سم‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
افزودن پیوند و اصلاح نگارشی
برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۵:
== تاریخچه ==
=== عهد باستان ===
اولین اطلاعات سم‌شناسی مربوط به انسان‌های اولیه است به گونه‌ای که به منظور شکار، قتل و ترور از سم حیوانات و عصارهٔ گیاهان استفاده می‌کردند. ابرس پاپیروس (به انگلیسی: Ebers Papyrus) (حدود ۱۵۵۰ سال پیش از میلاد) اطلاعاتی در مورد بعضی از سموم شناخته شده جمع‌آوری کرده بود این سموم شامل [[شوکران]] (سم کشنده یونانی‌ها)، ریشهٔ [[تاج الملوک]] (سم نیزه چینی‌ها)، تریاک (که هم به عنوان سم و هم [[پادزهر]] استفاده می‌شد)، و بعضی از فلزات مانند [[سرب]]، [[مس]] و [[آنتیموان]]، می‌شدند. دسقیروطوس (به انگلیسی: Dioscorides) پزشک یونانی در زمان [[امپراتوری روم]] اولین تلاش را برای دسته‌بندی سموم انجام داد که در آن به تشریح این سموم پرداخت. گر چه این تقسیم‌بندی تنها تا قرن ۱۶ به عنوان یک معیار به حساب می‌آمد اما هنوز هم آن را به عنوان یک ملاک خوب برای تقسیم‌بندی سموم می‌دانند. بقراط (حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد) بعضی از سموم و اصول سم شناسی را به منظور درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار داد. شاید شناخته شده‌ترین شخصی که از سموم به عنوان ماده‌ای برای به قتل رساندن افراد استفاده می‌کرد [[سقراط]] (۴۷۰–۳۹۹ قبل از میلاد) بود.
 
=== [[قرون وسطی]] ===
پیش از [[رنسانس]] دست نوشته‌هایی از میموندیس شامل توضیحاتی از اثرات درمانی سموم بدست آمده از حشرات، مارها و سگ‌های وحشی بدست آمده‌است. [[بقراط]] پیش از میموندیس در مورد تأخیر در جذب مواد سمی ناشی از خوردن شیر، کره، و سر شیر صحبت کرده بود. در اوایل رنسانس مواد سمی به عنوان یک عنصر کلیدی وارد عرصهٔ سیاست شدند. به گونه‌ای که از مواد سمی در مجامع سیاسی به منظور از بین بردن افراد با اهداف خاصی استفاده می‌شد. در این زمینه اطلاعاتی از فلوریدا و ونیز ایتالیا وجود دارد که استفاده از مواد سمی را در عرصه‌های سیاسی اثبات می‌کند.
 
=== پس از [[رنسانس]] ===
خط ۱۴:
 
همهٔ مواد [[سمی]] هستند و هیچ چیز وجود ندارد که خاصیت سمی نداشته باشد تنها میزان دز است که باعث ایجاد تفاوت بین یک مادهٔ سمی و دارو می‌شود.
به وضوح مشخص است که رویکرد پاراسلوس باعث بوجود آمدن یک مکتب جدید در علم شد. پاراسلوس همچنین بنیانگذار چهار اصل مهم بود که هنوز هم مورد استناد است: آزمایشهاآزمایش ها یکی از ضروریات در مورد پاسخ موجود زنده به یک مادهٔ شیمیایی است.
بایستی بین خصوصیات درمانی و سمی یک مادهٔ سمی همیشه تفاوت قائل شد.
بعضی از خواص مواد سمی قابل تشخیص نیستند مگر با تغییر میزان دز ماده سمی تنها ملاک برای [[طبقه‌بندی مواد شیمیایی]] اثرااثرات سمی یا درمانی آن‌ها است.
اصول ارائه شده توسط پاراسلوس قاعده‌ای شد تا به وسیلهٔ آن مقدار مشخصی از داروها را برای درمان [[سفلیس]] تجویز کنند. با آغاز قرن نوزدهم انقلابی در صنعت و سیاست رویداد. مواد شیمیایی آلی به مقدار کمی در سال ۱۸۰۰ در سال‌های ۱۸۲۵ [[فسژن]] و [[گاز خردل]] تولید شد. این دو گاز شیمیایی در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت؛ و بعد از آن در [[جنگ ایران و عراق]] در قرن بیستم مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۸۸۰ بیش از ۱۰٬۰۰۰ نوع ترکیب آلی ساخته شد. به منظور تعیین اثرات سمی بالقوه مواد شیمیایی تولید شده پایه و اساس علم سم شناسی بنا نهاده شد. استفاده روزافزون از مواد شیمایی و بروز اثرات آن باعث ایجاد مانعی در مقابل انقلاب صنعتی شد که به منظور جلوگیری از آن قوانین و مقرراتی برای آن در ابتدا در [[آلمان]] (۱۸۸۳) و بعد از آن در [[انگلستان]] (۱۸۹۷) و [[ایالات متحده]] (۱۹۱۰) وضع شد. آزمایشهای سم شناسی باعث ایجاد رشد و بلوغ در تولید مواد شیمیایی آلی و همچنین رشد سریع صنعت در قرن نوزدهم شد.<ref name="JZ">سم‌شناسی صنعتی، علیرضا حاجی قاسمخان، تهران: نشر برای فردا ۱۳۸۵، بخش مقدمه و تعاریف، صفحهٔ ۱۰</ref>
 
