'''نهضت ترجمه''' یک حرکت بود که از [[بیت‌الحکمه]] (خانهٔ حکمت) در [[بغداد]] شروع شد که در آن تعداد زیادی از مقالات یونانی به [[عربی]] ترجمه شد. البته پیش از این هم مرو و هم جندی شاپور کما بیش با فرهنگ و اندیشه یونانی آشنا بودند و آثار یونانی به آن سرزمین هاسرزمین‌ها راه یافته بود. در سایه کوشش ایرانیان علاقه مندعلاقه‌مند به فرهنگ یونانی که در دربار نفوذ داشتند، ترجمه علوم از زبان هایزبان‌های فارسی، سریانی و یونانی به عربی آغاز شد. آغاز نهضت ترجمه به زمان منصور، اواخر نیمه اول قرن دوم هجری، باز می گرددبازمی‌گردد. رابطه بین دوره کوتاه مدت [[ریاضیات اسلامی]] و [[ریاضیات یونانی]] و هند هنوز به همان اندازه که در ترجمه‌های لاتین کار موجود است و درک شده‌اند درک نشده‌است که شاید دلیل آن نابودی اسناد باشد.<ref name="maths">"mathematics" [[Encyclopædia Britannica]]. Encyclopædia Britannica Online Library Edition.
Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 14 Mar. 2011</ref>
خط ۱۱:
وقتی مسلمانان متوجه [[علوم یونانی]] شدند، در گام نخست از امکانات موجود؛ یعنی کتابهای علمی [[زبان فارسی|فارسی]]، [[زبان سریانی|سریانی]] و [[زبان یونانی|یونانی]] و کسانی که به یکی از این زبانها و زبان عربی آشنا بودند استفاده کردند. درگام بعد آنان کوشیدند تا هم منابع افزون تری را از جاهای دیگر فراهم سازند و هم افراد زبان دان ماهرتری تربیت کنند. تربیت و آموزش مترجم، هزینه چندانی نداشت؛ زیرا پرداخت‌هایی که دربرابر ترجمه‌های انجام شده صورت می‌گرفت چنان هنگفت بود که افراد را بر این امر تحریض می‌کرد.<ref name=":0" />
نخستین خلیفه عباسی، ابوالعباس سفّاح نام داشت که در 132۱۳۲ هجری به خلافت رسید. برادرش منصور، خلیفه دوم، بغداد را در 145۱۴۵ هجری تاسیستأسیس کرد و آن را پایتخت خود قرار داد. او می خواستمی‌خواست پایتختش شهره آفاق باشد، از این رو گروهی از دانشمندان و واعظان و نحویان و محدثان و قاریان را از بصره و کوفه، که پیش از آ« «مراکز علمی جهان اسلام بودند، به بغداد دعوت کرد. بیماری منصور نیز موجب شد تا رئیس دانشگاه و بیمارستان جندی شاپور، جرجیس بن بختیشوع به بغداد دعوت شودو جرجیس برای معالجه منصور به بغداد آمد و در آ «جا ماند، و بدین ترتیب بغداد با جندی شاپور ارتباط یافت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مختصر تاریخ الدول|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=17 - 70}}</ref> از سوی دیگر، حضور برمکیان (که از مرو آمده بودند) در دستگاه خلافت عباسی باعث ارتباط بغداد با مرو شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=234}}</ref>
آغاز نهضت ترجمه به زمان منصور، اواخر نیمه اول قرن دوم هجری، باز می گرددبازمی‌گردد. ابن مقفّع (106-142ق۱۰۶–۱۴۲ق) کلیله و دمنه را از پهلوی به عربی ترجمه کرد که یکی از نمونه هاینمونه‌های عالی نثر ادبیات عرب شمرده می شودمی‌شود. وی افزون بر این، کتاب هایکتاب‌های خدای نامه یا تاریخ ملوک الفرس، آیین نامه،آیین‌نامه، کتاب مزدا، سیره انوشیرئان و چند رساله ادبی و اخلاقی دیگر را به عربی برگردانده است.<ref name=":1">{{یادکرد کتاب|عنوان=درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=153}}</ref> تلخیص قاطیغوریاس و باری ارمینیاس و ترجمه قاطیغوریاس و آنا لوطیقای اول ارسطو و ایساغوجی فرفریوس را نیز به او نسبت داده اندداده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الفهرست|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=132132، ، 303 ،303، 309}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إخبار العلماء بأخبار الحکماء|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=148 ،148، 149}}</ref>
نهضت ترجمه از زمان منصور آغاز شده بود، اما در اوایل کار عمدتاً بر علوم عملی، به ویژه طب و نجوم متمرکز بود. سبب توجه و اهتمام به طب روشن است، اما وجه توجه به نجوم این بود که راز سرنوشت انسان هاانسان‌ها و برآمدن و برافتادن دولت هادولت‌ها را از طریق احکام نجوم گشودنی می پنداشتندمی‌پنداشتند. از این رو، خلفا و حاکمان وقت منجم یا منجمانی را به خدمت می گرفتندمی‌گرفتند و ترجمه متون علمی نجوم را در برنامه کاری خویش می گنجاندندمی‌گنجاندند. در زمان هارون الرشید و به ویژه مأمون، نهضت ترجمه به اوج شکوفایی خود رسید و مترجمان بزرگ دست به کار شدند و ترجمه متون فلسفی نیز آغاز شد. مترجمان متأخر، هم به ترجمه کتاب هایکتاب‌های ترجمه ناشده می پرداختندمی‌پرداختند و هم کتابهای ترجمه شده قبلی را بازبینی، تصحیح، و یا دوباره ترجمه می کردندمی‌کردند.<ref name=":1" />
