|leader1 = [[میرزا کوچک خان جنگلی|میرزا کوچک خان]]
خط ۳۳:
}}
{{تاریخ گیلان}}
'''جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران''' یا '''جمهوری شورایی گیلان''' یک جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی با عمر کوتاه بود که به رهبری [[میرزا کوچک خان جنگلی]] که از رهبران جنبش[[نهضت رهایی بخشمشروطه گیلان]] بود با استفاده از نیروهای چریکچریکی گیلانیمشهور به جنگلی و با کمک [[ارتش سرخ شوروی]] در ۱۸ رمضان ۱۳۳۸ قمری/ ۱۵ خرداد ۱۲۹۹ شمسی در [[گیلان]] اعلام موجودیت کرد. در حالی که انقلاب سرخ در شوروی پایه‌های خود را استوار می‌کرد نیروهای ارتش سرخ برای تعقیب [[روسهای سفید]] که در شهر انزلی اردو زده بودند وارد انزلی شده و آن‌ها را به همراه نیروهای انگلیسی تحت حمایتشان مجبور به عقب‌نشینی کردند. از طرفی نیروهای میرزا نیز از فرصت به وجود آمده‌استفاده و [[رشت]] را تصرف کردند. پس از تصرف رشت و آزادبه کردنکنترل سرزمیندرآوردن گیلان،منطقه گیلان رهبران جنبش جنگل در نامه‌ای به [[تروتسکی]] ازفرمانده هیئتوقت رهبری[[ارتش انقلابیونسرخ]] روسیه شخصا[[شوروی]] پیروزی ارتش سرخ گیلان در استقرار جمهوری شورایی گیلانایران را اعلام کردند که تروتسکی شخصاً به ایشان تبریک گفت.<ref>THE MILITARY WRITINGS OF LEON TROTSKY
Volume 3: ۱۹۲۰ , Order No.229
By the Chairman of the Revolutionary War Council of the Republic to the Red Army and the Red Navy, June 15, 1920, No.229, Moscow</ref> با توافق رهبران نهضت جنگل و بلشویکها، یک هیئت دولتیبا انقلابییاعضای شکلایرانی گرفتو کهروس دربه آننام میرزا'''روکم''' کوچک(مخفف خانواژه مقام‌هایروسی رئيسرولوسیونی جمهورکمیتت: وکمیته وزیرانقلاب) جنگرهبری جنبش را بردر عهدهرشت داشت.به میرزادست کوچکگرفت. خانهیئت بهدولتی رغمانقلابی تمایلشکل بهگرفت ایدهکه هایدر رهاییآن بخشمیرزا سوسیاليستیکوچک وخان آنارشیستممقام‌های باسرکمیسر تبلیغاتو کمونیستیکمیسر بعلتجنگ عدمرا توجهبر بهعهده اصولداشت. آزادیمیرزا وکوچک صیانتخان ازبا هویتتبلیغات فرهنگیکمونیستی موافق نبود و مدتی بعد کمیتهٔ مرکزی [[حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰)|حزب کمونیست ایران]] که در [[انزلی]] تشکیل شده بود، بنا به خرابکاریاین گذاشتدلیل او را برکنار کرد. میرزا به نشانهٔ قهر رشت را به قصد فومن ترک کرد. سپس کمیته‌ای از سران حزب کمونیست، به[[خالو توطئهقربان]] و [[احسان الله خان]] تشکیل شد که با کمک مأموران حکومت شوروی علیه میرزا و طرفدارانش در ۶ مرداد ۱۲۹۹ کودتا کردند. دو روز بعد هیئت با حمایت ارتش سرخ دولت جدیدی را به ریاست احسان الله خان شکل داد. این دولت کودتاییاقداماتی افراطی نظیر مصادرهٔ اموال ملاکین و دولتی کردن زمین‌های وقفی را انجام داد که موجب نارضایتی مردم شد. در نتیجه دولت مرکزی با کمک انگلیسی‌ها رشت را تصرف کرد. در پی برگزاری کنگره ملل شرق در باکو