</ref> این طایفه ممکن است اصالتاً [[مردمان کرد|کرد]] بوده باشند.<ref>{{cite web|last1=Perry|first1=John|title=ZAND DYNASTY|url=http://www.iranicaonline.org/articles/zand-dynasty|website=www.iranicaonline.org|publisher=Encyclopaedia Iranica|accessdate=24 March 2017|language=en|quote=The founder of the dynasty was Moḥammad Karim Khan b. Ināq Khan (...) of the Bagala branch of the Zand, a pastoral tribe of the Lak branch of Lors (perhaps originally Kurds; see Minorsky, p. 616) (...)}}</ref><ref>''...the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur or Lak tribes, who may originally have been immigrants of Kurdish origin.'', Peter Avery, William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville (ed.), ''The Cambridge History of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic'', Cambridge University Press, 1991, ISBN 978-0-521-20095-0, [https://books.google.com/books?id=H20Xt157iYUC&pg=PA64 p. 64.]</ref> لازم بهاست ذکر استشود بیشترین نبردهای این پادشاه [[زبان لکی|لک زبان]] ایران زمین با حاکمان [[لر]] بود.<ref>http://newtadbir.ir/کریم-خان-زند-پادشاهی-لک-زبان/</ref><ref>کریم خان و زمان او نوشته شده پرویز رجبی</ref><ref>عقاب کمازان صفحه 68</ref><ref>http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53082/ارکوازی-سراینده-شیعی-کرد-زبان?q=ملاپریشان&score=1.214634&rownumber=1</ref> آن‌ها در حدفاصل [[زاگرس]] و دشت‌های همدان به روش دامداری زندگی کرده و مرکز استقرارشان در روستاهای [[پری (ملایر)|پری]] و [[کمازان]] در نزدیکی [[ملایر]] بود.<ref name=ToolAutoGenRef2 /><ref name=ToolAutoGenRef1 /> ایل زند که اصلاً در یکی از مضافات [[ملایر]] اقامت داشتند در ایام تسلط [[امپراتوری عثمانی|عثمانی‌ها]] بر مغرب ایران در عهد افاغنه گاهی بر ترکان می‌تاختند و زمانی بر افغانان. نادر پس از بیرون کردن این دو طایفه از ایران زندیه را سرکوبی نمود و جمع کثیری از ایشان را به همراه ایل [[چگنی]] به خاک [[دره گز]] [[خراسان]] کوچ داد و آنان را در مقابل مساکن ترکمنان حوالی [[ابیورد]] نشاند.<ref name="کریم خان و زمان او- ص ۲۱">کریم خان و زمان او- ص ۲۱</ref><ref name="تاریخ ایران- ص۴۵۱">تاریخ ایران- ص۴۵۱</ref>
 
