ویکی‌پدیا

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
FreshmanBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۱۳۳٬۲۴۲ ویرایش‌ها
جز اصلاح فاصله مجازی + اصلاح نویسه با استفاده از AWB
خط ۲۰:
}}
{{سیاست و حکومت ایران}}
'''بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران''' طبق ماده ۱۰ قانون پولی و بانکی کشور [[ایران]]، مسئول تنظیم و اجرای [[سیاست پولی|سیاست اعتباری و پولی]] بر اساس [[سیاست اقتصادی|سیاست کلی اقتصادی]] کشور می‌باشد.<ref name="cbi">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.cbi.ir | عنوان = سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران | تاریخ بازدید = ۲۶ اوت ۲۰۰۷}}</ref> بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران جانشین ''بانک مرکزی ایران'' است که در تاریخ [[۱۸ مرداد]] ماه ۱۳۳۹ تأسیس گردید. حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار [[اسکناس]] و ضرب [[سکه]]‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کنندهتنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری برخی از وظایف بانک مرکزی است.<ref name="cbi1">{{یادکرد وب| نشانی = http://www.cbi.ir/section/1375.aspx | عنوان = سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران | تاریخ بازدید = ۲۶ اوت ۲۰۰۷}}</ref>
 
== تاریخچه بانک در ایران ==
خط ۳۲:
[[پرونده:Bank Shahi01.jpg|بندانگشتی|ساختمان بعدی [[بانک شاهی]] (بانک تجارت کنونی) در [[میدان توپخانه]] [[تهران]]]]
 
[[بانک شاهی]] یا [[بانک شاهنشاهی]] اولین بانک دولتی ایران است که به نشر اسکناس پرداخت. به موجب امتیازنامه ۱۳۰۷ تأسیس و اداره آن به مدت شصت سال به [[رویتر|بارون جولیوس رویتر]]، یهودی آلمانی تباری که تابعیت انگلیس و دین مسیح را پذیرفته بود، واگذار شد. او پس از کسب ثروت هنگفت، در ۱۲۸۹/۱۸۷۲ با پرداخت رشوه‌های کلان به درباریان عهد [[ناصرالدین شاه]]، به کسب امتیازی نائل شد که طبق آن، به مدت هفتاد سال، احداث [[راه‌آهن]]، سدها و بندها، بهره‌برداری از معادن، جنگلها، اراضی، کارخانه‌های ایران و تأسیس بانک، به عهده او واگذار می‌شد. بانک شاهنشاهی، که وظایف بانک مرکزی ایران را به عهده داشت، بتدریجبه تدریج مؤسسه‌ای معتبر شده، به صورت مرکز امور مالی کشور درآمد. این بانک وجوه [[خزانه‌داری|خزانه]] را در حساب‌های خاص نگهداری می‌کرد و در وصول مال الاجاره گمرکات، عواید دولتی، [[مالیات|درآمدهای مالیاتی]] و ایصال مخارج دولت به شهرستان‌ها و خارج، پرداخت وام به دولت، خرید نقره برای [[ضرابخانه]] و ضرب سکه، نقش اصلی را ایفا می‌کرد. مدیریت بانک را [[ژوزف رابینو]]، به عهده داشت و [[هوتم شیندلر]] رابط بانک در تهران بود. این دو از ایران‌شناسان بنام بودند و رویتر با انتصاب آنان، بر اعتبار بانک افزود. با تدبیر رابینو، بانک شاهنشاهی با چاپ اسکناسهای کوچک، وارد زندگی روزمره مردم شد و سود سرشاری برد. بانک شاهنشاهی، به عنوان بانک دولتی ایران، متعهد پرداخت قرضه به دولت ایران بود.
 
با تأسیس [[بانک ملی]] در [[۱۳۰۹ (خورشیدی)|۱۳۰۹ش]]، دامنه فعالیت بانک شاهنشاهی محدود شد. در همین سال، دولت امتیاز انحصاری نشر اسکناس را، که متعلق به بانک شاهنشاهی بود، به مبلغ دویست هزار [[لیره]]، خریداری کرد و دراختیار بانک ملی نهاد. همچنین بخش عمده‌ای از سپرده‌های بانک شاهنشاهی به بانک ملی منتقل شد. علی‌رغم این محدودیتها، بانک شاهنشاهی همچنان سودآور بود و، مانند سالهای اوّل تأسیس، به صاحبان [[سهام]] ۸٪ سود می‌پرداخت.
خط ۴۵:
[[پرونده:Bank Markazi Ferwosi.jpg|چپ|بندانگشتی|260px|ساختمان پیشین بانک مرکزی ایران]]
 