و بروز اختلاف در حزب کمونیست، کمیته مرکزی جدیدی به رهبری [[حیدرخان عمو اوغلی]] تشکیل شد و خواهان همکاری با میرزا و جنگلی‌ها شد. دولت کودتا مجدداً رشت را تصرف کرد و احسان الله خان دولت جدیدی بدون شرکت اعضای حزب کمونیست تشکیل داد و خواهان همکاری با میرزا شد. حیدرخان در اوایل سال ۱۳۰۰ شمسی وارد گیلان شد و با سران نهضت توافق کرد که دولت جدیدی به ریاست میرزا تشکیل شود و کشورهای خارجی در امور داخلی ایران دخالت نکنند، و بلشویکها برای جلوگیری از سقوط گیلان به دست قوای دولت مرکزی به نهضت یاری برسانند.<ref name="جهان">{{یادکرد وب |نویسنده = شاپور رواسانی |نشانی= http://lib.eshia.ir/23019/1/5109|عنوان=نهضت جنگل | ناشر =دانشنامه جهان اسلام |تاریخ = |تاریخ بازبینی=25 نوامبر 2014}}</ref> سران نهضت جنگل '''دولت جمهوری شورایی گیلان'''<ref name="Abrahamian" /> (جمهوری گیلان<ref name="bahar">محمدتقی بهار: تاریخ احزاب سیاسی، تهران، ۱۹۴۴، صفحات ۱۶۶ و ۱۶۷</ref> یا جمهوری شورائی گیلان<ref>http://books.google.com/books?id=J5U3AAAAIAAJ&lpg=PA311&ots=Sad0OlyzqI&dq=schapour%20ravasani&pg=PA310#v=onepage&q&f=false</ref><ref name="zabih">[[سپهر ذبیح]]: حزب کمونیست ایران/شوروی/جنبش گیلان. صفحهٔ ۴۹</ref><ref name = "Iranica">{{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی = Dailami| نام = Pezhmann | پیوند نویسنده = پژمان دیلمی| مقاله = {{unicode|JANGALI MOVEMENT}} | دانشنامه = [[ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]| سال = ۲۰۱۲| صفحه = ۸۶۱–۸۶۲| نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/jangali-movement| تاریخ بازبینی =۲۰۱۲-۲۸-۰۵ |زبان=en}}</ref>) را در ۱۳ مرداد ۱۳۰۰ تشکیل دادند که در آن میرزا سر کمیسر و کمیسر مالی، حیدرخان کمیسر خارجی، و خالوقربان کمیسر جنگ را بر عهده داشتند. وظیفه این دولت سازمان دادن انقلابیان و استفاده از گیلان برای حمله به تهران و تضعیف دولت مرکزی برای سرکوبی نهضت جنگل بود. این دولت با دول روسیه و انگلستان مخالف بود. این دولت دچار اختلاف بود و دارای چهار دستهٔ مختلف بود که با هم رقابت می‌کردند. در ۶ مهر ۱۳۰۰ تنی چند از هواداران میرزا بدون اطلاع او به جلسه اعضای دولت در ملاسرا حمله کرده و عده‌ای از جمله حیدرخان را به قتل رساندند. این رخداد باعث بروز نزاع مسلحانه بین گروه‌های مختلف نهضت شد و منجر شد قوای دولت مرکزی به رهبری [[رضاخان میرپنج]] با حمایت تسلیحاتی و حضور افسران [[مردم انگلستان|انگلیسی]] گیلان را به سادگی تصرف کنند. رشت در ۲۲ مهر ۱۳۰۰ به تصرف نیروهای دولتی درآمد و میرزا و یارانش به تعقیب و گریز در جنگل‌ها ادامه دادند تا این که میرزا در ۱۱ آذر ۱۳۰۰ در خلخال که در راه رسیدن به عظمت خاله که همیشه از او حمایت می‌کرد بود که در بوران و برف جان سپرد و کشته شد و نزاع نظامی خاتمه پیدا کرد.<ref name="جهان" />