زندها طایفه ای از [[مردم لک]] از [[مردم لر|لرهای شمالی]] بودند.<ref name=ToolAutoGenRef2>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/karim-khan-zand |عنوان =KARIM KHAN ZAND | ناشر =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |تاریخ = ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵|تاریخ بازدید = ۲ مارس ۲۰۱۶}}</ref><ref name="ToolAutoGenRef1">''Muhammad Karim Khan, of the Zand clan of the Lur tribe, suc- ceeded in imposing his authority on parts of the defunct Safavid empire'', David Yeroushalmi, ''The Jews of Iran in The Nineteenth Century: Aspects of History, Community, and Culture'', BRILL, 2009, ISBN 978-90-04-15288-5, [https://books.google.com/books?id=XYlGS3s3zTQC&pg=PR39 p. xxxix.]</ref><ref>''Muhammad Karim Khan, of the Zand clan of the Lur tribe, suc- ceeded in imposing his authority on parts of the defunct Safavid empire'', David Yeroushalmi, ''The Jews of Iran in The Nineteenth Century: Aspects of History, Community, and Culture'', BRILL, 2009, ISBN 978-90-04-15288-5, p. xxxix</ref><ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/zand-dynasty The founder of the dynasty was Moḥammad Karim Khan b. Ināq Khan (Figure 1; commonly known as Karim Khan Zand) of the Bagala branch of the Zand, a pastoral tribe of the Lak branch of Lors].</ref><ref>Perry, J. R. (January 2004). "Lokman I. Meho and Kelly L. Maglaughlin, Kurdish Culture and Society: An Annotated Bibliography". ''Journal of Near Eastern Studies'' '''63''' (1): 72.doi:10.1086/382580. Archived from the original on 2004-09-17. <q>…the Zand tribe is generally considered (and considered themselves) to be Lurs rather than Kurds.</q></ref><ref name="p. xxxix">''Muhammad Karim Khan, of the Zand clan of the Lur tribe, suc- ceeded in imposing his authority on parts of the defunct Safavid empire'', David Yeroushalmi, ''The Jews of Iran in The Nineteenth Century: Aspects of History, Community, and Culture'', BRILL, 2009, ISBN 978-90-04-15288-5, [https://books.google.com/books?id=XYlGS3s3zTQC&pg=PR39&dq=%22Muhammad+Karim+Khan,+of+the+Zand+clan+of+the+Lur+tribe,+suc-+ceeded+in+imposing+his+authority+on+parts+of+the+defunct+Safavid+empire%22&hl=en&ei=_gJLTsPHGYPEmAXM_oiPCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=%22Muhammad%20Karim%20Khan,%20of%20the%20Zand%20clan%20of%20the%20Lur%20tribe,%20suc-%20ceeded%20in%20imposing%20his%20authority%20on%20parts%20of%20the%20defunct%20Safavid%20empire%22&f=false p. xxxix.]</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = رستم التواریخ| نام خانوادگی = آصف| نام = محمد هاشم| سال = 1352| ناشر = انتشارات امیرکبیر|مکان = تهران| صفحه = صفحه 284}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = ارتش ایران در دوره زندیه| نام خانوادگی = شعبانی| نام = رضا| صفحه = صفحه 62}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = لطفعلی خان زند از شاهی تا تباهی| نام خانوادگی = پناهی سمنانی| نام = محمد|ناشر = انتشارات کتاب نمونه|مکان = تهران| صفحه = صفحه 19 و 21}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب |کتاب = دلاور زند| نام خانوادگی = نظمی| نام = نصرت| سال = 1369| ناشر = انتشارات عارف و انتشارات ارغوان| صفحه = صفحه 5}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=رمضانی| نام=عباس| عنوان=کریمخان زند| سال=1386| ناشر=ترفند| مکان=تهران| شابک=964-7332-46-7}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=فاروقی| نام=فواد| عنوان=شهریار بی تاج و تخت| سال=1391| ناشر=کوشش| مکان=تهران| شابک=964-6326-05-6}}</ref><ref>''the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur collectively called Lak , who may originally have been of Kurdish origin. '',John R. Perry, ''Karim Khan Zand '', 2012, ISBN 1-78074-199-5,[https://books.google.com/books?id=hQfrAQAAQBAJ&lpg=PP1&dq=Karim%20Khan%20Zand&pg=PT24#v=onepage&q&f=false]</ref><ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=گلستانه| نام=ابولحسن بن محمدامین| عنوان=مجمل التواریخ گلستانه| سال=| ناشر=انتشارات دانشگاه تهران| مکان=تهران| صفحه= صفحه ۴۷۶}}</ref> این طایفه ممکن است اصالتاً [[مردمان کرد|کرد]] بوده باشند.<ref>{{cite web|last1=Perry|first1=John|title=ZAND DYNASTY|url=http://www.iranicaonline.org/articles/zand-dynasty|website=www.iranicaonline.org|publisher=Encyclopaedia Iranica|accessdate=24 March 2017|language=en|quote=The founder of the dynasty was Moḥammad Karim Khan b. Ināq Khan (...) of the Bagala branch of the Zand, a pastoral tribe of the Lak branch of Lors (perhaps originally Kurds; see Minorsky, p. 616) (...)}}</ref><ref>''...the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur or Lak tribes, who may originally have been immigrants of Kurdish origin.'', Peter Avery, William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville (ed.), ''The Cambridge History of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic'', Cambridge University Press, 1991, ISBN 978-0-521-20095-0, [https://books.google.com/books?id=H20Xt157iYUC&pg=PA64 p. 64.]</ref> لازم به ذکر است بیشترین نبردهای این پادشاه [[زبان لکی|لک زبان]] ایران زمین با حاکمان [[لر]] بود.<ref>http://newtadbir.ir/کریم-خان-زند-پادشاهی-لک-زبان/</ref><ref>کریم خان و زمان او نوشته شده پرویز رجبی</ref><ref>عقاب کمازان صفحه 68</ref><ref>http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53082/ارکوازی-سراینده-شیعی-کرد-زبان?q=ملاپریشان&score=1.214634&rownumber=1</ref> آن‌ها در حدفاصل [[زاگرس]] و دشت‌های همدان به روش دامداری زندگی کرده و مرکز استقرارشان در روستاهای [[پری (ملایر)|پری]] و [[کمازان]] در نزدیکی [[ملایر]] بود.<ref name=ToolAutoGenRef2 /><ref name=ToolAutoGenRef1 /> ایل زند که اصلاً در یکی از مضافات [[ملایر]] اقامت داشتند در ایام تسلط [[امپراتوری عثمانی|عثمانی‌ها]] بر مغرب ایران در عهد افاغنه گاهی بر ترکان می‌تاختند و زمانی بر افغانان. نادر پس از بیرون کردن این دو طایفه از ایران زندیه را سرکوبی نمود و جمع کثیری از ایشان را به همراه ایل [[چگنی]] به خاک [[دره گز]] [[خراسان]] کوچ داد و آنان را در مقابل مساکن ترکمنان حوالی [[ابیورد]] نشاند.<ref name="کریم خان و زمان او- ص ۲۱">کریم خان و زمان او- ص ۲۱</ref><ref name="تاریخ ایران- ص۴۵۱">تاریخ ایران- ص۴۵۱</ref>
 
