کاهگل: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:Saqf_kahgeli.jpg|بندانگشتی|چپ| 250px| سقف کاهگلی در معماری کویر مرکزی ایران]]

 

 

== ترکیب کاهگل ==

 

== خصوصیات ==

[[کاه]] را برای مقابله با ترک خوردن گل به آن اضافه می‌کنند (برای ساخت هر متر مکعب کاه‌گل حدود ۴۵ الی ۵۰ کیلوگرم کاه مورد نیاز است) و در مناطق کویری که کاه یافت نمی‌شود به آن [[خارشتر]] ([[خار آدور]]) اضافه می‌کنند.

 

== تاریخچه ==

 

== مقدار و نوع کاه ==

مقدار و نوع کاه در تهیهٔ ملات کاه‌گل با کاربردهای مختلف نقش مهمی دارد که به شرح زیر ارائه می‌شود:

'''[[کاهگل گندیده]]'''

اگر کاه بیش از حد در آب بماند تبدیل به لجن می‌شود و تولید کرم می‌کند. پس از کاربرد این ملات کرم‌ها از بین رفته و منفذهایی ایجاد می‌کنند که سبب نشست و نفوذ آب می‌شود. کاه‌گل گندیده بدبو و سیاه رنگ است و مصرف آن در بناهای خشتی توصیه نمی‌شود.

 

== کاربرد ==

این مصالح به طرز شگفتی با زندگی ایرانی تناسب داشته و شگفتی‌هایی را در خود دارد. کاهگل در قالب تناسبات دلپذیر ترکیب با کاشی، چوب یا سنگ و مصالحی مشابه ترکیب شده و معماران ایرانی از آن‌ها برای [[تزیین ساختمان‌ها]] کمک گرفته‌اند.

با بهره‌گیری از این مصالح و بر روی فلات ایران، در چشم‌انداز شهرها، بام‌های کاهگلی میان آدمیان و حرارت خورشید حفاظ می‌شده‌اند. بدین ترتیب بادگیرها شهر را تهویه کرده، نورگیرها به تالارها و هشتی‌ها سایهٔ روشن ملایمی می‌داده‌اند و حیاط‌های گود که اتاق‌ها آن‌ها را دور می‌زده‌اند با یک حوض سنگی و چند درخت در میان گرفته، به زندگی ایرانی لطافت می‌بخشیده‌اند…

 

هم اکنون نیز حجم‌های کاهگلی، بام‌های گنبدی و بادگیرهای سر به آسمان کشیده پوشش دالان‌ها و تیمچه‌های بازاری، حسینیه‌ها و بالاخره گنبد و مناره‌های مسجد جامع و مساجد دیگر و بقعه‌ها به چشم می‌خورد.

برای آسایش قوم ایرانی معماران، شهرها را با قشری از کاهگل پوشانیدند و از میان این پوشش سبزی شاخه درختان از حیاط‌ها بیرون آمد.

رنگ دلنشین کاهگل نه تنها زیبایی فوق‌العاده‌ای به شهر ایرانی می‌داده بلکه بر زندگی مردم روشنی و رنگ بخصوصی می‌پاشیده است.

ماده اول [[کاه]] است که پس از دروی گندم و خشک شدن و کوبیدن و با کمک چهار شاخ به هوا پرتاب کردن با جزئی نسیم، از دانه‌های گندم جدا شده آرام بر روی زمین می‌ریخت، سپس آن را جمع‌آوری نموده و برای مصرف‌های مختلفی انباشته می‌کردند.

به این ترتیب در اغلب نقاط ایران کاه به آسانی و به ارزانی به دست می‌آمد، الیاف آن گل را به هم کشیده و مسلح می‌کند همان‌طور که [[آهن بتون]] را.

 

با وجودی که ساختن این خمیر در نهایت سادگی انجام می‌شد، درحال حاضر چگونگی مخلوط و مقدار هر کدام از مواد امری [[حساس]] می‌بود، چرا که با کمبود کاه مادهٔ کاهگل ترک برمی‌دارد و با کمبود مقدار خاک الیاف کاه مانع روانی آب باران می‌شود.

با به کاربردن خاک رس سرخ‌تر، کاهگل رنگ سرخی به خود می‌گرفت و متن آن برای گرفتن نقوشی از گچ آماده می‌شد.

 

 

کاهگل ارزان بوده و در اغلب شهرهای ایران به فراوانی یافت می‌شده است. قیمت خروار آن ناچیز بوده و با این مقدار کاه سطوح بزرگی از اندود گل را مسلح می‌کرده‌اند.

ضمن آن که کاهگل را همه کس می‌توانسته بسازد و مأوای خود را با آن بپوشاند و حفظ کند.

 

 

کاهگل مانند [[خمیر نرمی]] بر هر حجمی پوشانیده می‌شد و در این مورد معماران حداکثر استفاده را نموده و توانسته‌اند برای شهرهای ایرانی میراث ارزنده‌ای از حجم‌های جالب به جا گذارند.

[[استقامت و دوام]] آن قابل ستایش است. تنها در مناطقی که باران‌های فصلی شدید ی می‌بارید، ناچار هر چند سال یکبار اندود تازه‌ای از کاهگل بر روی اندود سابق بام که قسمتی به هم فشرده می‌شد قرار می‌دادند.

 

 

و اما امروز…. ایجاد ساختمان‌های عظیم فلزی و بتون آرمهٔ تمدن دنیای غرب مانند سالن‌های سینما، هتل‌ها، فرودگاه‌ها و غیره باعث هجوم تکنیک‌های مختلف ساختمانی غربی شده و طبعاً مصالح معماری قوم ما که با تجربه، زیبایی و شخصیت همراه بود به مصالح خشک و سرد تکنیک‌های ناآشنا تبدیل گردیده است. البته کاهگل هنوز در برخی از مناطق کشور در زمرهٔ مصالح مورد استفاده برخی ساکنین مملکت ماست و با دیدن ساختمان‌های غریب کلان شهرها که هر کدام نمونه‌ای از فکر شلوغ دوره ما و نیز هجوم مصالح جدید است، شهر آرام کاهگلی زیباتر و درخشنده تر و عزیزتر جلوه می‌کند.<ref>[http://www.jelvenaghsh.com/index.php?option=com_content&view=article&id=51:1388-05-22-06-17-39&catid=34:selected&Itemid=43 جلوه نقش: کاهگل، شگفتی معماری ایرانی]</ref>

 

== منابع ==

{{ویکی‌انبار-رده|Cob (building material)}}

{{پانویس}}