خط ۳۵:
 
[[مسمومیت]]:
مسمومیت عبارت است از بهمبه هم خوردن تعادل فیزیولوژیک، جسمانی یا روانی موجود زنده که در اثر ورود و تماس با ماده خارجی سمی از راه‌های گوناگون، رخ می‌دهد. بروز مسمومیت با ظاهرشدن علائم خاص هر مسمومیت همراه است و شدت آن به نوع ماده سمی، مقدار آن و طول مدت تماس بستگی دارد.<ref name="ReferenceC"/>
 
مسمومیتهامسمومیت‌ها از نظر ماهیت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
# [[مسمومیت حاد]] (Acute intoxication)
# [[مسمومیت مزمن]] (Chronic intoxication)
 
در مسمومیت حاد، ماده سمی درمدت زمان کوتاه وبه مقدار نسبتاً زیاد بافردبا فرد تماس پیدا می‌کند. علائم و عوارض مسمومیت حاد اغلب شدید بوده و درصورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ شود.
 
در مسمومیت مزمن، معمولاً ماده سمی به مقدار اندک و در نوبت‌های متعدد و درمدت زمان طولانی وارد بدن می‌شود و علائم آن به کندی وپس از گذشت زمان طولانی ظاهر می‌گردد.<ref name="ReferenceC"/>
 
مسمومیتهامسمومیت‌ها را می‌توان از دیدگاه علت بروز نیز به گونه‌های زیر تقسیم نمود:
# مسمومیت اتفاقی ← مسمومیت در اثر ناآگاهی یا بی دقتی
# مسمومیت عمدی ← مسمومیت به قصد خودکشی – مسمومیت جنایی
خط ۵۱:
* [[متوسط دوز کشنده]] یا [[متوسط دوز کشنده]]
عبارتست از غلظت کشنده سم برای ۵۰٪حیوانات مورد آزمایش و برحسب [[میکروگرم در لیتر]].<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام= |کتاب=Toxicology The Basic Science of Poisons, 3 page| ناشر= |سال=}}</ref>
در واقع مقدار سمی که قادراستقادر است ۵۰٪ حیوانات مورد آزمایش را بکشد.
 
برای مثال، اگر [[غلظت]] گاز ناشی از [[متیل بروماید]] درفضا به ۱۰۰تا۲۰۰ ppm برسد چند ساعت تنفس ازآن موجب مسمومیت شد ید شده و ممکن است انسان را با خطر مرگ مواجه سازد.
خط ۱۰۵:
=== [[دیازپام]] ===
عوارض جانبی از نظر [[سم شناسی دارویی]]:
خواب آلودگی روز بعد ازمصرف، گیجی و [[آتاکسی]] (به‌خصوص درافراد مسن) فراموشی، وابستگی، تحریک‌پذیری غیرعادی و در برخی موارد سردرد، سرگیجه، افت فشار خون، افزایش ترشحات بزاق، کرامپ و درد در ناحیه شکم، بثورات جلدی، اختلال بینائی، تغییردر میل جنسی، احتباس ادرار، افت قوای ذهنی؛ خواب آلودگی شدید؛ تکلم نامفهوم؛ ضربان قلب کند؛ تنگی نفس؛ عدم تعادل؛ بثورات جلدی؛ گلودرد؛ تب؛ لرز؛ کبودی یا خونریزی غیرعادی؛ زخم‌های دهانی؛ زردی پوست یا چشمان؛ از دست رفتن حافظه؛ بی خوابی؛ اضطراب؛ یا تحریک پذیری.
 
موارد احتیاط از نظر [[سم شناسی دارویی]]
خط ۱۱۹:
دل درد و [[قولنج]] شدید شکمی، [[یبوست]]، درد مفاصل زانوها، مچ و آرنج، کمر، شانه، سردرد، خستگی، [[بی قراری]] و بی اشتهایی
 
مسمومیت حاد: بی اشتهایی، تحریک پذیری، استفراغ، [[انسفالوپاتی|انسفالوپاتیحادانسفالوپاتی حاد]] و [[آتاکسی]]، استفراغ مقاوم، [[لتارژی]]، تشنج و اغما
 
مسمومیت مزمن: تورم لثه با خطوط آبی روی لثه‌ها، احساس طعم فلزی در دهان، ترومبوز عروق مغزی و انسفالوپاتی ناشی از آن، کاهش قدرت یادگیری و حافظه، هوش پایین، اختلالات رفتاری، لرزش، قولنج روده‌ای، درد عضلانی، [[افزایش فشار خون]]، کم خونی، کاهش تعداد اسپرم و ناباروری.