در زمان [[عادل شاه]]، [[زندیه]] به خیال مراجعت اوطان اصلی اختیار خود را به دست یکی از سپاهیان قدیم نادری که [[توشمال|کریم توشمال]] نام داشت سپردند. کریم به یاری برادر خود [[صادق‌خان زند|صادق]]، زندیه را با وجود تعرضات اردوی علی شاه به خاک ملایر برگرداند و در این ایام ریاست ایل زند به عهده کریم خان نهاده شد.<ref name="تاریخ ایران- ص۴۵۱" />
سطر ۹۶ ⟵ ۹۴:
== سلطنت کریم خان ==
=== شکست فتحعلی خان افشار (آخرین مدعی تاج و تخت) ===
 
بعد از قتل محمد حسن خان قاجار کریم خان که در سال ۱۱۶۳ ظهور کرده بود تقریباً بالاستقلال بر تمام ایران به استثنای خراسان حکومت یافت و تا سال مرگ خود پیوسته این حال برقرار بود. کریم خان به پاس حق نعمت هیچ وقت متعرض خراسان که در دست شاهرخ میرزا نابینا بود نشد و شاهرخ تا آخر حیات با اسمی از سلطنت آن جا حکمرانی می‌کرد. (''اما بعضی از تاریخ نگاران بر این باورند که کریم خان اولین کاری را که انجام داد، جدا کردن بخش شمال شرق ایران (خراسان) و اعطای آن به طایفه افشار یعنی شاهرخ افشار بود، تا ادعای تاج و تخت نکنند.'')<ref name="تاریخ ایران- ص۴۵۳" />
 
سطر ۱۰۲ ⟵ ۹۹:
 
=== حمله به گرجی‌های فریدون شهر ===
 
 
جان. ری. پری چنین می‌نویسد: با این وجود کریم خان آشکار ساخت که آرزومند تسلط بر سرزمین کوهستانی بختیاری است. پس از پیروزی بلافاصله خراجی از تمام افراد مقیم و همسایهٔ بختیاری طلب کرد. [[گرجی‌های ایران|گرجی‌های]] ساکن روستای «آخره» (فریدون‌شهر قدیم) از دادن خراج خودداری کردند و به اتفاق مردمان روستاهای [[گرجی‌های ایران|گرجی]] نشین مجاورشان به مقاومت مسلحانه پرداختند. کریم خان نیز با قوای نظامی اش به آنان حمله کرد. بسیاری از دهقانان کشته و اسیر گردیدند و رهبران گرجی‌ها تیرباران شدند و خان زند با تعداد زیادی اسیر آنجا را ترک کرد.<ref>پری، کریم خان زند، ۴۲.</ref>
 