براساس قانون پولی و بانکی کشور مصوب تیر ماه [[۱۳۵۱ (خورشیدی)|۱۳۵۱]] بانک مرکزی، به عنوان تنظیم کنندهتنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می‌باشد:
* حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور
* انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور
خط ۵۱:
* نظارت بر معاملات [[طلا]] و وضع مقررات مربوط به آن
* نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور
* تنظیم کنندهتنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور
* نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری
* تنظیم حجم اعتبارات بانکی و ایجاد هماهنگی، متناسب با نیازهای پولی کشور
خط ۱۰۱:
* رسیدگی و تصویب آیین‌نامه‌های مذکور در [[قانون پولی و بانکی]]
* اظهارنظر در مسایل بانکی، پولی و اعتباری کشور و همچنین اظهار نظر نسبت به لوایح مربوط به وام یا [[تضمین اعتبار]] و هر موضوع دیگری که از طرف دولت به شورا ارجاع می‌شود.
* ارائه نظر مشورتی و توصیه به دولت در مسائل بانکی، پولی و اعتباری کشور که به نظر شورا در وضعیت اقتصادی و بویژهبه ویژه در سیاست اعتباری کشور مؤثر خواهد بود.
* اظهار نظر دربارهٔ هر موضوعی که از طرف رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در حدود قانون به شورای مذکور عرضه می‌گردد.<ref name="cbi3" />
 
خط ۱۱۲:
 
وظایف و اختیارات هیئت عامل:
* رئیس کل بانک مرکزی جمهوری ایران بعنوانبه عنوان بالاترین مقام اجرایی و اداری عهده‌دار کلیه امور بانک به استثناء وظایفی است که به موجب قانون پولی و بانکی و اصلاحیه‌های بعدی به عهده ارکان بانک گذارده شده‌است. همچنین وی مسؤول حسن اداره امور بانک و موظف به اجرای قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به آن می‌باشد. رئیس کل بانک نماینده بانک در کلیه مراجع رسمی داخلی و خارجی با حق توکیل می‌باشد. رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به پیشنهاد رئیس‌جمهور و بعد از تأیید مجمع عمومی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با حکم رئیس‌جمهور منصوب می‌گردد
* قائم مقام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی و پس از تأیید مجمع عمومی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با حکم رئیس‌جمهور منصوب می‌شود
* دبیرکل بانک به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی و تصویب مجمع عمومی منصوب می‌گردد و سرپرستی دبیرخانه شورای پول و اعتبار را نیز به عهده دارد و همچنین دادستان هیئت انتظامی بانک‌ها می‌باشد.
خط ۱۲۷:
 
وظایف هیئت نظارت اندوخته اسکناس:
هیئت نظارت اندوخته اسکناس عهده‌دار نظارت بر حسن اجرای مفاد ماده پنج قانون پولی و بانکی کشور از طریق تحویل و نگهداری اسکناسهای چاپ شده و همچنین نگاهداری حساب دارایی‌های موضوع ماده ۵ قانون یادشده و صورت [[جواهرات ملی]] و تنظیم مقررات مربوط به نمایش و نظارت بر ورود و خروج آنهاآن‌ها از خزانه بانک و به علاوه نظارت بر معدوم کردن اسکناس‌هایی که باید از جریان خارج شود، می‌باشد.<ref name="cbi3" />
 
=== هیئت نظارت ===
خط ۱۳۶:
* هیئت نظار مسئول رسیدگی به حسابها و تعهدات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است که نسبت به صحت این حسابها و تعهدات اظهار نظر می‌کند.
* رسیدگی به ترازنامه پایان سال بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و تهیه گزارش برای مجمع عمومی سالانه
* رسیدگی به صورت ریز دارایی‌ها و بدهی‌ها و خلاصه حسابهای بانک و گواهی آنهاآن‌ها برای انتشار
* رسیدگی به عملیات بانک از لحاظ انطباق آنهاآن‌ها با موازین قانونی<ref name="cbi3" />
 
== قانون پولی و بانکی ایران مصوب سال ۱۳۵۱ ==
خط ۱۵۸:
 