سطر ۱۱۷ ⟵ ۱۱۲:
 
=== نبردها و اوضاع سواحل و جزایر خلیج فارس ===
 
 
در احوال [[افشاریه]]، نادرشاه به دست [[محمدتقی خان بیگلربیگی]] فارس و [[کلبعلی خان]] برادرزن خود [[عمان]] و [[مسقط]] را در سال ۱۱۵۶ به کلی مسخر ساخت ولی بین این دو سردار به زودی به هم خورد و محمد تقی خان کلبعلی را کشت و بر نادر عاصی شد و نادر به دفع او پرداخت.
این اوضاع که با اختلال مزاج نادر و گرفتاری‌های او در جنگ‌های اخیر با [[عثمانی]] مصادف و به کشته شدن او منجر گردید ایران را از توجه به اوضاع جزایر و سواحل [[خلیج فارس]] غافل نمود و شیخ عمان به تدریج قدرت خود را در قسمت اعظم از سواحل جنوبی خلیج فارس برقرار کرد.<ref name="تاریخ ایران- ص۴۵۳" />
سطر ۱۵۶ ⟵ ۱۴۹:
 
== وفات کریم خان در ۱۳ صفر ۱۱۹۳ ==
 
 
کریم خان در اواخر عمر به [[سل|مرض سل]] مبتلی گردید و چون سن او در این تاریخ قریب به هشتاد بود روز به روز ضعف و انکسار بر مزاج او یافت. واقعهٔ قتل علی محمدخان و شورش اعراب و بعضی انقلابات دیگر که در پاره‌ای از ولایات بر اثر انتشار خبر دروغی مرگ او بروز کرده بود، کریم خان را روز ب روز نحیف تر و افسرده تر می‌کرد تا آن روز که در سیزده صفر قولنجی سخت بر او دست داد و خان زند از همین مرض در تاریخ مذکور در شیراز فوت نمود. مدت کرّ و فرّ و حکومت کریم خان مجموعاً بالغ بر ۳۰ سال و ۸ ماه بود.<ref>تاریخ ایران- ص۴۵۶</ref>
 
سطر ۱۸۲ ⟵ ۱۷۳:
[[پرونده:Monument+karim khan.jpg|بندانگشتی|راست|230px|تندیس کریم‌خان زند]]
 
محمدکریم خان (کریم خان زند) از تیرهٔ زند بگله بود. تیرهٔ زند بگله مهم‌ترین تیرهٔ طایفهٔ زند به حساب می‌آمده‌است. واز اصلی‌ترین طوایف مادها محسوب میشوندمی‌شوند و طایفهٔ زند گروهی بودند با معیشت شبانی که از اراضی دامنهٔ زاگرس به دهستان پری و کمازان در نزدیکی ملایر کوچ کرده بودند.» زندها شاخه‌ای از طوایف لربه حساب می‌آیند. احتمالاً از نواحی شمال لرستان کوچ کرده و به وسیله شاه عباس صفوی در اطراف ملایر و بروجرد اسکان داده شده‌اند.<ref>کریم‌خان زند، «جان. ر. پری»، داود نعمت‌اللهی، ص.38 - 39</ref>
* ایل خان
* توشمال
سطر ۲۰۶ ⟵ ۱۹۷:
 
== نگارخانه ==
{{وسط‌چین}}
<center>
<gallery>
Karim khan Zand.jpg|نگاره‌ای از کریم‌خان زند
سطر ۲۱۳ ⟵ ۲۰۴:
Karimkhancrop.jpg|نگاره‌ای از کریم خان
</gallery>
{{پایان}}
</center>
{{-}}