== طرح شتاب ==
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۸۱ با هدف ایجاد راه‌اندازی و راهبری [[سوئیچ ملی]] گام‌های مؤثری در جهت تحقق اتصال [[شبکه پرداخت]] بانک‌ها به یکدیگر و نهایتاً ایجاد زمینه برای انجام مبادلات بین بانکی به صورت الکترونیکی برداشته استبرداشته‌است. این تحولات باعث گردید تا با جدیت و همت [[شبکه بانکی]]، تمامی بانک‌های کشور از طریق [[شتاب|مرکز شتاب]] به عنوان نقطه اتصال میانی تمامی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در شبکه الکترونیکی بین بانکی به تبادل تراکنش‌ها پرداخته و ایده شبکه واحد پرداخت را تحقق بخشند. سوئیچ ملی در فاز اول اتصال شبکه کارت بانک‌ها و در فازهای بعدی تبادل کلیه تراکنش‌های بین بانکی شامل چک‌ها، [[حواله]]‌ها و [[اوراق بهادار]] را مد نظر دارد. عضویت در مرکز مزبور تابع مقررات حاکم بر مرکز شتاب مصوب خرداد ماه ۱۳۸۱ می‌باشد. عملکرد مرکز شتاب در زمینه تسویه بین بانکی، رفع مغایرات، آمار عملکرد شبکه بانکی در زمینه کارت، [[خودپرداز]]، [[پایانه فروش]] و پایانه شعب از بخش آمار و داده‌های عملکرد قابل دسترسی می‌باشد.<ref name="training.postbank.ir">{{یادکرد وب| نشانی = http://training.postbank.ir/index.php?cXVlcnk9ZmFxL2xlYXJuaW5nL2Jhc2ljL3NoZXRhYiZtbnU9ZmFxJmNhdGVnb3J5PWxlYXJuaW5nJml0ZW1zPWJhc2ljJnFtbj1tZW51JnhzcmM9aW1hZ2VzJnNyYz1ibGRfaW1nJnRvcHNyYz1mcmFnZQ== | عنوان = سایت پست بانک ایران | تاریخ بازدید = 1 دی 1392}}</ref>
 
=== شبکه شتاب ===
خط ۱۶۷:
 
=== تراکنش ===
به یک [[پیام الکترونیکی]] گفته می‌شود که بنا به تقاضای مشتری در یکی از درگاه‌های ارائه خدمات بانکی نظیر خودپرداز یا پایانه فروش، ایجاد و به شبکه الکترونیکی بانکی ارسال می‌شود. هرگونه نقل و انتقالات مالی بصورتبه صورت تبادل اطلاعات بانکی از طریق شبکه‌های مخابراتی را تراکنش گویند.<ref name="training.postbank.ir" />
 
=== مرکز شتاب ===
خط ۱۷۸:
عبارت است از دستگاهی که با شناسایی مشتری از طریق کارت بانکی یا ابزارهای شناسایی الکترونیکی نظیر آن، امور تحویل داری شعبه بانکی را به صورت الکترونیکی و بدون نیاز به [[اپراتور]] انجام می‌دهد.
 
با ایجاد مرکز شتاب، کارت مشتریان هر بانک عضو شتاب با رعایت استانداردها بر روی (ATM) و دستگاه‌های خودپرداز (POS)پایانه‌های فروش سایر بانکهایبانک‌های عضو شتاب قابل پذیرش و استفاده است. در نتیجه با سرمایه‌گذاری بهینه در شبکه‌های POS و ATM در سطح کشور، بانک‌ها قادر به استفاده از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده یکدیگر هستند و مرکز شتاب تمام کنترل‌های مورد نیاز را به عمل می‌آورد و پایاپای بین بانک‌ها را انجام می‌دهد.
 
در حال حاضر مشتریان بانک‌ها با استفاده از کارت خود می‌توانند خدمات مورد نیاز را از تجهیزات نصب شده سایر بانک‌های عضو در سراسر کشور دریافت کنند. در ادامه این پروژ ه فعالیت‌های فنی به موازات اقدامات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای اتصال از GCCNET شبکه شتاب به مرکز [[سوئیچینگ]] منطقه [[خلیج فارس]] GCCNET از طریق [[بحرین]] در جریان است. با برقراری ارتباط میان شبکه شتاب و امکان ارتباط و تراکنش میان بانکهایبانک‌های عضو شتاب با بانکهایبانک‌های ۱۰ کشور عربی عضو GCCNET فراهم می‌گردد. همچنین اتصال شبکه شتاب کشور به بانک‌های [[اروپا]] و [[آسیای جنوب شرقی]] و دو بانک ۱۰۰درصد الکترونیکی در دست اقدام است.<ref name="training.postbank.ir" />
 
=== مزایای شبکه شتاب ===
خط ۱۸۶:
 
=== امنیت سیستم شبکه شتاب ===
گذشته از مزایای بی شماربی‌شمار استفاده از خدمات [[شبکه گسترده]] شتاب شاید بتوان به مقوله امنیت این سیستم به عنوان عمده‌ترین معایب آن یاد کرد. با استفاده از کارت‌های هوشمند در شبکه شتاب مسائل و مشکلات امنیتی و سوء استفاده از این کارت‌ها با شدت بیشتری به وجود می‌آید و شاید این موضوع هم اکنون یکی از معضلات عمده جوامع توسعه یافته‌است. به بیان دیگر شاید بتوان گفت دسترسی برخی افراد سودجو به طرق مختلف به کد بانکی آنهاآن‌ها باعث برخی برداشت‌ها و نقل و انتقالات غیرقانونی می‌شود و این دل نگرانی همواره در میان یکایک استفاده‌کنندگان کارتهایکارت‌های هوشمند حساب‌های سپرده بانکی وجود دارد. تغییر رمز کارت‌های هوشمند امکان سوء استفاده از این مقوله را به حداقل می‌رساند.<ref name="training.postbank.ir" />
 
=== هزینه‌های تراکنش دستگاه‌های شتاب ===
در این طرح بانک صادر کنندهصادرکننده به ازای هر تراکنش POS و ATM در پایانه بانک دیگر مبالغی را به عنوان هزینه پرداخت می‌نماید که وجوه یاد شده به شرح ذیل به مبادی ذی‌ربط پرداخت می‌شود:
* هزینه انجام یک تراکنش مربوط به POS
از دستگاه‌های عضو طرح شتاب برای بانک صادر کنندهصادرکننده کارت در مجموع ۱۲۶۹ ریال است که از این مبلغ ۷۰۶ ریال به بانک پذیرنده و ۵۶۳ ریال به مرکز شتاب پرداخت می‌شود.
* هزینه انجام یک تراکنش مربوط به ATM
از دستگاه‌های عضو طرح شتاب برای بانک صادرکننده کارت در مجموع ۱۵/ ۱ مبلغ تراکنش است که از این مبلغ ۱/۱ مبلغ تراکنش به بانک پذیرنده پرداخت شده و ۰۵/۰ آن در صندوق مشاع نزد بانک مرکزی نگهداری می‌شود. موارد مصرف این صندوق هنوز به صورت مدون مشخص نیست و احتمالاً جهت پرداخت خسارات وارده به مشتریان طرح شتاب مانند مغایرت‌هایی که به نتیجه نرسیده‌اند، صرف خواهد شد. تصمیم‌گیری نهایی در این خصوص در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد. با توجه به مطالب فوق باید بیان نمود که استفاده از خدمات سیستم شتاب برای بانکهابانک‌ها و مؤسسات اعتباری می‌تواند محل مناسبی برای کسب درآمد باشد.<ref name="training.postbank.ir" />
 
== خزانه جواهرات ملی ==
خط ۲۳۸:
File:TEPIXvsDJIA.png|<!--The performance of the [[بورس اوراق بهادار تهران]] has had no [[ضریب همبستگی]] with major exchanges or emerging stock markets over the past few years and not even with the [[اقتصاد نفت]]-->
File:IRAN-GDP-real-growth.jpg|<!--Iran's oil and non-oil real GDP growth (2000-2011)-->
File:IRAN CPI broad money FXreserves.jpg|<!--Iran's [[شاخص قیمت مصرف کنندهمصرف‌کننده]]، [[broad money]] & [[foreign exchange reserves]] (2000-2011). Governor [[محمود بهمنی]] said Iran imported "hundreds of tons of gold" when its price was at an average of $656 per ounce.<ref name="ReferenceB" /> -->
File:Iran unemployement min-wage Per-capita-income-growth.jpg|<!--Unemployment rate, per-capita income growth and minimum wage in Iran (2000-2009). -->
File:Socio-eco expenditures IRAN.jpg|<!--since the Revolution the government’s general budget payments have averaged 59 percent for social affairs, 17 percent for economic affairs, 15 percent for national defense, and 13 percent for general affairs.<ref name="lcweb2" />-->
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/بانک_مرکزی_جمهوری_اسلامی_ایران»